Morgunblaðið - 24.11.2006, Blaðsíða 31

og 11. grein að þær beindust að
þeim persónulega heldur beindust
þær gegn fyrirtækjunum.
Tveir þingmenn sem einnig eru
lögfræðingar, þeir Birgir Ár-
mannsson, Sjálfstæðisflokki og
Lúðvík Bergvinsson, Samfylkingu
voru í pallborði og sögðu þeir báðir
að niðurstöður Róberts væru rót-
tækar.
Birgir sagði að þingmenn hefðu
ekki litið svo á að þessi vafi væri til
staðar. Á hinn bóginn yrði að líta
til þess að þetta tiltekna atriði
hefði ekki fengið mikla umfjöllun á
þingi og lögskýringagögn gæfu
ekki mikla vísbendingu um hvern-
ig á það hefði verið litið. Rök Ró-
berts væru hins vegar „harla
sterk“ og þess eðlis að það þurfi að
taka ákvæðin til skoðunar og gera
þau skýrari.
Lúðvík Bergvinsson sagði að
það væri „fullkomin fásinna“ að
halda því fram að það hafi ekki ver-
ið vilji löggjafans að refsiákvæði
samkeppnislaga tækju ekki til
grófustu brota á samkeppnislög-
um. Það væri alveg ljóst að í huga
allra þeirra sem tóku til máls þeg-
ar lögin voru sett að brot á fyrr-
nefndum ákvæðum samkeppnis-
laga vörðuðu einstaklinga
refsingu. Þá hlyti niðurstaða Ró-
berts að koma starfsmönnum rík-
islögreglustjóra og ríkissaksókn-
ara mjög spánskt fyrir sjónir enda
hefði verið ráðist í umfangsmikla
lögreglurannsókn á meintum
refsiverðum brotum starfsmönn-
um olíufélaganna. „Ljóst er að í
mínum huga að ríkissaksóknari
fyrirskipar ekki umfangsmikla
rannsókn nema hann sé sæmilega
viss um að háttsemin sé refsiverð,“
sagði Lúðvík.
öggjaf-
kýrt á
ga í 12.
ir vafa
ati léki
og 11.
irri að-
því léki
aklinga
æka
irlestri
uleiðis
hann
sbend-
túlka
ð hann
arlaga,
nn o.fl.
ndir þá
i á því
siverða
nig að
r væri
rtækja
n af 10.
m
irtækja?
Morgunblaðið/Ásdís
á refsiábyrgð einstaklinga vegna brota fyr-
skal túlka sakborningum í hag.
anó
m-
a
ti
n
-
.
rð-
ðu
ka“.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2006 31
Það er tímanna tákn að almenningurtreystir mun frekar upplýsingum fráfrjálsum félagasamtökum en upplýsing-um frá opinberum stofnunum, fyrirtækj-
um eða fjölmiðlum þegar kemur að umhverfis- og
mannréttindamálum.
Þetta sagði Friðrik Sophusson, forstjóri Lands-
virkjunar, á fundi sem Félag forstöðumanna ríkis-
stofnana boðaði til á Grand hóteli í gær, undir yfir-
skriftinni: Opinberar stofnanir í orrahríð fjölmiðla
og hagsmunasamtaka.
Á þessum fundi fjölluðu þeir Friðrik Sophusson
og Magnús Pétursson, forstjóri Landsspítala – há-
skólasjúkrahúss (LSH), um reynslu þeirra af því
að standa í eldlínunni sem forsvarsmenn fyrir-
tækja sem mikið hefur verið fjallað um í fjölmiðlum
á undanförnum misserum. Viðstaddir voru hátt í
hundrað gestir, mest úr opinbera geiranum;
stjórnendur fyrirtækja, upplýsingafulltrúar, auk
nokkurra þingmanna og heilbrigðisráðherra.
Það verkefni Landsvirkjunar sem, að öðrum
ólöstuðum, hefur hvað helst orðið tilefni til um-
ræðu hér á landi á undanförnum árum er Kára-
hnjúkavirkjun. Friðrik sagði að ákveðið hafi verið
að gera þessa virkjun að sýningarverkefni fyrir
þjóðina. Ráðinn hafi verið sérstakur talsmaður og
settur upp sérstakur vefur. Auk þess hafi verið sett
upp upplýsingamiðstöð í Végarði sem tugir þús-
unda hafi heimsótt. Að auki hafi almenningur verið
hvattur til að kynna sér framkvæmdir, enda verði
heimamennirnir að vera með í svo stórum málum.
Friðrik upplýsti ennfremur að Landsvirkjun
hafi svarað þúsundum mótmælabréfa sem fyrir-
tækinu hafi borist vegna Kárahnjúkavirkjunar.
Það hafi verið gert með stöðluðum bréfum, en með
persónulegum ávörpum og það hafi virkað mjög
vel.
Hann sagði að Landsvirkjun líti ekki á félaga-
samtök og hagsmunaaðila sem andsnúnir séu
áformum fyrirtækisins sem andstæðinga. „Við
vinnum núna alveg hiklaust að verkefni með Land-
vernd, við lítum ekki á þetta fólk sem andstæðinga
okkar, heldur staðreynd sem við þurfum að lifa
við.“
Í skjóli fallegs og góðs málstaðar
Friðrik sagði áhrif frjálsra félagasamtaka fara
vaxandi og sagði nauðsynlegt fyrir öll opinber fyr-
irtæki og stofnanir að veita slíkum samtökum upp-
lýsingar eins og frekast sé unnt. „Ég hef séð skoð-
anakönnun sem sýnir fram á að þegar verið er að
ræða um umhverfismál eða mannréttindamál þá er
miklu fleira fólk sem treystir upplýsingum frá
þessum aðilum [frjálsu félagasamtökunum] heldur
en frá opinberum aðilum, fyrirtækjum eða fjöl-
miðlum,“ sagði hann.
„Ástæðurnar eru þær að það veit enginn hver
kýs þá, það veit enginn hver fjármagnar þá, og þeir
sem starfa þar geta gert nokkurn veginn það sem
þeim sýnist, í skjóli einhvers fallegs og góðs mál-
staðar. Þetta er bara tímanna tákn, þetta eru stað-
reyndir sem við verðum að taka tillit til í öllu fjöl-
miðlaumhverfi.“
Sem dæmi um áhrif félagasamtaka nefndi Frið-
rik að umhverfisverndarsamtökin World Wide
Fund for Nature (WWF) hafi viðurkennt að hafa
fælt fyrirtækin NCC og SKANSKA frá því að
bjóða í Kárahnjúkavirkjun. Fulltrúar NCC hafi
svo beðist afsökunar á því að hafa látið samtökin
hafa þessi áhrif á sig.
Friðrik sagði opinber fyrirtæki sem starfa á
samkeppnismarkaði, svo sem Landsvirkjun, í erf-
iðri stöðu. Gerðar séu mismunandi kröfur til fyr-
irtækjanna; annars vegar um gegnsæi og upplýs-
ingagjöf til almennings, en hins vegar um
viðskiptaleynd, svo sem um verð á raforku. Reynt
hafi verið að ganga bil beggja með því að upplýsa
um arðsemiskröfur af tilteknum verkefnum.
Magnús Pétursson, forstjóri LSH, sagði sífellt
auknar kröfur gerðar til stjórnenda opinberra fyr-
irtækja og stofnana, þrýst sé á þá að reka stofn-
unina eða fyrirtækið með sama árangri og ef um
einkavætt fyrirtæki væri að ræða. Alþjóðavæðing,
samkeppni og samanburður væru allsráðandi, allir
verði að mæla árangur og standa sig í samanburði
við aðra.
Hann segir að upplýsingalögin svokölluðu hafi
verið mikil framför, þegar þau voru sett. Ekki ein-
göngu vegna þess að þau geri fjölmiðlum kleift að
krefjast upplýsinga, heldur einnig vegna þess að
það gefi stjórnendum og starfsmönnum stofnana
vitneskju um hvað þeir megi og eigi að gera. „Ég
tek undir með Friðrik, að við eigum að upplýsa.
Samfélagið er fært um að taka á móti upplýsing-
um, vega þær og meta og álykta út frá þeim.“
Magnús sagðist þeirrar skoðunar að LSH njóti
sérstöðu vegna persónuverndarsjónarmiða og það
þurfi fjölmiðlar að virða. Þó eigi að gera miklar
kröfur til spítalans um vandaða upplýsingagjöf, al-
menningi til hagsbóta. Aðhald komi þó ekki ein-
göngu frá fjölmiðlum, heldur séu kröfuhörðustu
aðilarnir á spítalanum sjúklingar og aðstandendur
þeirra.
Saknar vandaðrar fréttaumfjöllunar
„Ég er ekki tilbúinn til að fallast á þá mótbáru
sem stundum er sett fram af fjölmiðlum um að þeir
hafi ekki tíma, aðstæður, mannafla og peninga til
að vanda fréttaflutning. Ég sakna þess að fjöl-
miðlar hafi ekki vandaðri fréttaumfjöllun um mál-
efnin,“ sagði Magnús.
Þau Elín Hirst, fréttastjóri Sjónvarps, og Gunn-
ar Steinn Pálsson, markaðs- og kynningarráðgjafi,
voru ásamt frummælendum í pallborðsumræðum
eftir framsögur Friðriks og Magnúsar. Elín gagn-
rýndi Landsvirkjun fyrir að vera of mikið í vörn
þegar kemur að umfjöllun um málefni sem tengj-
ast fyrirtækinu. Fremur ætti að fagna því að þjóðin
vilji ræða málin.
Gunnar Steinn sagðist lítið geta kennt þeim
Magnúsi og Friðrik um gildi góðra almanna-
tengsla. Sér finnist þó að opinberar stofnanir, og
jafnvel ráðuneyti, hafi hreinlega ekki peninga til að
kaupa aðstoð og ráðgjöf sérfræðinga í almanna-
tengslum þegar þess sé þörf. Ljóst sé að bæði
Landsvirkjun og LSH hafi verið í vörn og það sé
ekki endilega rétta stefnan.
Friðrik sagði það sína reynslu að stjórnendur
opinberra fyrirtækja og stofnana séu hræddir við
að leita til almannatengslasérfræðinga. Líklega
helgist sú afstaða af ótta stjórnendanna við að al-
menningur haldi að verið sé að fela eitthvað,
blekkja eða segja ósatt sé leitað til þeirra.
Sífellt auknar kröfur
gerðar til stjórnenda
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
Morgunblaðið/Ásdís
Stofnanir í orrahríð Þau Magnús Pétursson (t.v.), Elín Hirst, Gunnar Steinn Pálsson og Friðrik Soph-
usson ræddu um opinberar stofnanir í orrahríð fjölmiðla og hagsmunasamtaka í gær.
MAGNÚS Pétursson, forstjóri Landspítala – há-
skólasjúkrahúss (LSH), gagnrýndi Morgunblaðið
í erindi sínu og í pallborðsumræðum á fundi Fé-
lags forstöðumanna ríkisstofnana í gær.
„Mér sýnist að sumir fjölmiðlar, og ég nafn-
greini Morgunblaðið, telji heppilegra að þeir
veki viðbrögð lesenda við fréttum, umfjöllun og
leiðurum með því að taka afstöðu til manna og
málefna, fremur en að setja fram hlutlausar
fréttir,“ sagði Magnús.
„Þetta má vel vera rétt afstaða fyrir mál-
efnalega, lýðræðislega umfjöllun í landinu – ég
er ekki að hafna þessu, en hitt þykir mér einnig
koma sterklega til álita að upplýstir lesendur
dragi mestar ályktanir af vönduðum fréttum þar
sem flestum hliðum mála er lýst og þær settar
fram. Fyrir minn smekk eru það vönduðustu fjöl-
miðlarnir sem hafa burði til að varpa ljósi á sem
flestar hliðar mála og hafa rúm fyrir sjónarmið
fólks í samræmi við það.“
Segir Morgunblaðinu uppsigað við LSH
Siv Friðleifsdóttir heilbrigðisráðherra var einn
gesta fundarins og tók til máls í pallborðs-
umræðum. „Ég hef tekið eftir því að Morg-
unblaðinu er frekar uppsigað við Landspítalann
og við ýmislegt sem átt hefur sér stað í heilbrigð-
ismálum. Ég hef ákveðnar skýringar á því sem
ég ætla að halda fyrir sjálfa mig,“ sagði hún.
Siv tók sem dæmi að Morgunblaðið hafi haldið
því á lofti að andrúmsloft þöggunar ríkti á LSH.
Blaðið hafi einnig tekið með fremur óréttmætum
hætti upp úr viðhorfum landlæknis þar sem að-
eins hafi verið fjallað um það sem var óþægilegt
fyrir LSH en ekki það sem var jákvætt.
„Það sem ég á við er það að í þeirri greiningu
sem ég hef fengið [frá Fjölmiðlavaktinni] kemur
fram að Morgunblaðið er sá fjölmiðill sem tekur
mest afstöðu til málefna sem varðar heilbrigð-
ismál eða spítalann [LSH]. Eitthvað af því er já-
kvætt, annað neikvætt og annað er hlutlaust en
ég hef ekki komið nálægt því hvernig það mat er
unnið, ég verð bara að taka því eins og nýju
neti,“ sagði Magnús.
„Þar kemur fram að 60% af umfjöllun Morg-
unblaðsins er með afstöðu. Það er hærra en ann-
ars staðar í öðrum fjölmiðlum. Ríkisútvarpið,
sem kannski á að vera hlutlaust, [...] er þó með
um 40% þar sem er [gildis]hlaðin afstaða,“ sagði
Magnús. „Ég hef ekkert á móti því að menn hafi
afstöðu, það er allt í lagi. En ég vil að lesandinn
átti sig á því þegar fjölmiðill hefur afstöðu og
það eru margir vandaðir og góðir fjölmiðlar sem
hafa það en lesandinn verður að átta sig á því.“
Hann sagði greinilegt að hann og Siv væru
sammála um það að Morgunblaðið hafi komið
með mjög skýra afstöðu, stundum gagnrýna og
stundum ekki.
Morgunblaðið hafi þó stundum einnig komið
með ljómandi góðar fréttir, af þeirri gerð sem
hann vilji sjá, „upplýsandi fréttir, ekta fréttir
fyrir almenning að álykta út frá“.
Í samtali við Morgunblaðið eftir fundinn, þar
sem Magnús var beðinn um að skýra þessa af-
stöðu sína nánar, sagði hann að þegar hann segi
að 60% af umfjöllun Morgunblaðsins sé hlaðin af-
stöðu sé hann að vitna í úttekt sem Fjölmiðla-
vaktin vann fyrir LSH. Þar sé ekki greint á milli
aðsends efnis, forystugreina blaðsins og frétta í
blaðinu, inn í tölunni sé allt þrennt.
Spurður hvort hann telji að í fréttum um LSH
sem birtar eru í Morgunblaðinu sé tekin afstaða
sagði Magnús. „Ég held að það sé, já, ég geri
ekki lítið úr því. Ég tel að fréttir séu gild-
ishlaðnar og þær geta verið gildishlaðnar já-
kvætt eða neikvætt.“
51–52% efni Fréttablaðsins gildishlaðið
Aðspurður hvort honum finnist Morgunblaðið
skera sig úr hvað þetta varðar, sagði Magnús:
„Samkvæmt því sem ég hef um þetta er allt sem í
blaðinu er gildishlaðnara en hjá öðrum fjöl-
miðlum.“ Hann nefndi til samanburðar að um
40% umfjöllunar fréttastofu RÚV sé gildishlaðin,
og 51–52% af því sem birtist í Fréttablaðinu.
Hann vildi ekki tjá sig um ummæli heilbrigð-
isráðherra á fundinum en sagði þó að sér þætti
Morgunblaðið stundum gera óþarflega lítið úr
ýmsum jákvæðum hlutum sem eiga sér stað á
LSH, frekar en aðrir fjölmiðlar.
Efni í Morgunblaðinu sagt gild-
ishlaðnara en í öðrum miðlum
, segir
dum
„Það sem einkum stendur upp
úr við valið að þessu sinni er ein-
stök gestrisni og hlýlegar mót-
tökur starfsmanna 12 Tóna, auk
þess sem þeir búa yfir stað-
góðum upplýsingum um íslenska
tónlist. Einnig hafa tónlistar-
viðburðir af ýmsu tagi aukið
hróður verslunarinnar meðal
bæjarbúa, en ekki síður meðal
erlendra ferðamanna,“ segir í
umsögn dómnefndar.
Verslunin 12 Tónar var sett á
laggirnar árið 1998 og verður
því níu ára á næsta ári. Hún er
því eflaust ívið eldri en margir
myndu ætla enda lét hún fremur
lítið yfir sér fyrstu árin á horni
Barónsstígs og Grettisgötu þar
sem Jóhannes Ágústsson og Lár-
us Jóhannesson opnuðu 12 Tóna
fyrst. Verslunin fluttist á Skóla-
vörðustíginn árið 2001.
ðarskjöldinn
r Gauti