Réttur - 01.01.1983, Blaðsíða 30

Afleiðingar af eyðingu
frumskóganna
Það ægilega tjón, sem Fosberg telur að
verið sé að vinna, á sér ýmsar fleiri hliðar
en að lífríki hverfi. Ein er sú að á þessu
svæði búa margar fátækustu þjóðir ver-
aldar. Pó að þær hafi ekki haft bolmagn
til að nýta þessi gæði lands síns á skyn-
samlegan hátt (og ég undirstrika orðið
skynsamlegan), þá er þetta þó þeirra
land, sem aðrir hafa engan rétt til að
leggja í eyði, síst án nokkurra bóta. Við
höfum meira að segja orðið vitni að því í
sjónvarpsfréttum nýlega, hvernig Indí-
ánar frumskóganna í Suður-Ameríku eru
stundum fluttir nauðugir frá löndum sín-
um til að rýma fyrir stórfyrirtækjum.
Gagnvart þessum þjóðum er þetta fram-
ferði meiri glæpur en nokkrum öðrum.
Dr. Koon-Lin Tan, glæsileg kona frá
Malasíu, sem var á ráðstefnunni í Reykja-
vík 1977, var beisk í garð ríku þjóðanna,
sem eins og venjulega áttu flesta full-
trúana á fundinum. Þau orð eru mér
minnisstæð, og voru mátulegt högg í
andlit okkar Vesturlandabúa, meira að
segja íslendinga:
„Þið þykist vera göfugir, talið um
matargjafir okkur til handa eða þá það
sem skárra er að færa okkur tæknifram-
farir. En hvort tveggja er þó lítils vert hjá
því að hjálpa okkur til að vernda lífkerfið
í löndum okkar. Það látið þið undir höfuð
leggjast. í staðinn brytjið þið niður skóg-
ana okkar m.a. til að ná í harðvið í þiljur
á ráðstefnusali, eins og þann sem við
sitjum nú í hér á Loftleiðahóteii.“
En ef til vill er þó önnur hlið geig-
vænlegri á þessari ófyrirleitnu útrýmingu
hitabeltisskóganna. Þar er um að ræða
sjálfa tilvist og framtíð lífsins á jörðinni.
Á síðari árum hafa veðurfræðingar beint
aukinni athygli að því hvernig lífríki
jarðar hafi haft áhrif á andrúmsloftið.
Skilningur á þessu efni hefur stóraukist
vegna uppgötvana um lofthvolf annarra
jarðstjarna, einkum Venusar og Mars. Á
báðum þeim plánetum er koltvísýringur
(C02) mikill hluti loftsins, en súrefni
hverfandi lítið. Hvað veldur því að hér á
jörð er þessu þveröfugt farið, mikið súr-
efni, en lítil kolsýra í lofti (þótt hún sé að
vísu talsverð í sjónum og bergtegund-
um)? Er það kannski lífríki plantnanna
sem hefur fengið áorkað þessari miklu
breytingu?
í nýlegri bók um lofthvolf jarðstjarn-
anna (Athmospheres) eftir Richard M.
Goody og James C.G. Walker, halda þeir
fram þeirri kenningu að áður en líf byrjaði
á jörðinni, hafi verið sáralítið súrefni í
lofti hennar, líkt og á næstu plánetum,
Mars og Venusi. Fyrir 2-3000 milljónum
ára fóru svo frumstæðar plöntur að þróast
og nema til sín kolsýru, skilja hana sundur
í kolefni sem þær notuðu sér til vaxtar,
og súrefni sem þær gáfu frá sér út í
andrúmsloftið. Það fór þannig smám sam-
an að aukast, og fyrir að minnsta kosti
600 milljónum ára hefur þannig verið búið
að mynda mikinn sjóð af súrefni, sem
kolsýrunám plantnanna hefur síðan hald-
ið við og jafnvel aukið. En allir vita, að
án þess lífslofts, sem súrefnið er, deyjum
við á fáum andartökum.
Víst eru þetta hugleiðingar, sem er
erfitt að sanna enn sem komið er. En hvað
sem því líður er það alvarlegt, ef stór-
kostlegt skarð verður höggvið í það lífríki
plantnanna á jörðinni, sem daglangt og
árlangt vinnur að því að viðhalda súr-
efnisbirgðum andrúmsloftsins. Og hitt er
raunar líklegast að við getum ekki séð
30