Réttur - 01.09.1963, Blaðsíða 25

R É T T U R
153
valdsheimurinn hefur liafl uppi tilburði í þá átt. að kalla dauða cg
fordæmingu yfir hinn sósíalska heim, var engu líkar, en fylgismenn
sósíalismans, hérlendir yrðu felmtri lostnir. Kom þetta fram í ýms-
um myndum, og næsta ólíkum. Sumir, jafnvel sprenglærðir marx-
istar, þoldu ekki álagið, sögðu sig úr flokknum, sóru af sér allan
kommúnisma, en voru jafnskjótt dregnir eins og fiskar um borð i
skútu auðvaldsins, settir þar á stall og gerðir að hálfguðum.
Aðrir hlupu í felur eins og hræddir krakkar, en komu svo aftur,
þegar hryðjan var afstaðin. Enn aðrir, hinir traustu Marxistar,
tóku að rýna í ritningarnar, hin sósíölsku fræði og leita að skýr-
ingum á hinni óvæntu uppákomu hjá félögum okkar í útlandinu.
Mér er nær að halda. að hinn marxiski grundvöllur hafi losnað
undir fótum margra ágætra vina minna og félaga, er Stalín var
dreginn út úr Kreml og setlur utangarðs, guð má vita hvar.
Þótt allt ætlaði um koll að keyra, hér heima, út af einhverjum
erlendum fyrirburðum, raskaði það aldrei sálarró minni að neinu
ráði. Eg held, að ég megi þakka það því, að ég hafði aldrei neinn
fræðilegan grundvöll á að standa. Það sem maður hefur aldrei átt,
verður ekki frá manni tekið. Eg held, að minn grundvöllur, sé hann
einhver, liggi eitlhvað innar og dýpra, kannske einhvers konar
brjóstvit eða eðlisávísun, kannske reynsla langrar ævi, kannske
mætti jafnvel hætla á að kalla það heilbrigða skynsemi.
Þegar trúin talar, heldur skynsemin kjafti, segir Kiljan.
Eg myndi vilja skilgreina mína lífsreynslu nákvæmlega með því
að snúa þessu við: Þegar skynsemin talar, heldur trúin kjafti. Eg
hef aldrei átt neina trú á sósíalisma sem yfirnáttúrulegt fyrirbæri,
er leysti í einni svipan öll mannleg vandamál. Hef ég því engri slíkri
trú að tapa, þótt eitthvað gefi á bátinn, og sitt af hverju gangi and-
sælis, meðal vina okkar austan við tjald.
Ef nokkur kenning gengur í berhögg við heilbrigða skynsemi, þá
er það sú kenning, að vegna slíkra áfalla, eigum við að bera kross
auðskipulagsins á okkar herðum um alla framtíð, vitandi þó, að
syndir kommúnismans, þótt stórar séu og rnargar, eru ekki nema
örlítið brot af syndum auðvaldsins.
Við getum okkur að skaðlitlu, kastað frá okkur trú á kraftaverk
og yfirnáttúrleg fyrirbæri, en það væri tæpast samkvæmt ábend-
ingum skynseminnar, ef við neituðum því, að hin sósíölsku ríki
hafa þegar gert merkilega hluti, sem og hitt, að öðruvísi og öllu
skuggalegra myndi umhorfs á þessari plánetu, ef hagkerfi auðvalds-
ins væri þar allsráðandi.