Réttur


Réttur - 01.01.1973, Page 11

Réttur - 01.01.1973, Page 11
komna. Hins vegar hafa þeir ríku orðið mun rikari og stóru hringarnir enn voldugri og auðugri, eins og fyrrverandi framkvæmdastjóri EBE Mansholt sagði nýlega i ræðu. Á Islandi hefur verðbólgan líku hlutverki að gegna, þó ekki alveg því sama. Hér tryggir hún vöxt og viðgang afætulýðsins, sem ég kalla svo. Hún veitir fjölda manns möguleika á að eignast stóreflis eignir án þess að gera ann- að en biða. Ég á hér ekki við íbúðahúsabyggjendur, sem græða óverulega á verðbólgunni þótt hún virðist auðvelda í upphafi, þvi ný hús hækka örar en gömul og þvi gera menn tæpast betur en standa í stað. Nei, ég á fyrst og fremst við þá, sem kaupa sér stöðugt stærrl og dýrari atvinnutæki s.s. báta og togara, þá, sem hrúga upp auðnum svo og fjölda fólks, sem fær lífsframfæri sitt af sóunarkerfinu sjálfu í stað þess að vinna arðbær störf í tengslum við framleiðsluna og dreifingu hennar. En skaðlegastir eru þó innflytjendur sem — þökk sé verðbólgunni — tekst hvorttveggja að fá ókeypis lán og losna við vörur sínar á óheyrilega háu verði. Já ekki nóg með það, þeim tekst líka að losa sig undan eðlilegum gjaldeyris- skilum og skilja eftir stórfjármuni erlendis. Þetta heitir á kurteisu máli fjármagnsflótti. En afæturnar eru fleiri. Þær maka krókinn i stofnunum og fyrir- tækjum sem lifa af verðbólguskattlagningu og tekj- um sem byggjast á verðbólgugróða en ekki rekstr- argróða sem er þekkt fyrirbæri í hagfræði. Verð- bólga eyðir samkeppni, eykur spámennsku en við- heldur sóun verðmæta og óhagkvæmum rekstri. Verðbólgan og sá sóunarhugsunarháttur, sem henni er samfara og er undirrót margra efnahags- vandamála okkar, er eitt brýnasta viðfangsefni efnahagsmálanna hérlendis. Það kæmi illa við kaunin á hluta borgarastétt- arinnar, sem svo er kölluð til aðgreiningar frá launafólki, ef verðbólgan og orsök hennar, sóunin, yrði kveðin niður. Niðurfærsluleiðin fyrrnefnda bauð upp á þessa möguleika, og hægt hefði verið i kjölfar hennar að gera umfangsmiklar breytingar á íslenzku efnahagslífi, ef samstaða hefði náðst um þá leið, sem þvi miður var ekki. Hún var sú leið, sem sósíalískur flokkur hefði átt að fara við núverandi aðstæður og hefja með henni allsherjar hreingerningu í kerfinu. Hún hefði boðið upp á fjölmarga möguleika; dregið úr þjóð- félagslegri sóun, sljákkað niður í einkaframtakinu á sumum sviðum og styrkt samhyggju og félags- legt framtak, allt innan núverandi hagkerfis. En hún hefði þurft sterka aðstandendur og hvort þeir voru fyrir hendi er vafamál. IV. Ég á enn eftir að segja frá því, sem ekki stendur í guðsspjöllunum, eins og skýrsla efnahagsnefndar er stundum nefnd. Forsendur skýrslunnar eru m.a. þær, að hún leit- ar ekki að skipulagslegum orsökum vandans, ein- göngu hagrænum vandamálum, sem byggjast á hagsveiflum. Hún bendir á leiðir til að koma á þjóð- hagslegu jafnvægi en minnist engu orði á þau öfl, sem liggja að baki skekkjunnar, og sýnir því ekki nema aðra hlið málsins. Hin hliðin er skipu- lagning atvinnulifsins í smáatriðum. En af hverju var ekki vikið að þessum málum í álitinu? Af tveimur ástæðum: Meirihluti nefndar- manna áleit þess enga þörf, hér væri ekki um skipulagslegan vanda að ræða, svo og var tíminn til gagngerrar tillögugerðar of naumur. Ef kröfur um breytingar á skipan efnahagsmála verða háværar og rikisstjórnin gerir þær að sín- um þarf að skrifa aðra skýrslu. Hún myndi sýna áhrif skipulagningarinnar á gangverk hagkerfisins, hvernig skipan efnahagsmálanna skekkir afstöður hagrænna stærða og, er sem slík orsakavaldur hins þjóðhagslega halla, sem verið var að glíma við að leysa. Við verðum að gera okkur grein fyrir því að jafnvægisleysi efnahagslifsins hér er ekki tima- bundin undantekning heldur dagleg regla og þótt við losnum aldrei algjörlega við það, má með breyttri skipan draga verulega úr jafnvægisleys- inu. En skipulagsbreytingar skila ekki sjáanlegum árangri strax og vegna þeirrar landlægu áráttu að byrgja þá fyrst brunninn eftir að barnið er dottið ofan i, er beðið um bráðabirgðaráðstafanir til lausnar aðkallandi vanda. Ef ráðizt yrði á skipulagsmálin yrði verðlags- kerfið fyrst á vegi okkar; síðan rækjumst við á niðurgreiðslukerfið, sem er hluti af því fyrrnefnda. Lífeyris- og fjárfestingarsjóðakerfið svo og sóun- arkerfi dreifingar á olíu, vátryggingum og pen- ingum skoðaðar. Næst þyrfti að athuga þær reglur, sem ákveða og móta rekstrarskilyrði atvinnuveganna, bók- haldsreglur, afskriftir og fleira en einnig eignar- form atvinnutækjanna, hvort núverandi eignarform 11

x

Réttur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Réttur
https://timarit.is/publication/319

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.