Morgunblaðið - 07.10.2006, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2006 39
UMRÆÐAN
MIKIÐ hefur verið rætt og ritað
um hin skelfilegu umferðarslys sem
átt hafa sér stað síðustu mánuði. Þeg-
ar þetta er skrifað hafa 20 ein-
staklingar látist í umferðinni það sem
af er árinu. Eðlilegt er að stjórnvöld
og aðrir velti fyrir sér hvað hægt sé að
gera til að fækka dauðaslysum og öðr-
um alvarlegum slysum í umferð. Í
septembermánuði stóðu samgöngu-
yfirvöld fyrir herferð þar sem vekja
átti ökumenn til umhugsunar um
stöðu mála. Fjöldi borgara setti
kennitölu sína á undirskriftarlista þar
sem viðkomandi kennitölugjafar lof-
uðu að hegða sér vel í umferðinni eft-
irleiðis og hvetja ástvini til þess hins
sama.
Landssamband lögreglumanna
hefur fylgst vel með hvernig umferð-
areftirlit hefur þróast síðustu ár. Árið
2004 færðust umferðarmál frá dóms-
málaráðuneytinu til samgöngu-
ráðuneytis. Ráðstöfun fjármuna til
þessa málaflokks færðist þá eðlilega
til samgönguráðuneytis. Fyrir þann
tíma var starfrækt sérstök umferð-
ardeild við embætti ríkislög-
reglustjóra þar sem tiltekinn fjöldi
lögreglumanna hafði það hlutverk að
skilgreina og meta þörf á eftirliti en
allt árið um kring var sú deild að
störfum um allt land.
Stór hluti verkefna lögreglu felst í
umferðareftirliti og er því sinnt eins
vel og kostur er hverju sinni. Við
framkvæmd slíkrar vinnu er sýnileiki
lögreglu einnig mikill sem vissulega
hefur forvarnargildi.
Sl. tvö ár hefur samgöngu-
yfirvöldum þótt ástæða til að bæta
umferðareftirlit á vegum landsins á
tilteknum álagstímum yfir sum-
armánuðina. Er það vel. Þegar skoð-
uð er heildarmyndin í tengslum við þá
framkvæmd og aðrar tilraunir til að
bæta umferðarlöggæslu er ljóst nið-
urstaðan hefur ekki að öllu leyti verið
eins og best verður á kosið. Af ýmsu
er að taka en látið verður nægja að
nefna tvö atriði til rökstuðnings.
Í fyrsta lagi riftu samgönguyfirvöld
árið 2004 samningi við embætti rík-
islögreglustjóra sem fól í sér samstarf
lögreglu og starfsmanna Vegagerðar
við umferðareftirlit. Eftirlit þetta var
mjög vel heppnað og margþætt enda
gat handhafi lögregluvalds (lög-
reglumaðurinn) haft öll þau afskipti af
umferð sem nauðsynleg þóttu við eft-
irlitið. Eftirlitið var jafnframt fram-
kvæmt með merktri lögreglubifreið
sem vissulega dró úr hraða og jók
sýnileika lögreglu. Tekið skal fram að
annað af meginmarkmiðum með þeim
breytingum á uppbyggingu lögreglu í
landinu sem nú stendur yfir er ein-
mitt að auka sýnilega löggæslu. Í
framhaldi riftunar samningsins lagði
samgönguráðherra fram drög að
breytingum á umferðarlögum þar
sem m.a. var lagt til að starfsmönnum
Vegagerðar yrði veitt lögregluvald á
ýmsum sviðum er tengjast eftirliti
með umferð. Landssamband lög-
reglumanna mótmælti þessum breyt-
ingatillögum enda ekki í samræmi við
lögreglulög né lög um meðferð op-
inberra mála og varð niðurstaðan sú
að starfsmönnum Vegagerðar var
veitt afar afmarkað starfssvið á sviði
umferðareftirlits. Í stað almenns og
víðtæks eftirlits áður komu bifreiðar
merktar Vegagerð sem höfðu mjög
afmörkuð verkefni við umferðareft-
irlit. Niðurstaða þessa er því skýr.
Verulega dró úr sýnilegri löggæslu
þessa hóps manna sem áður hafði
heimildir til almenns eftirlits með um-
ferð á merktum lögreglubifreiðum.
Í öðru lagi hefur samgöngu-
ráðuneytið ákveðið að færa ákveðnum
lögregluembættum fjárhæð árlega til
að efla eftirlit á vegum landsins, tíma-
bundið, en það var jafnframt gert að
skilyrði að aðeins einn lögreglumaður
sinnti eftirlitinu í hverjum bíl. Vissu-
lega er ávallt gott fyrir lögregluemb-
ætti landsins að fá aukið fjármagn til
sín. Hins vegar liggur fyrir að flókið
og erfitt getur reynst að framkvæma
þetta aukna eftirlit. Hvert og eitt lög-
regluembætti hefur tiltekinn fjölda
stöðugilda sem miðast við löggæslu-
þörf og fjárframlög rík-
isins til lengri tíma. Því
liggur fyrir að við
skipulag og uppbygg-
ingu lögreglu í hverju
byggðarlagi er ekki
gert ráð fyrir að tiltek-
inn fjöldi lögreglu-
manna „liggi í dvala“ og
komi til starfa þegar
tímabundin innspýting
berst frá samgöngu-
yfirvöldum. Lög-
reglumenn hafa því
reynt að sinna þessu
eftirliti með mikilli yfirvinnu og því
miður þurft að sinna eftirlitinu stakir
í bifreið en það er vita-
skuld í ósamræmi við
óskir lögreglumanna og
dregur úr öryggi þeirra
við störf. Sé raunveru-
legur vilji til að bæta og
auka umferðarlöggæslu
væri mun heillavæn-
legra að skipuleggja
fjárframlög til starf-
seminnar heildrænt og
bæta við stöðugildum
þannig að lög-
reglustjórar geti á fag-
legan hátt skipulagt
aukna löggæslu til lengri tíma. Þá er
ljóst að staðbundin þekking á lög-
gæsluþörf er hjá viðkomandi lög-
regluembætti og því væri unnt að
skipuleggja löggæslu og nýta fjár-
muni betur með þeim hætti.
Hafi samgönguyfirvöld áhyggjur
af því að einstök lögregluembætti
muni ekki verja tilskildu fé og
mannafla í umferðareftirlit væri þeim
í lófa lagið að eyrnamerkja fé sér-
staklega til þessa málaflokks. Að mati
undirritaðs bendir hins vegar ekkert
til að lögreglustjórar sjái ástæðu til
að draga úr umferðareftirliti enda
sameiginlegt markmið allra lands-
manna að bæta umferðarmenningu
og draga úr alvarlegum slysum á veg-
um landsins. Afar ólíklegt er að tíma-
bundin innspýting fjár til umferð-
areftirlits, undirskriftarlistar,
flutningur lögregluvalds til ófag-
lærðra stétta og niðurlagning um-
ferðardeildar á landsvísu við embætti
ríkislögreglustjóra séu réttu aðferð-
irnar í þeirri baráttu.
Áherslur við umferðareftirlit
Páll E. Winkel skrifar um
löggæslu og umferðaröryggi
»… væri mun heilla-vænlegra að skipu-
leggja fjárframlög til
starfseminnar heild-
rænt og bæta við stöðu-
gildum þannig að lög-
reglustjórar geti á
faglegan hátt skipulagt
aukna löggæslu til
lengri tíma.
Páll Winkel
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssambands lögreglumanna.