Morgunblaðið - 30.05.2006, Blaðsíða 22

Daglegtlíf
maí
Kaffi hefur alveg örugglegaoft bjargað lífi,“ svararKristín Þóra Harðar-dóttir heimspekingur
þegar hún er spurð að því hvort
kaffi sé lífsnauðsynlegt. Hún bergir
á fanta góðu kaffi á Súfistanum, þar
sem hún situr á spjalli við annan
heimspeking, Gunnar Hersvein.
„Ég var til dæmis næstum dauð í
morgun út af kaffileysi. Manninum
mínum láðist að hella upp á handa
mér eins og hann er vanur og þegar
ég ætlaði að gera það sjálf, komst
ég að því mér til mikillar skelfingar
að það var ekki til neitt kaffi í hús-
inu. Ég er ekki frá því að þessi
handvömm hans varði við hjúskap-
arlög,“ segir Kristín Þóra sem nem-
ur lög við Háskóla Íslands. „Ég get
ekki á heilli mér tekið nema ég fái
minn espressóbolla á morgnana. Ég
fæ fráhvarfseinkenni sem lýsa sér í
miklum hausverk og ég get ekkert
borðað fyrr en ég er búin að drekka
kaffið mitt.“
Hneig niður vegna
kaffivonbrigða
Gunnar hefur líka reynslu af
kaffiháska, sem hann lenti í fyrir
fimmtán árum. „Þá var ég á ferð
um landið í nokkra daga og þar sem
ég kom hafði ég ævinlega fengið
mjög þunnt Bragakaffi eða Kaaber-
kaffi, sem er alveg ágætt út af fyrir
sig. En ég var kominn með veruleg
fráhvarfseinkenni vegna löngunar í
bleksterkt og gott kaffi. Ég brá
mér því í næsta þéttbýli, fór beint
inn á hótel staðarins og pantaði mér
kaffi. En þá reyndist það líka vera
lapþunnt Bragakaffi og ég hneig
nánast niður vegna vonbrigða og
pantaði mér tafarlaust far með
næstu vél í bæinn.“
Þrettán ára kaffikerling
„Það er hræðilegt að drekka vont
kaffi, það er jafnslæmt og að borða
vondan mat,“ segir Kristín Þóra
sem er mikill matgæðingur. „Ég
skil ekki fólk sem borðar vondan
mat og drekkur vont kaffi. Ég byrj-
aði að drekka kaffi þegar ég var
þrettán ára, svart og sykurlaust.
Núna drekka krakkar ekki kaffi.
Ég hamra á því við nýfermdan son
minn að hann komist aldrei til
manns nema hann drekki kaffi, en
hann tekur ekkert mark á mér.“
Gunnar bætir því við að vel útilát-
inn espressóbolli sé hollur en fólk
fái í magann af vondu kaffi.
Alúðin við uppáhellinguna
En hvað er það sem gerir kaffi
gott? „Rétt eins og í vínum, þá eru
það margir þættir. Það skiptir máli
hvernig jarðvegurinn er og allar að-
stæður þar sem kaffiplantan vex og
hvort baunirnar séu tíndar með
höndunum eður ei. Svo skiptir
vinnslan miklu máli, rakastig og
hitastig baunanna þegar þær eru
ristaðar og hvort þær séu lítið eða
mikið ristaðar. Þegar kemur að
uppáhellingunni þarf kaffið að vera
nýmalað og fast þjappað í espressó-
könnuna og vatnið verður að fara
hratt í gegnum kaffiduftið.“
Gunnar segir að alúðin sem lögð
er í uppáhellinguna skipti líka miklu
máli. „Rétt eins og í matargerð, er
það hugurinn á bakvið verkið sem
gerir gæfumuninn.“
En þau taka fram að hversdags-
legur uppáhellingur geti líka verið
góður og stundum sé stemningin
þannig að aðeins kaffiruddi passi
við hana.
Kaffi er fullt af táknum
Þar sem Gunnar hefur gefið út
bók um gildin í lífinu, Gæfuspor, er
ekki hjá því komist að krefja hann
svara um gildi kaffidrykkju. „Gildi
kaffidrykkju er tvennskonar. Ann-
ars vegar er það að njóta þeirrar
gleði sem fylgir því að drekka gott
kaffi og að finna fyrir svolítilli sælu-
vímu, því kaffidrykkja er einn af
mörgum þáttum í nautninni að lifa.
Hinsvegar er kaffidrykkja fé-
lagslegt fyrirbæri. Fólk kemur
saman og spjallar á meðan það
drekkur kaffið sitt,“ segir Gunnar
sem er nokkuð viss um að kaffi-
drykkja örvi heimspekilega hugsun.
„Kaffi er líka fullt af táknum. Svart
kaffi stendur fyrir myrkur og
drunga, en þegar mjólkin er komin
út í, þá hefur bjartsýnin tekið völd.
Við sjáum þetta víða í bók-
menntum.“
Kaffi slekkur þorsta í hitabylgju
Eina bókin sem Kristín Þóra man
eftir þar sem kaffi er fyrirferðamik-
ið, er Dalalíf eftir Guðrúnu frá
Lundi, en í þeirri sögu er alltaf ver-
ið að drekka kaffi. Og víst er að
kaffi kemur oft fyrir í mörgum Lax-
nessbókum, hver man ekki eftir
kaffinu og pönnukökunum í Sum-
arhúsum? Margar af bókum Gyrðis
Elíassonar ilma nánast af kaffi og
sakamálasögur eru fullar af kaffi.
Gunnar vekur athygli á því að sól
og kaffi eigi vel saman, og að kaffi
sé góður sumardrykkur. „Andstætt
því sem margir halda, er kaffi best
við þorsta. Eitt sinn var ég staddur
í París í hitabylgju og þá benti góð-
ur Frakki mér á að fá mér tvöfald-
an espressó, sem ég og gerði og við
það hvarf þorstinn.“
Gunnar er nýkomin frá Tyrk-
landi, þar sem kaffið er svo sterkt
að næstum má skera það. „Ég fór á
tyrkneskt heimili þar sem hellt var
upp á tyrkneskt kaffi. Fyrst voru
gestir spurðir að því hvort þeir
vildu mikinn sykur eða lítinn. Síðan
var kaffinu mokað út í vatn, þar
næst sykrinum og allt soðið upp.
Stundum er það soðið þrisvar.
Þessu er svo hellt beint í bollann án
þess að sigta korginn frá, en hann
sest á botninn. Þetta var vissulega
annað bragð en maður er vanur, en
mér fannst þetta gott kaffi. Ég
þurfti ekki meira en einn bolla, því
þetta var bleksterkt og þykkt.“
Gunnar segir tedrykkju hafa verið
miklu meira áberandi en kaffi-
drykkju í Tyrklandi. „Jafnvel þegar
ég kom í verslanir, var byrjað á því
að bjóða mér te í litlum glösum,
ýmist svart eða eplate.“
Kristín hefur svipaða sögu að
segja frá því hún dvaldi nokkra
mánuði í Indlandi á yngri árum, þar
sem hitinn var um fjörutíu stig.
„Þar komst ég upp á bragð með að
drekka ómælt magn af mjólkurtei
með miklum sykri.“
Er líf eftir kaffi?
Af þessu má ljóst vera að sinn er
siður í landi hverju þegar kemur að
kaffi- og tedrykkju. Til dæmis er
það svo að nánast á hverju heimili á
Íslandi tíðkast það að bjóða gestum
upp á kaffi. „Gestgjafinn fer í
flækju ef gesturinn þiggur ekki
kaffið og lítur jafnvel á það sem
móðgun. Ég veit um fólk sem alls
ekki drakk kaffi en gafst upp á því
að neita slíkum ítrekuðum kaffiboð-
um og hefur komist upp á lag með
að njóta þess,“ segir Kristín sem
svarar því ákveðið neitandi þegar
hún er spurð að því hvort það sé líf
eftir kaffi. Gunnar telur aftur á
móti að svo sé, enda hefur hann
reynt það á sjálfum sér, því hann
átti sér eitt sinn kaffilaust tímabil.
„Það var hluti af heimspekinni, til-
raun á sjálfum mér með sjálfsaga í
sókratískum anda. Ég drakk í stað-
inn soðið heitt vatn og það gekk
ljómandi vel.“
Ómissandi unaður
Margar ástarjátningar
hafa flogið yfir bolla af
ilmandi kaffi og hjörtu
hafa verið brotin í kaffi-
boðum. Franska bylt-
ingin var skipulögð á
kaffihúsi og bóhemar
sögunnar sátu og sitja
enn á kaffihúsum og
leysa lífsgátuna. Kristín
Heiða Kristinsdóttir
spjallaði við tvo kaffifíkla
og heimspekinga um hið
unaðslega fyrirbæri kaffi.
Morgunblaðið/Kristinn
Kristín Þóra og Gunnar Hersveinn á góðu flugi í kaffispjalli á Súfistanum þar sem þau voru umvafin bókum.
Morgunblaðið/Kristinn
NOKKUÐ áreiðanlegt er talið að
kaffibaunir hafi verið étnar í Eþíóp-
íu á 6. öld fyrir Krist.
Talið er að Súfum hafi fyrst hug-
kvæmst að búa til kaffidrykkinn.

11. öld : Kaffi ristað og soðið.

14. öld : Fyrsta kaffihúsið opnað í
Mekka.

1511 : Kaffi bannað í Mekka, af
ótta við kaffihúsaspjall. En það
stóð ekki lengi. Kaffidrykkurinn
breiddist út um hinn íslamska
heim.

1594 : Klement páfi VIII. blessaði
kaffi sem flutt var til Ítalíu.

1607 : Kapteinn John Smith kynn-
ir nýja heiminum kaffið.

1668 : Kaffi í New York.

1690: Fyrsta kaffiræktunin í Java.

1700 : Kaffihúsið Procope opnað í
París.

1720: Kaffi komið til Vestur-
Indía.

1721 : Fyrsta kaffihúsið í Berlín.

1724: Kaffitrjám plantað í Bras-
ilíu.

1773 : Ameríka verður kaffi-
drykkjuland en ekki tedrykkju
eins og England.

1946 : Ítalska espressó kaffivélin
fullkomnuð.

1980: Sérkaffiverslunin hófst í
Seattle í Bandaríkjunum, sem
andsvar við fjöldaframleiddu og
blönduðu róbust-bauna kaffisulli.
Atburðir úr kaffisögunni
 KAFFI