Réttur - 01.07.1972, Blaðsíða 47

Það verði bezt gert með því, að landsmenn sam-
einist, óháð öllum stéttamörkum, um að auka hag-
vöxt og þjóðarauð; þá muni hverjum og einum á-
skotnast meiri hlutdeild í „kökunni". Hér er á ferð-
inni hreinræktuð borgaraleg hugmyndafræði, sem
stangast óþyrmilega á við reynslu launafólks af
hinu svonefnda íslenzka velferðarþjóðfélagi. Næg-
ir í því sambandi að minna á eftirfarandi:
a) Félagsmálastefna „velferðarþjóðfélagsins" er í
eðli sínu fyrirbyggjandi. Hún hróflar ekki við
þeim sem „betur mega" í þjóðfélaginu, heldur
fæst við þá sem sjá sér ekki nokkurnveginn far-
borða innan ríkjandi markaðskerfis, s.n. afskipt-
ir hópar (sjúkir, fatlaðir, aldraðir). Gildiskvarð-
ar markaðarins segja til um, hver eru hin ,,fé-'
lagslegu vandamál". Hér er því ekki um það
að ræða að breyta gerð og staðháttum þjóðfé-
lagsins, heldur aðeins að jafna ýmsa agnúa
þess. Velferðarstefnan eyðir ekki orsökum at-
vinnuleysis heldur sér mönnum fyrir bótum þeg-
ar markaðsöflin hafa ekki þörf fyrir starfsorku
þeirra. Hún leitast ekki svo mjög við að skapa
afskiptum hópum skilyrði til þjóðfélagslegrar
þátttöku við þeirra hæfi sem að gera þá að
styrkþegum, sem verða utanveltu við starfandi
líf. Þar við bætist að greiðslur almannatrygg-
inga hérlendis miðast einkum við hreint trygg-
ingasjónarmið — sömu bætur til allra fyrir sömu
iðgjöld — og aðeins að litlu leyti við efnahag
og ástæður hins tryggða. Með því móti jafna
þær lítið kjör þegnanna, heldur girða fyrst og
fremst fyrir, að þeir sem einhverra hluta vegna
eru ófærir um að sjá sér farborða, komist á
vonarvöl. En mikið vantar á, að íslenzkt trygg-
ingakerfi standist að þessu leyti samjöfnuð við
velferðarþjóðfélög annarra Norðurlanda.
b) Engin haldbær rök eru fyrir því, að félagslegar
ráðstafanir til að „bæta afkomu" almennings
hafi leitt til lífskjarajöfnunar milli þjóðfélags-
stétta. Reyndar er upplýsingum um eignaskipt-
ingu og gróða (tekjur og eignir) haldið vand-
lega leyndum af borgarastéttinni og pólitískum
umboðsmönnum hennar, og fátt eitt verður ráð-
ið af skýrslum um skatttekjur varðandi bilið
milli hæstu og lægstu tekjuhópa þjóðfélagsins.
Tekjumismunur hér á landi verður því ekki auð-
veldlega mældur í tölulegum stærðum. En opin-
berar tölur um brúttótekjur fram taldar til skatts
á 8.1. áratug benda til þess, að launaójöfnuður
fari vaxandi. Að því er opinbera starfsmenn
varðar, er ótvírætt, að bilið milli hæstu og
lægstu launaflokka hefur breikkað á sama ára-
bili. Þar hefur m.a. komið til starfsmatskerfi,
sem endurspeglar borgaralegt gildismat á þvi
hvaða starfsþættir verðskulda mesta umbun.
Við vaxandi tekju- og launamisrétti bætast
áhrif félagslega rangláts skattakerfis, þar sem
gróði og tekjur af eignum njóta mikilla forrétt-
inda umfram launatekjur, bæði með tilliti til
álagningar reglna og aðstöðu til undandrátts
frá skatti. Ekki skiptir minna máli í þessu sam-
bandi, að hér á landi er hlutfall óbeinna skatta
(tolla, söluskatts o.s.frv.), miðað við beina
skatta (tekjuskatt, útsvör o.þ.h.), hærra en ger-
ist viðast hvar anars staðar, eða sem svarar
rúmlega 3:1. Auk þess er stigi beinnar skött-
unar þannig lagaður, að naumast er um að
ræða í reynd stighækkandi greiðsluhlutfall eft-
ir efnum og ástæðum þegnanna. Jafnvel hinir
beinu skattar hafa því ekki nein jöfnunaráhrif
heldur þvert á móti.
Það er því Ijóst, að svona velferðarþjóðfélag
leiðir ekki til tekjujöfnunar. Það hróflar ekki við
stéttaeðli þjóðfélagsins, heldur færir stéttaskipt-
inguna í nýjar skorður, m.a. með því að auka
launamismun eftir starfsstöðu manna. Þessi
mismunur er einnig réttlættur með því að
störfin útheimti misjafnlega mikla menntun. Þar
með er menntakerfið látið helga ójafnréttið, sem
felst í stéttaafstæðum sjálfs þjóðfélagsins.
c) Þó að riki og sveitarfélög eigi allmikinn hlut að
atvinnurekstri og láti í té margs konar þjónustu,
er sú kenning fráleit að hagkerfið sé þar með
orðið óskilgreindur blendingur kapítalisma
og sósíalisma (sbr. „blandað hagkerfi"). Það,
sem raunverulega hefur gerzt, er, að borgara-
stéttin hefur í stórauknum mæli tekið hið opin-
bera í sína þjónustu og komið á fót æ fleiri og
viðameiri stofnunum, sem eru háðar borgara-
legu forræði. Það er í fullu samræmi við gróða-
hagsmuni einkaframtaks, að rikið kosti fram-
kvæmdir við undirbyggingu atvinnureksturs, s.s.
vega-, hafnar- og flugvallagerð, — að það haldi
uppi skólakerfi, sem sér þvi fyrir tæknimennt-
uðu vinnuafli; — að það „þjóðnýti tap" þeirra
fyrirtækja, sem einhverra hluta vegna skila
ekki gróða — annaðhvort með beinni yfirtöku
eða styrkjum af almannafé. Undirokun rikisins
undir gróðahagsmuni einkaaðilja sést m.a. á því
175