Réttur - 01.09.1963, Blaðsíða 23

R É T T U R
151
Og enn var það Tímarit kaupfélaganna, sem kom mér á sporiS.
Það hafði birzt í því hvatskeytisleg ádeilugrein á eitthvert félagslegt
fvrirbæri, sem nefndist sameignarstefna, eða kommúnismi. Mig
minnir, að þessi grein væri eftir Jón Dúason.
Þá gerðist það, að Ólafur Friðriksson brást við hart og svaraði
í sama riti og hélt uppi skeleggri vörn fyrir þetta félagslega fyrir-
bæri. Eg hreifst af andríki Ólafs og orðfimi. Og mér fannst, að
þarna hefði ég einmitt fundið hlekkinn, sem mig vantaði í hug-
myndafræði mína um jöfnun lífskjaranna, eins og það myndi heita
á nútíðarmáli. Sameiginleg eign manna á veraldargæðunum, hlaul
að vera lokatakmarkið.
Næst kynntist ég verkum og hugsanagangi frjálslyndra eða rót-
tækra manna, þeir voru oft sniðugir í gagnrýni sinni, og fundvísir
á snögga bletti mannlegra samfélagshátta. Hins vegar voru þeir
yfirleitt fáorðir um ráð til úrbóta, enda beindust ádeilur þeirra
fremur að úreltum hugsunarhætti og þröngsýni en efnahagslegu
misrétti borgaranna. Það var víst þetta, sem kommúnistar kölluðu
borgaralegt frjálslyndi, og fannst frekar þunnl í roði og ekki lík-
legt til að greiða götu byltingarinnar.
Eigi að síður urðu kynni mín af hinu svokallaða borgaralega
frjálslyndi til þess að opna augu mín fyrir ýmsum misfellum mann-
legs samfélags, og urðu til þess að koma mér á sporið, og beina leit
minni að bættum mannfélagsháttum inn á brautir sósíalismans,
fyrr en ella myndi orðið hafa.
Loks áræddi ég að kynnast kommúnistum persónulega, bæði for-
ingjunum og óbreyttum liðsmönnum. Og ég fann strax, við fyrstu
kynni, að þetta voru allra indælustu menn, gagnstætt því, sem mér
hafði þó verið tjáð af frómum og guðhræddum mönnum. Hins
vegar gekk okkur hálfilla að skilja hvorir aðra fyrst í stað, líkt og
menn sem tala sína mállýzkuna hvor, að maður ekki segi sitt tungu-
málið hvor. Þeim fannst ég vera borgaralegur í öllum hugsanagangi,
meir að segja smáborgaralegur, og það skildist mér, að væri enn þá
verra. Þegar þessi kynni hófust, var ég þegar búinn að fá slíka andúð
á borgarastéttinni, að mér fannst þetta vera hálfgert skammaryrði.
Hinir nýju vinir mínir höfðu ýms nýstárleg orð á hraðbergi, sem
ég hafði aldrei heyrt og skildi ekki. Önnur skildi ég þó, þegar í
öndverðu, eins og t. d. orðiö stéttaharátta, því ég held að ég hafi
verið fæddur með það í sálinni. Þó var ekki trútt um, að mér fynd-
ist, sem að vinir mínir bæru þetta ágæta orð í munni sér helzt til
oft, gagnstætt því sem nú á sér stað, því mér er nær að halda, að