Réttur - 01.04.1981, Blaðsíða 46

Einar Olgeirsson:
Opin prófkjör
— þau eru stjórnarskrárbrot, lögbrot og
helber vitleysa
Það hefur farið að tíðkast nokkuð við kosningar til þings eða bæjarstjórna undan-
farið að menn hafa látið fara fram opin prófkjör um röð á framboðslista og hefur
hvaða kjósandi sem er getað komið og kosið þannig hjá viðkomandi flokki eða flokk-
um. Jafnvel eru dæmi þess að helmingi fleiri hafi kosið við slíkt prófkjör en á kjörskrá
voru, sem sé gengið á milli flokksskrifstofa og kosið allstaðar.
Þetta opna prófkjör er í senn þverbrot á öllu lýðræði og stefnir að því að gera það
hlægilegt og marklaust.
Stjórnarskrárbrot og lögbrot
Samkvæmt stjórnarskránni (31. gr. o.fl.)
er leynilegur kosningaréttur á íslandi. Þetta
er helgur lýðræðisréttur og alþýðu manna
sérstaklega dýrmætur, því hann afnam það
vald atvinnurekenda og kaupmanna að geta
haft eftirlit með hverjum einstaklingi, sem ef
til vill var efnahagslega háður þeim, með því
hvernig hann kysi og látið hann gjalda þess
eða umbunað honum, eftir því hvernig þess-
um herrum líkaði.
Leynilegur kosningaréttur var fyrst notað-
ur hér 1908 og átti sinn þátt í að sá mikli
sjálfstæðissigur vannst að fella „uppkastið”.
Til þess að tryggja að ekki sé verið að
óþörfu að grennslast eftir einkaskoðunum
kjósenda, setur svo löggjafinn þau ákvæði,
t.d. um framboð til alþingiskosninga í Reykja-
vík að ekki megi hafa fleiri stuðningsyfirlýs-
ingar við framboðslista en 200. (27. gr. kosn-
ingalaga til Alþingis.)
Þannig hefur verið reynt í stjórnarskrá og
lögum að tryggja hinn dýrmæta leynilega
kosningarétt og varðveita skoðanafrelsi
manna og þarmeð einkalíf gegn ágangi og
njósnum, og eru þessi ákvæði alþýðu manna
dýrmæt en hinsvegar vafalaust tilhneiging
hjá valdamönnum yfir vinnu annarra til að
brjóta þessi réttindi.
Og það er gert með opnu prófkjörunum
og á tvímælalaust að banna þau. Prófkjör
vissra stjórnmálafélaga eru auðvitað allt
annað mál, þar er um að ræða fólk, sem
opinberlega hefur ákveðið skoðanir sínar á
stjórnmálum.
110