Morgunblaðið - 06.11.2006, Qupperneq 18

18 MÁNUDAGUR 6. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
F
yrirhugað er að reisa
þrjár virkjanir neðar-
lega í Þjórsá; Hvamms-
virkjun, Holtavirkjun
og Urriðafossvirkjun,
en vinna tengd þessum virkjunum
er í ákveðinni biðstöðu eins og stað-
an er í dag, segir Guðlaugur Þór-
arinsson, verkefnisstjóri Lands-
virkjunar vegna undirbúnings virkj-
ana í Neðri-Þjórsá.
Sú biðstaða helgast af því að beðið
er niðurstöðu viðræðna milli Lands-
virkjunar og Alcan, sem hefur hug á
að tryggja sér orku til að geta
stækkað álver sitt í Straumsvík.
Framtíð virkjananna er því í bið-
stöðu þar til búið er að ná samn-
ingum um sölu á orku sem þær geta
framleitt.
Rannsóknir hófust á virkjunar-
kostum neðarlega í Þjórsá árið 2000,
segir Guðlaugur. Árið 2001 hófst
svokölluð verkkönnun þar sem
grunnhönnun virkjananna var unnin
– staðsetning, hæð stíflna o.fl. – og
þær útfærðar tæknilega.
Samhliða grunnhönnun var farið í
mat á umhverfisáhrifum, sem stóð
yfir til 2002, og fór síðan til Skipu-
lagsstofnunar, sem féllst á fram-
kvæmdina með nokkrum skilyrðum.
Framkvæmdirnar voru kærðar en
umhverfisráðherra féllst á þær vorið
2004. Umhverfismat var unnið sam-
eiginlega fyrir efri virkjanirnar
tvær, Hvammsvirkjun og Holta-
virkjun, en sérmat var unnið fyrir
Urriðafossvirkjun. Hvort tveggja
matið var þó unnið samhliða.
Ekki sótt um virkjanaleyfi
Ekki hefur verið sótt um virkj-
analeyfi fyrir virkjanir í Neðri-
Þjórsá. Helgi Bjarnason, verkefnis-
stjóri hjá Landsvirkjun, segir að það
verði ekki gert fyrr en samningar
hafa tekist um raforkusölu. Til að
virkjanaleyfi séu veitt þarf að vera
búið að staðsetja mannvirki, vegi og
tengingar við flutningskerfi, og sýna
fram á að búið sé að selja orkuna.
Iðnaðarráðherra hefur það verkefni
að gefa út virkjanaleyfi.
Við undirbúning virkjana í Þjórsá
hefur ekki þurft að sækja um sér-
stakt rannsóknarleyfi til að vinna
rannsóknir, ekki frekar en vegna
vatnsaflsvirkjana í gegnum tíðina,
heldur hefur Landsvirkjun einfald-
lega haft þau leyfi sem þarf til að
gera slíkar rannsóknir.
Með lagabreytingu árið 2003 var
það leyfi Landsvirkjunar afnumið,
en ekki sett inn í lög að sækja þyrfti
um leyfi vegna vatnsaflsvirkjana.
Því var Landsvirkjun synjað um
rannsóknarleyfi við Þjórsá þar sem
ekki voru lagaheimildir til að heimila
veitingu slíks leyfis, segir Helgi.
Fyrr á þessu ári var svo bætt úr
þeirri lagagloppu, og hefur nú verið
sótt formlega um rannsóknarleyfi á
nýjan leik.
Áður en framkvæmdir hefjast
þarf að fá framkvæmdaleyfi en þau
gefa viðkomandi sveitarfélög út.
Framkvæmdaleyfi er ekki gefið út
nema búið sé að skipuleggja svæðið.
Að virkjunum neðarlega í Þjórsá
þurfa að koma fjórir hreppar; Rang-
árþing ytra og Ásahreppur sem eru
austan við Þjórsá, og Skeiða- og
Gnúpverjahreppur og Flóahreppur
vestan árinnar.
Guðlaugur Þórarinsson hjá
Landsvirkjun segir að staðan sé sú í
dag að aðalskipulag austan árinnar
sé tilbúið og þar sé gert ráð fyrir
virkjununum. Enn eigi þó eftir að
gera breytingar á aðalskipulagi í
Skeiða- og Gnúpverjahreppi og
Flóahreppi.
Pétur Ingi Haraldsson skipulags-
fulltrúi uppsveita Árnessýslu, segir
að staða aðalskipulagsins í Skeiða-
og Gnúpverjahreppi sé sú að sveit-
arstjórnin hafi samþykkt að auglýsa
breytt aðalskipulag á svæðinu þar
sem gert er ráð fyrir virkjununum.
Nú þurfi Skipulagsstofnun að taka
málið fyrir og samþykkja að breyt-
ingin verði auglýst.
Þegar tillaga að breyttu aðal-
skipulagi hefur verið auglýst verður
hún í kynningu í fjórar vikur og í
þann tíma, auk næstu tveggja vikna
þar á eftir, er hægt að skila inn at-
hugasemdum við tillöguna. Sveitar-
stjórnin tekur að þeim tíma liðnum
tillöguna og athugasemdirnar til
meðferðar, og samþykkir þá eða
hafnar skipulaginu, mögulega með
breytingum. Sú samþykkt fer svo til
Skipulagsstofnunar og ef hún hlýtur
samþykki þar þarf umhverfisráð-
herra að staðfesta hana.
Í Flóahreppi, sem er sameinað
sveitarfélag Villingaholtshrepps,
Hraungerðishrepps og Gaulverja-
bæjarhrepps, er nú verið að vinna að
aðalskipulagi fyrir það svæði sem
áður tilheyrði Villingaholtshreppi.
Margrét Sigurðardóttir, sveitar-
stjóri Flóahrepps, segir að ekki hafi
verið tekin endanleg afstaða til
virkjunar í sveitarstjórninni. Vinna
við aðalskipulagið muni þó komast á
fullt skrið á næstunni, og hún vonist
til þess að það verði auglýst á kom-
andi vori, og fari svo í eðlilegan far-
veg í kjölfarið.
Deiliskipulag eftir áramót
Helgi Bjarnason hjá Landsvirkj-
un segir að hafist verði handa við að
gera tillögur að deiliskipulagi vegna
virkjananna fljótlega eftir áramót,
en ekki er hægt að ljúka þeirri vinnu
fyrr en aðalskipulag liggur fyrir.
Þar sem það liggur fyrir í Rang-
árþingi ytra og Ásahreppi sé hægt
að vinna töluvert stóran hluta af
deiliskipulaginu fyrir efri virkjan-
irnar tvær, og ljúka svo verkinu
þegar aðalskipulag hefur verið sam-
þykkt í hinum hreppunum.
Síðastliðið sumar voru unnar
rannsóknir á svæðinu, þegar ljóst
var að viðræður um orkusölu færu
fram af alvöru milli Landsvirkjunar
og Alcan. Þar er fyrst og fremst um
jarðfræðirannsóknir að ræða, og eru
þær að nálgast það að komast á
lokastig, að sögn Guðlaugs hjá
Landsvirkjun. Er þar um að ræða
nákvæmari rannsóknir en áður hafði
verið ráðist í.
Ef virkjana- og framkvæmdaleyfi
fást þarf að hanna virkjanirnar
þrjár og undirbúa útboð. Útboðs-
gagnagerð og lokahönnun virkjana
fer líklega af stað ef samkomulag
næst um raforkusölu við Alcan. Guð-
laugur segir að eins og staðan sé
núna sé reiknað með því að virkj-
anirnar þrjár verði reistar allar í
einu og verktíminn gæti þá verið frá
lokum árs 2007 til byrjun árs 2010.
Um gríðarstórt verk yrði að ræða,
þó ekki sé það í líkingu við Kára-
hnjúkavirkjun. Guðlaugur segir að
reiknað sé með því að framkvæmd-
irnar verði að umfangi um 35–40%
af umfangi Kárahnjúkavirkjunar.
Hann segir að þarna verði allar teg-
undir af virkjunarmannvirkjum;
stíflur, neðanjarðarstöðvarhús,
skurðir og jarðgöng. Ekki verði þó
hentugt að nota risabora á borð við
þá sem notaðir hafa verið á Kára-
hnjúkum við verkið.
Kostar 36–37 milljarða
Reiknað er með því að kostnaður
við virkjanirnar þrjár verði á bilinu
36–37 milljarðar króna. Inni í þeirri
tölu eru allar rannsóknir og forvinna
sem þegar hefur átt sér stað.
Þetta er um þriðjungur af kostn-
aði við Kárahnjúkavirkjun. Sigurður
St. Arnalds, talsmaður Kárahnjúka-
virkjunar, staðfestir að kostnaður
við Kárahnjúkavirkjunina verði lík-
lega um 105 milljarðar króna, á upp-
reiknuðu verðlagi haustið 2006.
Orkuframleiðsla Hvammsvirkjun-
ar, Holtavirkjunar og Urriðafoss-
virkjunar verður svipuð og fram-
leiðsla Búrfellsvirkjunar, segir
Guðlaugur. Hann segir að áætlanir
geri ráð fyrir því að Hvammsvirkjun
geti skilað 80 MW, Holtavirkjun
skili 50 MW, og Urriðafossvirkjun
125 MW, eða samtals 255 MW. Til
samanburðar er gert ráð fyrir því að
Kárahnjúkavirkjun skili um 690
MW.
Tún og beitarland undir vatn
Þrjú uppistöðulón munu sjá virkj-
unum fyrir vatni. Hagalón verður
við Hvammsvirkjun, Árneslón við
Holtavirkjun og Heiðarlón við Urr-
iðafossvirkjun. Guðlaugur segir að
það land sem fara muni undir þessi
lón sé bæði árfarvegur Þjórsár, beit-
arlönd bænda og í einhverjum til-
vikum tún. Heildarflatarmál lón-
anna þriggja verður um 23,8
ferkílómetrar.
Hagalón mun fara yfir hluta af
túnum jarðarinnar Haga, yfir
neðstu túnin sem liggja meðfram
ánni. Annars er það að stærstum
hluta beitiland sem fer undir lónið. Í
Árneslóni fer hluti af túnum í landi
Hjallaness, auk óræktaðs lands.
Heiðarlón mun fyrst og fremst ná
yfir óræktað beitiland, en fer þó inn
á nokkrar minni jarðir, einkum vot-
lendissvæði og mýrar, segir Guð-
laugur.
Almennt séð er litið svo á að virkj-
anirnar eigi ekki að hafa áhrif á bú-
skap á jörðunum, þótt þetta snerti
nokkuð margar jarðir, mismikið þó.
Biðstaðan sem mál virkjananna eru í
um þessar mundir hefur þó áhrif á
landeigendur því ekki er samið við
þá um bætur og landauppkaup fyrr
en búið er að ná samkomulagi um
orkusölu. Þó hefur Landsvirkjun
kynnt fyrir bændum og öðrum land-
eigendum hver áhrifin verða.
Allt land sem þarf að semja um er
í einkaeigu og þegar raforkusamn-
ingar hafa náðst þarf að semja við
hvern og einn landeiganda, kaupa
land sem raskast og bæta tjón sem
verður. Náist ekki samkomulag við
bændur eru heimildir fyrir því að
láta nokkurs konar gerðardóm meta
verðmæti þess sem spillist.
Einnig verður að huga að vatns-
réttindum, en ríkið á um 95% af
vatnsréttindum í Neðri-Þjórsá. Við-
ræður eru nú í gangi um yfirtöku
Landsvirkjunar á réttindunum.
Virkjanir bíða raforkusamnings
Morgunblaðið/RAX
Þjórsá virkjuð Áætlanir gera ráð fyrir þremur virkjunum í Þjórsá með þremur uppistöðulónum og verða þau samtals 23,8 ferkílómetrar að stærð.
VIÐRÆÐUR milli Landsvirkjunar og Alcan um orkukaup til að hægt sé að
stækka álver Alcan í Straumsvík hafa staðið yfir frá upphafi árs 2006, og
staðfestir Þorsteinn Hilmarsson, upplýsingafulltrúi Landsvirkjunar, að á
meðan þær samningaviðræður séu í gangi muni Landsvirkjun ekki ræða
við aðra sem sýna áhuga á orkukaupum á Suðurlandi.
Alcan reiknar með aukinni orkuþörf, verði af stækkun í Straumsvík.
Ekki hefur þó verið tekin endanleg ákvörðun um að stækka álverið, og
verður ekki tekin ákvörðun um það þar til niðurstaða viðræðna við Lands-
virkjun er komin, segir Hrannar Pétursson, upplýsingafulltrúi Alcan.
Þar er verið að leita samninga um 60% af orkuþörfinni vegna stækk-
unarinnar, en þegar hefur verið samið við Orkuveitu Reykjavíkur um 40%.
Reiknað er með að raforkan úr virkjunum í Þjórsá dugi ekki til, heldur
þurfi þar við að bætast raforka frá Búðarhálsvirkjun í Tungnaá.
Hrannar segir að þegar liggi fyrir samþykkt umhverfismat vegna
stækkunarinnar og starfsleyfi hafi verið gefið út í nóvember 2005.
Ef samningar nást við Landsvirkjun á því einungis eftir að fá samþykkt
deiliskipulag vegna svæðisins og framkvæmdaleyfi, en hvort tveggja snýr
að Hafnarfjarðarbæ. Hrannar segir að ekki verði sótt um framkvæmda-
leyfi fyrr en niðurstaða sé fengin í viðræðum við Landsvirkjun.
Stækkun í Straumsvík?
#
$%&'(
&

) %
'&
*+




 $ 
  # -2%7

 # *2%7
8 6
 # &'*%7




  



 













   




 



9 #
 :   
Fréttaskýring | Þrjár virkjanir eru í undirbúningi í neðri hluta Þjórsár sem gætu skilað orku árið 2010
Farið er að sjá fyrir end-
ann á byggingu Kára-
hnjúkavirkjunar og kast-
ljósið farið að beinast að
fyrirhuguðum virkjunum
í neðri hluta Þjórsár.
Umhverfismat fyrir
virkjanirnar hefur þegar
verið staðfest.