Morgunblaðið - 21.01.2006, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. JANÚAR 2006 39
ði þá hluti stuðn-
ramleiðsluna, og/
setu í sveitum, í
grunnstuðnings
anlegur, þ.e. fylgdi
ni og skapaði um
milli greina. Má
tur nautakjöts-
kki stunda jafn-
eiðslu en þeir
ta jafnræðis á við
nautakjöts.
mál
sett fram til að
erð innlendrar bú-
di. Vissulega fá
rkennda gæða-
nst samjöfnuð við
ist hvað varðar
lustu og heilnæmi.
gðu mikið hags-
ska neytendur að
ð lækka hér mat-
r nákvæmlega jafn
l að lækka verð á
javarningi heim-
r að lækka verð
Ég fæ með engu
minna vandamál að
dýrari hér en í
. kjötvörur séu hér
erslunarinnar,
n né Ingibjörg Sól-
fært nein rök sem
au vandamál sem
i eða háu vöruverði
t við matvæli hvað
du framleiðsluna.
nfaldlega of skýrt
l árangur hefur
ða í búvörufram-
dregið hefur veru-
ningi úr ríkissjóði
um eða yfir 9% af
eimilanna til land-
ta hlutfall er nú
fer lækkandi.
þess hlutfalls af
em íslenskar fjöl-
upa á matvörum er
og í nágrannalönd-
v. nýjustu tölum.
að ekki er unnt að
lokks úr samhengi
og launastig í sam-
r flestar þjóðir um
að hafa hlutina þannig að launin væru
eins og í Noregi en matvælaverðið eins
og í Grikklandi en slíkt fer einfaldlega
ekki saman. Laun bóndans, iðn-
aðarmannsins eða mjólkurfræðings-
ins, flutningsaðilans og afgreiðslufólks
í búðinni eiga stærstan þátt í verð-
myndun vörunnar sem við greiðum
fyrir. Þó er fjarri lagi að mulið sé sér-
staklega undir þessar stéttir í launa-
legu tilliti.
Sem sagt, laun og aðrir kostn-
aðarþættir eru hlutir af hinum ís-
lenska veruleika en ekki hinum mið-
eða suður-evrópska eins og stundum
mætti ætla að menn teldu raunhæft
þegar þeir tala fjálglega um evrópskt
matvælaverð.
Hugleiðingar um úrbætur
En hvað sem misuppbyggilegu
framlagi einstakra aðila til umræðunn-
ar líður stendur eftir að hér er vissu-
lega verk að vinna. Í því sambandi vil
ég að lokum leggja sérstaka áherslu á
eftirfarandi:
1. Leita verður allra leiða til hagræð-
ingar í landbúnaði og matvælafram-
leiðslu án þess þó að missa sjónar á
öðrum mikilvægum markmiðum.
Umhverfisvernd, fjölbreytni, holl-
usta, heilnæmi og rekjanleiki vör-
unnar, ásamt félagslegum byggða-
og menningartengdum þáttum kem-
ur hér allt við sögu.
2. Lagður verði nýr grundvöllur fyrir
búvöruframleiðsluna með bú-
setutengdum grunnstuðningi sem
allt í senn tryggir meira jafnræði á
milli greina, er síður samkeppn-
istruflandi og stenst leyfilegt stuðn-
ingsform m.v. líklegar reglur Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar.
Slíkur stuðningur hefur einnig ótví-
ræða kosti hvað varðar auðveldari
kynslóðaskipti.
3. Fara í rækilega úttekt á verðmynd-
un og viðskipta- og samkeppn-
isháttum verslunarinnar í landinu.
Samkeppnisstofnunin sáluga hafði
slíka rannsókn einna efst á sínum
óskalista síðustu árin sem hún starf-
aði en fékk hvorki mannafla né fjár-
muni til að ráðast í verkið enda með
olíu- og tryggingafélögin á bakinu.
4. Lækka virðisaukaskatt á matvælum
og leita leiða í átt til lækkunar eða
niðurfellingar vörugjalda.
5. Leita leiða til að lækka kostnað á
framleiðslu- og úrvinnslustigi bú-
vöru t.d. með endurgreiðslu flutn-
ingskostnaðar og hagkvæmari öflun
aðfanga.
6. Undirbúa landbúnaðinn og mat-
vælaiðnaðinn undir þær breytingar
sem líklegar eru í heimsviðskiptum
með búvörur og matvæli.
Umfram allt hljótum við að krefjast
uppbyggilegra skoðanaskipta vilji
menn umræðunni vel. Innlendur land-
búnaður er fjarri því að vera einn
ábyrgur fyrir háu verðlagi á Íslandi.
ælaverð:
ugtakanotkun?
eymir flest-
að hafa hlut-
launin væru
egi en mat-
ns og í
n slíkt fer
kki saman.‘
Höfundur er alþingismaður.
SJÁLFSTÆÐU skólarnir
eiga sér langa hefð á Íslandi og
hafa gegnt mik-
ilvægu hlutverki í
okkar skólakerfi.
Ísaksskóli og
Landakotsskóli
hafa áratugum
saman verið leið-
andi í skólastarfi
og Hjallaskólinn í
Garðabær hefur
verið brautryðj-
andi í því að
hrinda nýjum hug-
myndum í fram-
kvæmd.
Alls eru starf-
ræktir 7 sjálf-
stæðir grunnskólar á Íslandi og
síðastliðinn vetur stunduðu þar
430 nemendur nám. Þetta er
töluvert lægra hlutfall en í
flestum nágrannaríkjum okkar.
Í Svíþjóð stunda svo dæmi sé
tekið um 6% nemenda nám í
einkareknum grunnskólum.
Meðaltal OECD-ríkjanna er um
10%. Hér á landi er hlutfallið
hins vegar óvenjulega lágt eða
vel innan við eitt prósent.
Sjálfstæðu skólarnir eru mik-
ilvægur hlekkur í skólakerfinu.
Áherslur þeirra
eru oft aðrar en
hjá skólum sem
reknir eru af op-
inberum aðilum
og starfsemi
þeirra stuðlar því
að aukinni fjöl-
breytni og fleiri
valkostum í skóla-
kerfinu.
Hin lagalega
staða þessara
skóla hefur verið
óskýr, ekki síst
þegar kemur að
hinum fjárhags-
lega þætti.
Með frumvarpi til breytinga
á lögum um grunnskóla, sem nú
liggur fyrir á Alþingi, er stefnt
að því að gera ákvæði gildandi
laga um grunnskóla sem reknir
eru af öðrum en sveitarfélögum
skýrari. Jafnframt er í frum-
varpinu lagt til að lögbundið
verði lágmarksframlag sveitar-
félaga til reksturs þeirra að
ákveðnum skilyrðum upp-
fylltum.
Forræði og rekstur grunn-
skóla er á forræði sveitarfélaga.
Það er jafnframt einstakra
sveitarfélaga að taka pólitíska
ákvörðun um það hvort þau
vilja heimila öðrum að stofna og
reka grunnskóla.
Frumvarpið kveður á um að
heimili sveitarfélag rekstur
einkaskóla eigi sá skóli jafn-
framt rétt á ákveðnum lág-
marksframlögum. Með þessu er
sjálfsákvörðunarréttur sveitar-
félaga undirstrikaður. Ef þau
leyfa rekstur sjálfstætt rekins
skóla á annað borð þá skuld-
binda þau sig jafnframt til
ákveðinnar lágmarksgreiðslu til
skólans. Miðað er við að fram-
lög sveitarfélaga til einkarek-
inna skóla séu annars vegar
75% og hins vegar 70% af með-
al-heildarrekstrarkostnaði á
landsvísu á hvern nemanda
miðað við útreikninga Hagstof-
unnar. Hærri prósentan miðar
við að nemendur séu allt að 200
en sú lægri að nemendur séu
fleiri. Á Norðurlöndum er rétt-
arstaða sjálfstætt rekinna skóla
tryggð í lögum og þeim áskilinn
tiltekin framlög.
Sveitarfélög geta eftir sem
áður tekið ákvörðun um að fara
aðrar leiðir líkt og til dæmis
hefur verið gert í Garðabæ. Þar
fær Hjallaskólinn fullt framlag
gegn því að ekki séu innheimt
skólagjöld. Sú leið tryggir val-
frelsi foreldra og treystir fjöl-
breytnina í sessi en það er ein-
mitt meginmarkmið
frumvarpsins.
Valfrelsi og fjölbreytni
í skólakerfinu
Eftir Þorgerði Katrínu
Gunnarsdóttur ’Frumvarpið kveðurá um að heimili sveit-
arfélag rekstur
einkaskóla eigi sá
skóli jafnframt rétt á
ákveðnum lágmarks-
framlögum. ‘
Höfundur er mennta-
málaráðherra.
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
MEÐ uppsetningu bása-
bryggju fyrir smábáta í Ólafs-
víkurhöfn (vorið 1998) rættist
langþráð baráttumál okkar
smábátaeigenda í Ólafsvík.
Ekki verður þó
hægt að segja að
Adam hafi þar með
verið sestur að í
Paradís því um
haustið skrifaði
hafnarstjóri bréf
þar sem okkur var
boðið að velja um
staka mánuði, 6
mánuði eða 12 mán-
uði, með stiglækk-
andi leigugjaldi.
Skyldi leigan
greidd fyrirfram.
Við sem vorum í
svokölluðu sóknardagakerfi (þá
var frelsinu lokið) sóttum um
staka mánuði enda hentaði það
betur sjósókn okkar. Okkur
var ekki svarað og öllum pláss-
um úthlutað í 12 mánaða leigu,
einum meira að segja tveimur
plássum. Okkur var ekki boðið
að leigja básana í 12 mánuði,
jafnvel þótt nokkrir okkar
væru orðnir hálfbæklaðir eftir
langa sjósókn og hefðum því
allra manna mest þurft á þess-
ari nýju og bættu aðstöðu að
halda.
Hafnarstjóri ætlaði að inn-
heimta tvöfalt legugjald af
þeim sem fengu básana leigða,
með fyrirfram greiddri leigu og
svo mánaðarlega með öðrum
hafnargjöldum, kranagjaldi,
vatnsgjaldi og sorphirðugjaldi.
Þau eru innheimt mánaðarlega
eftir á. Enginn var tilbúinn að
greiða tvöfalt legugjald og
stóðu menn í stappi við hafn-
arstjóra þar til hann féllst á að
gjaldið yrði eitt. Það var þó
með því skilyrði að Smábáta-
félag Snæfellsbæjar skrifaði
bréf þar sem óskað yrði eftir
því að legugjaldið yrði greitt
með básaleigunni í 12 mánuði,
fyrirfram. Formaður félagsins,
Jóhann Kristinsson, varð við
þessum afarkostum án þess að
halda félagsfund um málið.
Hann sendi hafnarstjóra um-
beðið nauðungarbréf án heim-
ildar frá félagsmönnum.
Legugjald fyrir bát í húsi
Ótrúlegt skilningsleysi á að-
stæðum og furðulegur hringl-
andaháttur endaði með því að
ekki voru keyptar nema tvær
einingar af þeim þremur sem
þurfti og því urðu plássin ekki
nema 20 í fyrstu lotu. Við sem
ekki fengum úthlutað plássum
urðum því að bíða í fjögur ár
til viðbótar.
Vorið 2002 fékk ég loks pláss
en með skilyrði
um 12 mánaða
leigu og skyldi
greiða fyrirfram,
bæði leigu og
legugjald. Ég
mótmælti leg-
ugjaldinu við
hafnarstjóra. Þá
var leigan fyrir
básinn 4.716 kr.
og legugjaldið
2.686 kr. á mán-
uði, samtals
7.402 kr., skv.
sundurliðun
hafnarstjóra. Ég skrifaði undir
leigusamning með þessum af-
arkostum, hefði annars ekki
fengið básinn leigðan. Ég
greiddi þó gíróseðilinn með
fyrirvara um réttmæti leg-
ugjaldsins, með kröfu um hugs-
anlega endurgreiðslu þegar
báturinn væri ekki á sjó. Ég
hafði ekki not fyrir básinn
nema í 3–4 mánuði á ári og
þurfti því að greiða fyrir þá
8–9 mánuði á ári sem báturinn
var uppi á landi, og í ofanálag
þar sem hann stóð inni húsi
sem ég greiddi af um 70 þús-
und krónur í fasteignagjöld til
bæjarins.
Stjórnsýslukæra
án árangurs
Í mars 2003 skrifuðum við
eigendur 15 smábáta, sem
leigðum bás við básabryggju í
Ólafsvíkurhöfn, bréf þar sem
við óskuðum eftir því að hætt
yrði að innheimta legugjald
með leigugjaldi fyrir básapláss-
in. Þess í stað yrði það fram-
vegis innheimt mánaðarlega
með öðrum mánaðargjöldum
sem okkur bæri að greiða þeg-
ar bátar væru á sjó og lönduðu
afla. Við töldum jafnframt að
óheimilt væri að innheimta leg-
ugjald af bátum sem væru uppi
á landi.
Hafnarnefnd hafnaði beiðni
okkar og til vitnis um vinnu-
brögð hafnarstjóra var málið
tekið fyrir á fundi þar sem
einn hafnarnefndarmanna,
maður úr okkar hópi, var fjar-
verandi.
Ég biðlaði árangurslaust til
bæjarstjórnar um aðstoð í mál-
inu og sendi þá stjórn-
sýslukæru til samgöngu-
ráðuneytisins en undir það
heyra hafnir landsins. Ráðu-
neytið vísaði kærunni frá sér,
benti á Samkeppnisstofnun og
félagsmálaráðuneytið en sýndi
ekki einu sinni sóma sinn í að
skila miklu af gögnum sem
fylgdu kærunni. Ég ákvað að
senda kæruna frekar á ráð-
neyti félagsmála en yfirhlaðna
Samkeppnisstofnun, hvar málið
hefði líklega legið í mörg ár áð-
ur en úrskurður hefði fengist.
Samtrygging framkvæmda-
valdsins er alger, ráðuneytið
úrskurðaði bæjarstjórn í vil,
við skyldum greiða legugjald
þótt bátar væru uppi á landi.
Í framhaldi af úrskurði fé-
lagsmálaráðuneytisins sendi ég
kvörtun á umboðsmann Alþing-
is en hann á lögum samkvæmt
að vera öryggisventill þegar
borgarinn telur stjórnvöld
brjóta á honum lög. Hann tók
málið að sér en mér til gíf-
urlegra vonbrigða úrskurðaði
hann ekki í málinu. Hef ég velt
því fyrir mér hvort hann vildi
ekki styggja flokksmenn bláu
handarinnar í bæjarstjórn
Snæfellsbæjar, að hann vildi
ekki láta snupra sig öðru sinni?
Nýr bátur í
dauðadæmdu kerfi
Vegna árlegra breytinga á
veiðikerfi smábátanna missti
ég frá mér 200 tonna veiði-
reynslu af þremur bátum, og
allt niður í sex mánuði af síð-
asta bátnum þegar ég var að
aðlagast nýju kerfi þar sem
línu- og handfærabátarnir voru
settir í sama pottinn. Ég sat
uppi með nýjan bát í dauða-
dæmdu kerfi en aflareynslan á
mínar tvær hendur kom á bát-
inn sem ég seldi. Verðmæti
hans fór úr 6 milljónum í 40
milljónir við kvótasetninguna.
Þetta varð til þess að ég sagði
skilið við Sjálfstæðisflokkinn
eftir 44 ára samfelldan stuðn-
ing. Lái mér hver sem vill.
Hringlandaháttur í fisk-
veiðikerfinu, aukin álög og
lækkandi fiskverð, auk óbil-
gjarnrar gjaldtöku bæj-
arstjórnar Snæfellsbæjar á
okkur smábátaeigendur, þar
sem ekkert tillit er tekið til
þess hvort við megum veiða 10
eða 500 tonn, urðu til þess að
ég fékk nóg, ákvað ég að selja
bátinn og flytja í burtu.
Ég hafði alltaf hugsað mér
að eyða elliárunum í Ólafsvík
en hafði ekki geð í mér til þess
eins og framkoma bæj-
arstjórnar er við bækluð gam-
almenni sem eru að reyna að
bjarga sér. Í Hafnarfirði fá 60
ára og eldri 50% afslátt af
leigu við básabryggjur en í
Ólafsvík skal þessi aldurs-
flokkur greiða tvöfalt.
Þjóðgarðs- og
glóbalkjaftæði
Ég kom til Ólafsvíkur 16 ára
gamall, tók ástfóstri við staðinn
og tók þátt í uppbyggingunni á
ýmsum sviðum. Sárt er því að
þurfa nú að horfa upp á aft-
urför á mörgum sviðum.
Fækkað hefur um 200 manns á
nokkrum árum og flótti er
kominn í raðir smábátaeigenda
af áðurnefndum ástæðum. Það
hlýtur að vera mikið að í
stjórnsýslunni í bæ eins og
Ólafsvík þegar ungir menn
loka þar góðum fiskvinnslu-
húsum með fullum vélakosti og
stofna sams konar fyrirtæki á
höfuðborgarsvæðinu, fara frá
fersku hráefni sem berst dag-
lega að landi.
Að mati bæjarstjórnar er
ferðaþjónustan vaxtarbrodd-
urinn í atvinnulífinu og við þá
bæjarstjórn vil ég segja: Drag-
ið úr þjóðgarðs- og glóbalkjaf-
tæði en reynið í staðinn að tala
fiskvinnsluna í bænum upp á
ný. Farið að vilja bæjarbúa
með forgangsröðun í vegafram-
kvæmdum og þá mun eflaust
fjölga í Ólafsvík á ný. Þakkir
færi ég öllu því góða fólki sem
ég kynntist í Ólafsvík liðin 52
ár.
Seldi bátinn og flutti burt
Eftir Martein Karlsson
’Ég sat uppi meðnýjan bát í dauða-
dæmdu kerfi en afla-
reynslan á mínar
tvær hendur kom á
bátinn sem ég seldi.
Verðmæti hans fór
úr 6 milljónum í 40
milljónir við kvóta-
setninguna.‘
Höfundur var trillukarl
í Ólafsvík.
Marteinn Karlsson
Meira á mbl.is/greinar
bætist við í haust
ta ári en aðstaða
sex lækna sem tal-
ið er hæfilegt fyrir níu þúsund
manna hverfi. Þar sem stöðin er ný
verða yfirlæknir og hjúkrunarfor-
stjóri stöðvarinnar til viðtals varð-
andi skráningu dagana 23. til 27.
janúar milli kl. 15 og 17. Þá segir
Kristján að gert sé ráð fyrir að
skjólstæðingar sem Björn Gunn-
laugsson hefur þjónað á Heilsu-
gæslustöðinni við Lágmúla muni
flytja með honum í Glæsibæ.
Húsnæði nýju heilsugæslustöðv-
arinnar er um 800 fermetrar á
þriðju hæð í vesturhluta versl-
unarmiðstöðvarinnar í Glæsibæ.
Húsnæðið teiknaði Helgi Hjálm-
arsson, arkitekt hjá Teiknistofunni
Óðinstorgi. Íslenskir aðalverktakar
byggðu húsnæðið og leigja það heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
inu fyrir rekstur stöðvarinnar.
Við opnunina fluttu ávörp þau Jón
Kristjánsson heilbrigðisráðherra og
Steinunn Valdís Óskarsdóttir borg-
arstjóri og séra Þórhildur Ólafs
flutti blessunarorð.
und manna svæði
Morgunblaðið/Sverrir
ún K. Bark-