Réttur - 01.04.1981, Blaðsíða 40

er talað um káin þrjú; Kommunikation,
kalkulation og kontrol. Hver og einn þessara
þátta eða hver með öðrum er tölva sem vél
reiðubúin til þess að taka við fyrirskipunum.
Fram til þessa hefur áhugi fyrir tölvutækni
við framleiðslu einkum beinst til aðferða til
þess að auka afköst og framleiðni. Af sölu-
mönnum þessarar tækni hefur lítið fram-
gengið af hugmyndum um hvernig nota megi
tölvutæknina til þess að bæta aðbúð eða að-
stöðu verkafólks á vinnustöðum nema þar
sem sá hugsunarháttur hefur þótt borga sig
og gefa fjárhagslegan arð.
Þróun tölvutækninnar í fiskiðnaðinum
hér á landi hefur verið í þá átt að auka eftirlit
og vélræna stjórnun á framleiðslunni. Upp-
lýsingum er safnað fyrir atvinnurekandann
og samkvæmt fyrirmælum hans sem miðast
þá fyrst og fremst við áætlanir hans og hug-
myndir en ekki starfsmanna eða stéttarfé-
laga. Tölvur væri gjarnan hægt að nota tii
þess að framkvæma ýmis hættuleg og
óþægileg verkefni og ryðja úr vegi einhæfum
störfum. Tölvur og róbóta er að sjálfsögðu
hægt að taka í notkun vegna umhverfissjón-
armiða ekki síður en frá framleiðnissjónar-
miðum.
Viðhorf verkalýðssamtakanna gagnvart
skipulagi vinnunnar í tölvuvæddum fyrir-
tækjum, viðhorf þeirra til þess hvað sé nauð-
synleg stjórnun og eftirlit eru enn ekki full-
mótuð. Hætta er á að atvinnurekendur og
embættismenn muni ráða ferðinni ef verka-
lýðshreyfingin verður ekki viðbúin mögu-
leikum, sem myndast með tölvutækninni.
Séu áhrif verkalýðshreyfingarinnar lítil
verður tæknin ekki löguð að kröfum starfs-
manna.
Val á aðferðum til að beita sömu tækni
getur haft úrslitaþýðingu á vinnustaði fram-
tíðarinnar. Spurningin er hvort láta á sjónar-
mið atvinurekstrarsins ráða ferðinni eins og
hingað til eða hvort tekið verður tillit til
sjónarmiða og hagsmuna starfsmannanna.
Róbótarnir eru komnir
í verksmiðjurnar!
Margur sér nú þegar fyrir sér hópa verka-
fólks yfirgefa verksmiðjurnar því róbótar
hafa tekið við störfum þeirra. Aðrir sjá fyrir
sér gríðarlegan fjölda atvinnuleysingja vegna
þess að tölvurnar hafa tekið af þeim vinnuna.
Auðvitað er vandalaust að draga upp
myndir þessu líkar af framtíðinni. Enda hafa
ótrúlegustu furðumyndir verið dregnar upp
af tölvuþjóðfélaginu annað hvort sem
hreinni martröð eða Útópíu. Hugmyndaflug-
inu er sleppt lausu eins og í skáldsögu. í sum-
um þessum skáldsögum er heilum þjóðfélög-
um stýrt af tölvum, sem gefnar eru tilfinn-
ingar manna. Upphaflega eru þær með ein-
hverjum hætti gæddar lunderni þess góða en
áður en nokkur fær við ráðið hefur hugarfar
illvirkjanna náð á þeim tökum og upp frá því
afskræma þær stjórnarfar eða tilfinningar
mannsins. Eðlilega hafa hugmyndir likar
þessu vakið óttakend og fráhverfu við tölv-
um. Tæknilega séð er hluti þessara mynda,
sem menn smíða sér af framtíðinni, mögu-
legur en félagslega séð eru þær nær allar
ómögulegar. Hugrenningar um tilfinningalíf
tölvu eða gáfnastig eru hreinar rökleysur.
Hugtökin rafheili og vélmenni eru sprottnar
uppúr þessari moðspeki. Grundvallarmis-
skilningurinn er að rugla saman manni og
maskínu. Vélar hugsa ekkert — vélar hafa
ekkert tilfinningalíf — vélar vita ekkert —
vélunr er stjórnað af mönnum. Tölvur eru
ekkert annað en vélar, sem stjórnað er af
mönnum. Tilvist þeirra hafa menn og rnunu
ævinlega ákveða um. Þær myndir og form,
104