Morgunblaðið - 30.05.2006, Blaðsíða 16

16 ÞRIÐJUDAGUR 30. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
MIKLAR óeirðir brutust út í Kabúl,
höfuðborg Afganistans, í gær eftir
að a.m.k. þrír biðu bana í bílslysi
sem bandarískur hervagn varð vald-
ur að. Hundruð Afgana brugðust
ókvæða við fregnum af slysinu, þeir
flykktust út á götur, hrópuðu slag-
orð gegn Bandaríkjunum, köstuðu
grjóti og kveiktu í bílum. Kom jafn-
framt til skotbardaga þar sem
nokkrir týndu lífi; en tölur um látna
voru þó á reiki.
Um er að ræða verstu óeirðirnar í
Kabúl frá því að talibanastjórninni í
landinu var steypt af stóli síðla árs
2001 og benda þær til vaxandi
spennu í samskiptum alþjóðlegu
hersveitanna í Afganistan, einkum
Bandaríkjahers, og heimamanna.
Hundruð manna flykktust út á
götur Kabúl og létu þar ófriðlega,
færðu þeir sig í áttina að hverfinu,
þar sem mörg erlend sendiráð eru
staðsett, og byssuhvellir heyrðust
m.a. nálægt sendiráði Banda-
ríkjanna. Er þó hugsanlegt að þar
hafi Bandaríkjamenn verið að verki.
Brugðið var á það ráð að flytja allt
starfslið sendiráðsins, sem og starfs-
lið Sameinuðu þjóðanna í Kabúl, á
öruggan stað. Átta Íslendingar eru í
borginni á vegum Íslensku friðar-
gæslunnar og tveir á vegum Flug-
málastjórnar en ekkert mun ama að
þeim skv. upplýsingum frá utanrík-
isráðuneytinu.
„Mótmælin í dag eru tilkomin
vegna þess að Bandaríkjamenn
drápu saklaust fólk. Við munum
ekki láta deigan síga fyrr en útlend-
ingar yfirgefa borgina. Við erum að
leita að útlendingum til að drepa,“
sagði einn mótmælenda á þrítugs-
aldri, Gulam Ghaus, í samtali við
AP-fréttastofuna.
Samkvæmt AFP-fréttastofunni
lágu fjórtán í valnum í gærkvöldi og
140 voru slasaðir. Höfðu flestir
hinna látnu dáið af völdum skotsára,
að sögn AFP sem grennslast hafði
fyrir um látna og særða á öllum
helstu sjúkrahúsum Kabúl-borgar.
Tildrög atburða gærdagsins voru
þau að ökumaður bandarísks her-
vagns missti stjórn á honum og ók á
nokkra fólksbíla í ösinni skammt
norðan við miðborg Kabúl.
Bandaríkjamenn segja hervagn-
inn hafa bilað. Þeir sögðu a.m.k. einn
hafa dáið í bílslysinu og sex slasast
en afganska lögreglan sagði þrjá
hafa beðið bana og sextán slasast.
Hundruð Afgana söfnuðust þegar
saman, hrópuðu ókvæðisorð gegn
Bandaríkjunum og Hamid Karzai,
forseta Afganistans, sem í augum
sumra heimamanna er strengja-
brúða Bandaríkjamanna, og létu
þeir grjóti rigna yfir bandarísku
hermennina á staðnum. Virðist sem
Bandaríkjamennirnir hafi þá skotið
úr vopnum sínum, sem varð til þess
að mannþröngin leystist upp.
Afganar segja nokkra hafa dáið af
völdum kúlnaregnsins, en Banda-
ríkjamenn segjast aðeins hafa skotið
af vopnunum upp í loft.
Kveikt var í tveimur afgönskum
lögreglubílum í mesta hamagangin-
um og einni varðstöð lögreglunnar.
Þá sagði í frétt Associated Press að
höfuðstöðvar hjálparsamtakanna
CARE hafi verið eyðilagðar.
Karzai hvetur til stillingar
Hamid Karzai forseti hefur þegar
beðið landa sína um að sýna stillingu
en yfirvöld hafa sagt, að fram muni
fara nákvæm rannsókn á því „hvað
nákvæmlega gerðist“.
Afganar kvarta oft undan því að
Bandaríkjamenn, bæði starfsfólk
sendiráðsins og liðsmenn Banda-
ríkjahers, brjóti öll umferðarlög er
þeir eru á ferðinni í bílum sínum í
Kabúl. Getur blaðamaður Morgun-
blaðsins raunar vitnað um þetta, en
hann var á ferð í Kabúl sl. haust á
vegum bandaríska sendiráðsins þar
í borg. Er Bandaríkjamönnum
uppálagt að hafa bíla sína jafnan á
ferð og stöðva þá aldrei, jafnvel þó
að umferðin gangi hægt. Segja tals-
menn Bandaríkjahers að nauðsyn-
legt sé að beita slíkum ráðum í því
skyni að fyrirbyggja árásir, sem
kynnu að verða gerðar ef bílar
þeirra dvelja of lengi við á tilteknum
stað.
Gífurleg reiði
í garð Banda-
ríkjamanna
Óeirðir brutust út í Kabúl í Afganistan
eftir að bandarískur hervagn varð
nokkrum að bana í umferðinni
Reuters
Hópur Afgana kastar grjóti að bandarískum hervagni í Kabúl í gær, en a.m.k. tíu Íslendingar eru nú í borginni.
Eftir Davíð Loga Sigurðsson
david@mbl.is
XANANA Gusmao, forseti Austur-
Tímor, bað í gær andstæðar fylk-
ingar í landinu að slíðra sverðin,
skömmu eftir að hann hafði setið
neyðarfund með stjórn Mari Alkatiri
forsætisráðherra, þar sem rætt var
um leiðir til að koma á friði.
Á sama tíma sögðu talsmenn frið-
argæsluliðs Ástralíu, Nýja-Sjálands
og Malasíu lið sitt hafa afvopnað of-
beldismenn, sem hafa á síðustu dög-
um farið ránshendi um höfuðborgina
Dili og hrakið tugi þúsunda á flótta
frá heimilum sínum.
Að minnsta kosti 27 hafa fallið og
yfir 100 særst í óeirðunum sem flest
bendir til að á þriðja þúsund frið-
argæsluliðar frá löndunum þremur
hafi bundið enda á. Því hefur dregið
úr áhyggjum fólks af því að borg-
arastríð kunni að brjótast út í land-
inu, sem til einföldunar má segja að
sé klofið á milli austurs og vesturs.
Ástæður ólgunnar á Austur-
Tímor að undanförnu eru þannig um
margt táknrænar fyrir þann vanda
sem stjórn landsins hefur glímt við
frá því að landið öðlaðist sjálfstæði
árið 2002, eftir 25 ára blóðuga sjálf-
stæðisbaráttu gegn Indónesum.
Segja má að undirliggjandi ólga
hafi þannig komið upp á yfirborðið
eftir að um 600 af 1.500 hermönnum
í her landsins var sagt upp störfum
nýlega, en í kjölfarið stóð hluti
þeirra fyrir blóðugum óeirðum. Þá
hefur borið á spennu á milli hersins
og lögreglunnar, sem hefur allt frá
innrás Indónesa í landið 1975 verið
öðrum þræði skipuð mönnum úr
vesturhluta Austur-Tímor.
Óánægja með eftirmála
sjálfstæðisbaráttu
Þegar alþjóðlegt friðargæslulið
Sameinuðu þjóðanna (SÞ) með Ástr-
alíu í broddi fylkingar stillti til friðar
á Austur-Tímor árið 1999 voru íbúar
landsins bjartsýnir á að hagur þeirra
tæki að vænkast, en landið var þá
eitt það fátækasta í heiminum.
Frá því að landið öðlaðist sjálf-
stæði árið 2002 hefur hins vegar
ekki tekist að reisa efnahag þess úr
þeim rústum sem Indónesíuher
skildi eftir sig og er atvinnuleysi að
meðaltali um 40%, víða meira.
Samfara bjartsýni um efnahags-
framfarir jókst virðing og vægi nýs
hers landsins, sem varð til úr vopn-
aðri hreyfingu sjálfstæðissinna, Fal-
intil. Fljótlega fór þó að bera á
óánægju með samsetningu hersins,
sem var sakaður um að hygla her-
mönnum úr austurhlutanum.
Má rekja þetta til þess að herinn
var að stofni til settur saman úr her-
mönnum sem voru hliðhollir Gusmao
forseta, en þeir komu flestir frá
austurhluta landsins. Gusmao naut
aðstoðar SÞ við að setja saman her-
inn, en margir þeirra hermanna sem
börðust með Falintil hafa síðan verið
ósáttir við að fá ekki starf í hernum.
Þá hafa þeir verið gjarnir á að gagn-
rýna stjórnina, en í henni eru margir
þingmenn sem dvöldu í útlegð á
meðan á sjálfstæðisbaráttunni stóð.
Þegar friðargæslulið SÞ kom til
landsins 1999 klauf Gusmao sig hins
vegar úr Fretilin, helsta vinstri-
flokki landsins.
Mari Alkatiri forsætisráðherra,
sem bjó í útlegð lengstan hluta sjálf-
stæðisbaráttunnar, leiðir flokkinn
nú, en vegna þess að hann bar
ábyrgð á uppsögnum hermannanna
hafa margir krafist afsagnar hans.
Segir ástæðurnar margvíslegar
Að sögn Kristínar Ástgeirsdóttur
sagnfræðings hefur Sigurjón Ein-
arsson, félagi hennar í stuðningshópi
Austur-Tímor, verið í beinu sam-
bandi við Jose Ramos Horta, einn
helsta leiðtoga sjálfstæðisbaráttu
landsins og handhafa friðarverð-
launa Nóbels.
Spurð um ástæður óeirðanna seg-
ir Kristín að stjórn Austur-Tímor
hafi ekki tekist að tryggja stöð-
ugleika. „Það hefur gengið allt of
hægt að byggja upp innviði ríkisins
frá því að það öðlaðist sjálfstæði,“
segir Kristín. „Þegar Austur-Tímor
varð sjálfstætt ríkti mikil samstaða á
meðal íbúa landsins. Síðan hefur
gengið hægt að byggja upp þá til-
finningu á meðal ættbálka og íbúa
Austur-Tímor að þeir tilheyri einni
og sameinaðri þjóð.“
Kristín segir bágt efnahagsástand
einnig hafa átt sinn þátt í óstöð-
ugleikanum. „Þegar fátæktin er
svona mikil fara að vakna upp grun-
semdir um að verið sé að hampa ein-
um ættbálki á kostnað annars. Það
sem fyrst og fremst sameinaði íbúa
landsins var kaþólskan, en nú hafa
deilur innan hersins og veikir inn-
viðir ríkisins afhjúpað hversu mjög
stjórnin vanmat óánægju her-
manna.“
Að sögn Kristínar er nú allt með
ró og spekt í Dili, en samkvæmt
hennar heimildum er nú unnið að því
að koma á fundum deiluaðila.
Samstaða íbúa
Austur-Tímor
að rofna?
Reuters
Stuðningsmenn Xanana Gusmao forseta hrópa slagorð fyrir utan forseta-
höllina í Dili í gær. Þeir vilja að Gusmao taki virkari þátt í stjórn landsins.
Á þriðja tug manna hefur fallið í átökum uppreisnarmanna og hersins á Austur-Tímor að undanförnu.
Baldur Arnarson kynnti sér hvernig ólgan innan hersins endurspeglar klofning þjóðarinnar.
baldura@mbl.is