Réttur - 01.11.1964, Page 54

246
R É T T U B
og hvernig þær taka smám saman breytingum, á þeirri aðferð,
sem höfð hefur verið og þeim örðugleikum, sem orðið hafa á þvi
að samhæfa efnahag hinna ýmsu landa, og þar fram eftir götunum.
Það hefur þannig stundum skapazt ástand, sem mönnum hefur
verið ofviða að skilja. Stundum virðist sem komið hafi upp ágrein-
ingur milli ráðamanna, en þá ekki auðvelt að gera sér grein fyrir,
hvort svo sé í raun og veru, og hver sé þá ágreiningurinn. Það gæti
ef til vill verið gagnlegt að upp kæmu við og við í sósíalistísku
löndunum deilur fyrir opnum tjöldum um mál dagsins, sem ráða-
mennirnir tækju einnig þátt í. Það myndi vissulega verða til að
auka áhrifavald og álit hins sósíalistíska þjóðfélags í sjálfu sér.
Þess er ekki að dyljast, að gagnrýnin á Stalín hefur skilið eftir
alldjúp spor. Einna alvarlegast er í því sambandi, að mönnum,
einnig þeim sem standa okkur nærri, hættir til að taka af tortryggni
fréttum af nýjum efnahagslegum eða pólitískum ávinningum. Auk
þess verður að álíta að enn hafi ekki verið ráðinn sá vandi, hver
voru upptök Stalíndýrkunarinnar og hvernig hún gat komið upp.
Það er ekki hægt að fallast á þá skýr.ingu að allt hafi það stafað
af persónulegum göllum Stalíns. Reynt er að grafast fyrir um hver
liafi getað verið þau pólitísku mistök, sem áttu sinn þátt í upp-
hafi dýrkunarinnar. Um þetta fjalla sagnfræðingar og reyndir íor-
vígismenn flokksins. Við letjum þá ekki, vegna þess að þetta leiðir
af sér dýpri skilning á sögu byltingarinnar og erfiðleikum hennar.
En við ráðleggjum þeim að vera varfærnir í dómum og að fylgjast
með því, sem birt er og þeim rannsóknum, sem gerðar eru í Sov-
étríkjunum.
En vandamálið, sem okkur varðar mestu í dag, þegar Sovét-
ríkin og önnur lönd sósíalismans eiga í hlul, er hvernig sigrazt
verður á því stjórnarfari réttindaskerðingar og afnáms á lýðfrelsi
og almennum mannréttindum, sem Stalín kom á. Það er ekki sömu
sögu að segja frá öllum sósíaiistísku ríkjunum. Þegar á heildina er
litið fær maður hugboð um seinagang og viðnám gegn afturhvarfi
til hinnar lenínsku aðferðar, sem tryggir mönnum skoðanafrelsi
bæði innan flokksins og utan, ekki aðeins á sviði menningar og
lista, heldur einnig um stjórnmál. Við eigum erfitt með að skilja
þennan seinagang og þetta viðnám, einkum eins og nú horfir, þeg-
ar ekki er lengur um að ræða umsát auðvaldsríkjanna og hinir
stórfenglegustu sigrar haía unnizt í uppbyggingu efnahagslífsins.
Okkur er það grundvallaratriði að sósíalisminn sé það stjórnarfar,
sem veitir vinnandi fólki hið mesta frelsi og það eigi á virkan og
skipulegan hátt aðild að stjórn alls þjóðlífsins. Við fögnum því