Réttur - 01.01.1983, Blaðsíða 49

til komi nokkur viðurkenning á þeim
eignarhlut sem verkafólk raunverulega
eignast í fyrirtækjunum með því.
Litið til baka
í Svíþjóð og Danmörku þar sem um-
ræða um launamannasjóði hefur verið
ofarlega á baugi undanfarin ár, hafa rökin
fyrir jjeim fengið aðrar áherslur en áður
var. í stað þess að leggja megináherslu á
efnahagslegt lýðræði með launamanna-
sjóðum eru þeir kynntir sem leið útúr
þeim efnahagsógöngum sem þeir eiga nú
í. F>eir eru einnig kynntir sem áhugaverð
leið til þess að auka sparnað í þjóðfélag-
inu.
Ýmislegt í þróun atvinnulífsins í Dan-
mörku, Svíþjóð og á íslandi hefur verið
áþekkt. Verðbólgan er þó sá djöfull sem
við höfum mátt draga fremur en þeir. En
mín skoðun er að launamannasjóðir séu,
þrátt fyrir alla verðbólgu, leið sem vert er
að gefa gaum.
A fyrstu árunum eftir heimsstyrjöldina
síðari var vöxtur efnahagslífsins mikill og
hraður um alla vestur Evrópu. Stjórn-
málaleg og efnahagsleg umræða miðaðist
við hvernig hægt væri að samræma mikla
útþenslu efnahagslífsins og mikla atvinnu
annarsvegar með stöðugu verðlagi hins-
vegar. Þáttur þeirrar umræðu var vita-
skuld hver æskilegust skipting teknanna
væri milli einkaneyslu ogsamneyslu. Sjóð-
ir samfélagsins stækkuðu, verkalýðsfélög-
in náðu fram í samningum ýmsum sjóðum
og á þessu var velferðarþjóðfélag nútím-
ans síðan byggt. Sjóðirnir allir gegndu
miklu hlutverki í því að halda sparnaðar-
hlutfalli af þjóðarframleiðslunni eðlilegu.
Hlutfallinu tókst að halda nokkuð stöðugu
framá sjötta áratuginn. Þegar fór að draga
Ásmundur Hilmarsson.
í sjöunda áratuginn jókst hlutfall lánsfjár
miðað við eigið fjármagn fyrirtækjanna.
Arður fyrirtækja var þar af leiðandi ekki
notaður í jafn miklum mæli til fjárfest-
inga. Misræmi verður í hagnaði fyrirtækja
eftir starfsgreinum. Eftirspurn eftir vinnu-
afli verður mikil í þeim greinum sem hafa
góðan hag. í þeim eru greidd hærri laun.
Launamisræmið verður meira. í sumum
starfsgreinum þarf að beita sérstökum
þjóðfélagslegum aðgerðum til þess að
minnka launabilið. Nokkrir hópar gera
miklar kröfur til þjóðfélagsins og ná fram
háum launum. Rekstur fyrirtækja verður
óstöðugri, verðbólga eykst, einkaneysla
eykst og sparnaður minnkar. Olíuverð-
hækkunin 1973 er mikið áfall fyrir efna-
49