Morgunblaðið - 14.03.2006, Síða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
ar er ok sá staðr er
Glitnir heitir ok eru
veggir hans ok stoðir
allar ok stólpar af
rauðu gulli, en þak
hans af silfri.“
Manni verður það stundum á að
verða þvers án þess að ástæða sé
til – gefa sér niðurstöður fyrirfram
af fyrri reynslu – niðurstöður sem
engin rök reynast svo fyrir. Þannig
var það, þegar búið var að rífa nið-
ur Íslandsbankamerkið af bygg-
ingum bankans úti um alla borg, og
spurðist að bankinn hygðist breyta
um nafn að það fyrsta sem mér
datt í hug var að nú væri einhver
fjárans grúpp að fæðast – eitthvert
dæmigert íslenskt minnimátt-
arfyrirbæri, sem þyrði ekki að
standa stolt með sínu nafni. Ég get
því ekki annað en dáðst að hug-
rekki Íslandsbankafólks fyrir að
þora að láta fyrirtækið bera fallegt
íslenskt nafn sem á sér rætur í nor-
rænni goðafræði og langa sögu.
Glitnir var bústaður Forseta,
framan við Ásgarð, en Forseti
miðlaði málum þeirra er deildu.
Engir komu ósáttir frá heimsókn
sinni í Glitni og hjá Forseta réð
réttsýni í allra garð. Lýsingin á
Glitni hér að ofan og lesa má í
Gylfaginningu ætti að hæfa fyr-
irtæki sem víxlar með gull og silfur
í formi peninga, og vissulega verð-
ur það freistandi að kalla banka-
stjórann sem vildi ekki láta kalla
sig bankastjóra, Bjarna Ármanns-
son, Forseta hér eftir.
Nafngiftinni Glitni fylgir reisn
sem er til fyrirmyndar, en þá reisn
vantar sorglega í nafngjöfum ís-
lenskra stórfyrirtækja í dag. Af
einhverjum óskiljanlegum heim-
óttarskap er komið í tísku að taka
upp alþjóðleg nöfn – Icelandair, til
dæmis – er orð sem maður nennir
varla að taka sér í munn, það er svo
hallærislegt, þegar maður getur
sagt Flugleiðir. Rök Bjarna Ár-
mannssonar fyrir nafnbreyting-
unni sem hann setti fram í Kast-
ljósi á sunnudagskvöld, snerust um
það að auðvelt yrði fyrir útlenda
viðskiptavini að bera nafnið fram,
og eru vissulega réttmæt. Auðveld-
asta leiðin hefði eflaust verið að
taka upp útlent nafn og láta okkur
Íslendingsræflana klæmast á því
eins og Flugleiðir gera, til þess að
misbjóða ekki aumingja útlending-
unum. Þeim mun meiri ástæða er
til að hrósa Glitni fyrir nafnið.
Ég er ekki frá því að það ætti að
breyta hlutverki mannanafna-
nefndar. Í stað þess að vera úr-
skurðarvald um hvað fólk „má“
heita, ætti nefndin að vera til ráð-
gjafar um val á nöfnum – ekki bara
á fólk, heldur líka – og kannski
ekki síður, á fyrirtæki. Mér sýnist
ekki veita af í þeirri grein. Enn
bendi ég þó á nafn Betrunarhúss-
ins sem eins besta nafns á íslensku
fyrirtæki. Betrunarhúsið er lík-
amsræktarstöð – nafnið svo full-
komlega við hæfi, og með sterk
tengsl við sögu og hefð. Hvaða
snillingur átti hugmyndina að
þessari nafngift?
Nöfn fólks hafa svo miklu til-
finningalegra gildi fyrir þá sem
gefa það og þá sem bera það en
nöfn fyrirtækja – og ástæðurnar
fyrir sérkennilegum mannanöfn-
um geta verið margar. Allir eiga
ættingja með skrýtin nöfn, eða
bera þau jafnvel sjálfir. Ég hef
verið að velta fyrir mér nafninu
Satanía, sem fékk ekki náð fyrir
augum mannanafnanefndar.
Mannanafnanefnd styðst við fimm
atriði í úrskurði um nöfn. 1. Þau
þurfa að geta tekið íslenskri eign-
arfallsendingu eða hafa unnið sér
hefð í íslensku máli. 2. Þau mega
ekki brjóta í bág við íslenskt mál-
kerfi. 3. Þau skulu rituð í samræmi
við íslenskar ritvenjur nema hefð
sé fyrir öðrum rithætti þess. 4.
Þau mega ekki vera þannig að þau
geti orðið þeim sem bera þau til
ama. 5. Stúlku má aðeins gefa
kvenmannsnafn og dreng aðeins
karlmannsnafn. Þessar kröfur ætti
nafnið Satanía allar að standast, en
mig grunar – án þess að muna fyr-
ir víst, að nafninu hafi verið hafnað
á forsendu fjórða liðarins: að talið
hafi verið að nafnið gæti orðið
barninu sem átti að bera það, til
ama. Ég er sannfærð um, að með
því að gefa opinberri nefnd vald til
að úrskurða um nöfn á þeim
grunni hvað gæti hugsanlega vald-
ið einhverjum ama, séu grundvall-
armannréttindi brotin. Hvernig í
ósköpunum á þetta fólk að vera
þess umkomið að meta slíka hluti.
Fjöldi fólks ber nöfn sem vísast er
að einhverjum þætti ami af að
bera. Hrappur og Ljótur eru
prýðileg nöfn, en hafa neikvæða
merkingu í hugum margra, jafnvel
þótt ljótur geti líka þýtt bjartur.
Yrði karlmannsnafninu Heiðinn
hafnað, þótt Kristinn sé leyft?
Ekki er víst að aðstandendur Sat-
aníu séu kristnir. Varla er það
kvenmyndin af Satan sem vefst
fyrir nefndinni, þegar Erlar, Lilj-
ar, Annar og Fjólar eru allt gjald-
geng karlmannsnöfn.
Oftar en ekki finnst manni
mannanafnanefnd á hálum ís í úr-
skurði sínum um nöfn sem engin
ástæða ætti að vera til að hafna af
málfræðilegum ástæðum eða á
grundvelli íslensks ritháttar. Nýtt
dæmi er Engifer. Hvað er það
öðru vísi en Kristófer? Er það
kryddjurtin sem fer fyrir brjóstið
á mannanafnanefnd? Þarf jurtin
að vera falleg, eins og sóley, til að
megi nota hana sem mannsnafn?
Varla snýst það um hvort plantan
er æt, því bæði Hvönn og Fífill eru
leyfileg mannanöfn.
Starfræksla mannanafna-
nefndar í núverandi mynd er á
villigötum og reglur þær sem farið
er eftir gætu vel stangast á við
mannréttindaákvæði stjórn-
arskrár. Það yrði farsælla ef hún
fengi það hlutverk að aðstoða fólk
og fyrirtæki, gefa ráð, og sýna
frumkvæði og hugmyndaauðgi í
nýnefnum í stað þess að úrskurða
um nöfn á afar hæpnum grunni.
Kristinn og
Heiðinn skul-
ið þið heita
Ég er sannfærð um, að með því að gefa
opinberri nefnd vald til að úrskurða um
nöfn á þeim grunni hvað gæti hugs-
anlega valdið einhverjum ama, séu
grundvallarmannréttindi brotin.
begga@mbl.is
VIÐHORF
Bergþóra Jónsdóttir
„ÓLÍKT því sem margir halda er
heppni ekki meðfædd heldur áunn-
in. Rannsóknir hafa sýnt að ákveð-
in hegðun, hugs-
un og viðhorf ýta
undir heppni,“
segir Árelía Ey-
dís Guðmunds-
dóttir, lektor við
viðskipta- og
hagfræðideild
Háskóla Íslands og sérfræðingur í
stjórnun. Hún gaf nýlega út bókina
Móti hækkandi sól, sem fjallar um
það hvernig læra má að virkja
kraft vonar og heppni í lífinu.
„Hjá þeim sem hafa lítið sjálfs-
traust dregur úr von og heppni.
Streita og það að kunna ekki að
setja mörk hindrar líka heppni.
Þetta eru þættir sem hver og einn
ætti að skoða reglulega hjá sjálfum
sér, út allt lífið. Þeir sem segja
alltaf já, jafnvel þegar þeir vilja
segja nei, eða kunna með öðrum
orðum ekki að setja mörk, þeir
verða óánægðir og það kemur nið-
ur á sjálfstraustinu. Þeir sem eru
mjög stressaðir eiga erfitt með að
njóta augnabliksins og þess sem
þeir hafa.
Þar sem stjórnunarfræði er mitt
sérsvið ákvað ég að nota þá kunn-
áttu mína til að kenna fólki að yf-
irfæra fyrirtækisstjórnun á sjálft
sig til að stjórna eigin lífi. Þetta
gengur út á það að fá fólk til að
segja og hugsa: „Ég er mitt eigið
fyrirtæki.“ Þá þarf fólk að venja
sig á að hugsa um sjálft sig út frá
forsendum fyrirtækjarekstrar
og velta reglulega fyrir sér: Hvað
geri ég vel núna og hvað get ég
gert betur? Þeir sem stjórna fyr-
irtæki eru alltaf að spyrja spurn-
inga eins og: Hvar stendur fyr-
irtækið núna? Hvert vil ég stefna
með það? Hvernig ætla ég að kom-
ast þangað? Þetta er grunnurinn í
stefnumörkun. Til að yfirfæra
þetta á sjálfan sig þarf einhver
tæki til að styðjast við og þess
 BÓK | Árelía Guðmundsdóttir kennir fólki að taka ábyrgð á eigin lífi
Að stjórna sjálfum sér eins o
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Árelía með dóttur sinni Kristínu Sigrúnu
Áss Sigurðardóttur.
Eftir Kristínu Heiðu Kristinsdóttur
khk@mbl.is
K
onan mín tók eftir því
að ég horfði oft löng-
unar- og öfundar-
augum á ræðarana
sem reru tvíæringum
hljóðlaust og tignarlega á miklum
hraða um ána,“ segir Einar Örn Sig-
urdórsson róðrarkappi um áhugamál
sitt, róður. „Hún gaf mér þess vegna
í afmælisgjöf róðrarnámskeið við
Northeastern-háskólann í Boston.“
Einar Örn og eiginkona hans, Bryn-
hildur Davíðsdóttir, bjuggu á þess-
um tíma nálægt ánni Charles, sem
rennur á milli Boston og Cambridge.
Þrátt fyrir einlægan vilja Einars
Arnar til að róa einn var óhjá-
kvæmilegt fyrir hann að byrja að róa
með sjö öðrum byrjendum. „Það
reynist mörgum erfitt að byrja að
róa á þessum bátum,“ segir hann.
„Botninn á þeim er eiginlega u-laga,
þannig að þeir eru mjög óstöðugir og
fyrst af öllu þarf að læra að ná jafn-
væginu. Það er gert með því að sitja
beinn og beita árunum líkt og línu-
dansari beitir jafnvægisstöngunum.“
Þegar allir átta ræðararnir hafa náð
nauðsynlegu jafnvægi er fyrst hægt
að spá í að auka hraðann.
Eftir að Einar Örn hafði verið á
námskeiðum í tvö ár var hann kom-
inn með algjöra dellu. „Þá fór ég að
æfa með róðrarklúbbi og nú vil ég
miklu frekar róa með öðrum en
einn.“
Var lítill íþróttamaður
Róður eins og þessi er mjög góður
fyrir líkamann. „Sætin í bátunum
eru á sleða og átakið dreifist nokkuð
jafnt á allan líkamann, þannig að
þetta er hörkugóð líkamsrækt, frá
tám og upp úr,“ segir Einar Örn og
hann heldur áfram. „Þetta styrkir
hjartað og vöðvana. Róður er ólíkur
hlaupum að því leyti að í stað þess að
hlaup geta verið slæm fyrir liðamót-
in styrkir róðurinn þau.“
Einar segir að þar sem vertíðin í
róðrinum sé yfir sumartímann sé
Að róa sig í toppform
 ÁHUGAMÁLIÐ | Árar gegna sama hlutverki og jafnvægisstöng línudansara
mars
Daglegtlíf