Réttur - 01.01.1983, Side 56

Vilhjálmur í æviminningum sínum. (Lesið
þær: „Alltaf á heimleið“ 1953, einkum
bls. 276-279. Einnig frásögn í Rétti, 1965,
bls. 230.) Oghannendaráþessu andvarpi:
„Og þannig komst hjartans barn mitt í
hendurnar á kaupmönnunum í Reykja-
vík.“
Þetta heitir á Morgunblaðsmáli nú:
„frelsi“, sérstaklega prentfrelsi — og
lofsvert fordæmi um „framtak einstakl-
ingsins.
II. Þegar stela átti Aburðar-
verksmiðju ríkisins
Þegar lögin um Áburðarverksmiðju
ríkisins voru samþykkt 1949 var ákveðið
í 3. gr. að hún væri ríkiseign (sjálfseignar-
stofnun). En við 2. umr. í síðari deild fékk
einn Coca Cola-maður bætt við 13. gr.,
þar sem segir að „verksmiðjan skuli rekin
sem hlutafélag.“ Hlutaféð var ákveðið 10
miljónir, 6 miljónir kr. ætti ríkið, 4
miljónir einstaklingar. — Nokkru síðar
lýstu Framsóknarráðherrar því yfir á
Álþingi að verksmiðjan væri eign hlutafé-
lagsins. Sósíalistar mótmæltu og kváðu 3.
gr. skera úr um ríkiseign, 13. gr. fjalli
aðeins um „rekstrarfélag“. (Baráttan um
þetta atriði stóð í tvo áratugi og lauk með
sigri ríkiseignarmanna.)
En brátt var gerð tilraun til að ná
Áburðarverksmiðjunni algerlega í ein-
staklingshendur. Einskonar erindreki
bandaríska fjármálavaldsins, sem þá var
forstjóri Framkvæmdabankans, kom með
lagafrumvarp handa ríkisstjórninni að
flytja. Þar var ákveðið að ríkið skyldi selja
þessar 6 miljónir hlutafjár á nafnverði til
einstaklinga. Verksmiðjan mun hafa
kostað ca. 180 miljónir króna, er byggð
var, og var vafalaust orðin upp undir 300
miljón króna virði, er þessi tillaga kom
fram. — Vissir vinir ríkisstjórnarinnar
áttu sem sé að eignast (með meirihlut-
avaldi hlutafjár) 300 miljón króna eign
fyrir 6 miljónir króna, sem ríkisbankarnir
vafalaust áttu að lána þessum — máske
— blönku bröskurum. — Og vafalaust
yrði eignaraðild ríkisins kippt burt úr 3.
gr., ef þetta næði fram að ganga.
Þetta heitir vafalaust „frjáls verslun“ og
„framtak einstaklingsins“. — En það
mistókst í þetta sinn að stela ríkiseign
með þessu þægilega móti.
III. Hvernig verður stolið
almenningseign ef þjófaflokkar
fá allt vald nú?
Þetta fordæmi, sem nú var rakið, sýnir
greinilega hverskonar þjófnaðaraðferðum
verður beitt, ef frekustu og ágengustu
fésýsluflokkarnir fá allt ríkisvald í sínar
hendur — og þora hvað almenning snertir
að beita því. — Það þorðu slíkir aðilar
ekki í Áburðarverksmiðjumálinu vegna
andstöðu og styrkleika sósíalista.
Tökum aðeins eitt dæmi til að gera
alþýðu manna ljóst hvernig þessir herrar
geta farið að því að stela þjóðareignum,
ef þeir hafa pólitískt vald til þess og ekki
nægan ótta af almenningi til að láta það
vera.
Nefnum sem dæmi ríkasta og voldug-
asta fyrirtæki þjóðarinnar, Landsbanka
íslands, — sem dansk-íslenskir braskarar
að vísu ætluðu að drepa um síðustu
aldamót, en tókst ekki, m.a. sökum and-
stöðu landshöfðingjans, Magnúsar Steph-
ensen.
Giska rná á að Landsbanki íslands sé
nú a.m.k. 6 þúsund miljóna króna virði
— og er það þó aðeins lausleg — of lág
56