Réttur - 01.01.1983, Blaðsíða 51

Nokkru áður hafði samskonar umræða
farið fram í Vestur-Þýskalandi. Hvati
hennar var eldingarsnör upphleðsla fjár-
magnsins á fárra hendur strax að lokinni
heimsstyrjöldinni síðari. Þar í landi var
gríðarlegu fjármagni veitt til fjárhalds-
manna í atvinnulífinu og styrkti ennfrekar
fámennisveldið yfir framleiðslutækjun-
um. Umræðan um launamannasjóðina
fór fram innan kirkjunnar, verkalýðs-
hreyfingarinnar, stjórnmálaflokka og ein-
staklinga. Árið 1974 var síðan lagt fram
ríkisstjórnarfrumvarp um sjóði, sem
byggjast áttu á arðshlut af arði fyrirtækja
umfram 400.000 þýsk mörk. Sjóðakerfið
átti að vera undir stjórn launamanna.
Hver og einn, sem hlut átti í sjóðnum, gat
leyst sinn hlut út eftir 7 ára binditíma.
Nokkurrar tortryggni gætti gegn frum-
varpinu í þýsku verkalýðshreyfingunni.
Stéttarfélag járniðnaðarmanna var and-
vígt því. Þó komu fram á Alþýðusam-
bandsþinginu þýska kröfur árið 1978 um
sjóðakerfi með samningum.
í Hollandi hafa verið lögð fram nokkur
frumvörp um launamannasjóði. Nú liggur
fyrir hollenska þinginu frumvarp um
launamannasjóði, sem byggir á því, að
umframhagnaði fyrirtækja verði skilað til
launamannasjóða sem hlutabréfum.
Helmingur hlutafjárupphæðarinnar situr
eftir í fyrirtækjasjóði en hinn helmingur-
inn rennur til miðstýrðs launamanna-
sjóðs. Hlutabréf sín í fyrirtækjasjóðnum
geta eigendur leyst út eftir ákveðinn
binditíma.
Hollenska verkalýðshreyfingin hefur
þær athugasemdir að gera við frumvarpið,
að það gefi launamönnum ekki nógu sterk
áhrif um stjórnun fyrirtækjanna og að
frumvarpið hafi ekki þá eignajöfnun í för
með sér sem hún hafði vænst.
í Frakklandi fór fram á stjórnardögum
de Gaulle umræða um þátt launþega í arði
fyrirtækja. Þessar umræður byggðust á
hugmyndum de Gaulle á millileið sósíal-
isma og kapítalisma. Umræða einkenndist
því af íhaldssamri hugmyndum og meiri
einstaklingshyggju en í öðrum löndum.
í Bandaríkjum Norður-Ameríku hefur
ekki farið fram umræða um launamanna-
sjóði. Hinsvegar eru eftirlaunasjóðirnir
þar í álfu stærstu hlutabréfakaupendurnir.
Nú á síðari árum hefur verkalýðshreyfing-
in þar leitað leiða með hvaða hætti megi
nýta þetta fjármagn til þess að auka áhrif
verkafólks um stjórnun fyrirtækjanna.
Hugmyndir danskra
sósíaldemókrata
í Danmörku voru samþykktar á Alþýð-
usambandsþinginu árið 1971 tillögur um
efnahagslegt lýðræði með launa-
mannasjóði.
— Fjár til sjóðsins á að afla með því,
að allir atvinnurekendur — opinberir
aðilar einnig — sem hafa lífeyrisskylda
starfsmenn í vinnu, greiða til sjóðsins sem
svarar til 1/2% af launum. Framlagið
hækkar síðan árlega um 1/2% þar til það
hefur náð 5% af launum.
— Fyrirtæki með mikið fjármagn en
fáa starfsmenn greiða auk þess til sjóðsins
eftir sérstökum reglum.
— Allir eiga jafnan hlut í sjóðnum án
tillits til launa. Þeir sem hafa unnið sem
svarar 16-32ja vikna vinnu a ári fá hálfan
hlut. En þeir sem hafa unnið sem svarar
meira en 32 vikum á ári fá heilan hlut.
— Framlag hvers og eins auk hluta
hans í tekjum sjóðsins er hægt að leysa út
eftir 7 ára binditíma gegn 35% skatti og
12 ára binditíma gegn 25% skatti. Við
51