Réttur - 01.01.1973, Side 16

þeirra nálínið um hið gamla Þýzkaland keis-
ara, konunga og kúgara.
Það var sem þessi þjóð skálda og hugsuða
(„Dichter und Denker") sameinaði mestu
snillinga sögu sinnar til sameiginlegrar mögn-
unar þess afls, sem var að brjótast út úr
skurninni í uppreisn vefaranna: Heine, sem
var sósíalisti, hafði kynnzt Karli Marx í des-
ember 1843 í París, — en þar bjuggu þeir
báðir. Marx var sjálfur að skapa og móta
kommúnistíska lífsskoðun sína á þessum ár-
um. Það fór ekki hjá því að við mótun þess
sósíalisma, er magna skyldi verkalýðinn til
afnáms stéttaþjóðfélagsins og alls kúgunar-
valds yxi þessum mönnum sjálfum ásmegin.
Hið háa ris í þessu magnþrungna kvæði
Heines á máske að nokkru rætur sínar að
rekja til áhrifa hinnar nýju vináttu, er þessir
snillingar höfðu bundizt. Og í þennan göfga
hóp bætist brátt hinn þriðji: Friedrich
Engels kom til Parísar frá Englandi. 28. ágúst
1844 hittast þeir Marx í fyrsta sinn og tengj-
ast þar í París einstæðustu vináttu- og sam-
starfs-böndum sögunnar. Engels hafði þá að
mestu ritað hina miklu bók sína „Astand
verkalýðsins í Englandi", þar sem hann lýsti
skelfingum þeim, sem byrjandi stóriðja auð-
valdsins hafði leitt yfir verkalýðinn, en dró
jafnframt upp myndina af því hvernig verk-
lýðshreyfingin, sem þar var hafin: Chartism-
inn, yrði að samtvinnast losaralegum hug-
sjónum sósíalismans, sem hugspekingar þá
boðuðu, — og verða þannig að því volduga
byltingarafli, sem afnæmi auðvaldsskipulagið
og kæmi sósíalismanum á. Engels vitnaði í og
birti róttæk ádeilukvæði, sem brezkir verka-
menn höfðu ort í neyð sinni, keimlík kvæð-
um þýzku vefaranna. Ensk verklýðshreyfing
— franskur hugvitssósíalismi — þýzk heim-
speki: þessar þrjár undirstöður marxismans
voru að renna saman í eitt á þessum árum
í hug og höndum þessara snillinga.
Það var sem þórdunur komandi mannfé-
lagsbyltinga næðu jafnvel eyrum yfirstéttar-
innar í þessum júnímánuði vefarauppreisnar-
innar. Svo rammt kvað að, að jafnvel
„Times", hið virðulega borgarablað, „fremsta
blað Evrópu" ritar í þessum júnímán. 1844:
„ ,Stríð gegn höllunum, friður með kofunum',
það er vígorð skelfingarinnar, sem enn einu
sinni kann að hljóma í voru landi. Hinir
auðugu mega gceta sín!"
Engels hreifst af Heine sem eðlilegt var,
svo margt sem með þeim var skylt. Hann
þýddi vefaraljóðið á ensku til þess að enskir
verkamenn kynntust því. Engels hafði og þýtt
mikið af baráttuljóðum brezkra verkamanna
á þýzku og síðar einnig gömul ádeiluljóð
dönsku bændanna gegn aðlinum, einskonar
þjóðvísur eins og við Islendingar þekkjum
þær.
Það var ekki að undra þótt þýzka yfir-
stéttin kveinkaði sér undan hinum römmu
ádeiluljóðum Heinrichs Heine, ekki hvað
sízt „Vefjarslagnum" — og legði á hann
hatur. Enda fór svo þegar kúgun og harð-
stjórn þýzka auðvaldsins náði hámarki sínu,
í „Þriðja ríkinu", þá var nafn Heinrichs Heine
bannað í Þýzkalandi, jafnvel höfundur
„Lorelei" var „unbekannt" (óþekktur).
En þýzk verklýðshreyfing hefur ætíð metið
þennan mikla söngvara sinn að verðleikum,
og í ríki þýzka verkalýðsins, „Þýzka alþýðu-
lýðveldinu" (DDR) er hann dáður og elskað-
ur af alþýðu manna. En borgarastétt Vestur-
Þýzkalands hefur enn ekki náð sér eftir alda-
gamalt háð hans og hatursljóð í hennar garð,
þrátt fyrir allt hjal hennar um lýðræði og
frjálslyndi. Hún kynokar sér enn við að horf-
ast í augu við mátt ákvæðaskáldsins, þó hún
geti ekki lengur neitað tilvist hans eða þurrk-
að nafn hans af spjöldum sögunnar.
☆ ★ ☆
16