Morgunblaðið - 07.12.2006, Blaðsíða 14

UM 140 milljónum króna verður varið í verk-
efni sem tengjast aðgerðaáætlun stjórnvalda
vegna ofbeldis á heimilum og kynferðislegs
ofbeldis gegn börnum, en áætlunin gildir til
ársins 2011. Þetta kom fram í máli Magnúsar
Stefánssonar félagsmálaráðherra á fundi í
gær en þar kynnti hann áætlunina sem felur í
sér 37 aðgerðir. Aðgerðaáætlunin var samin á
vettvangi samráðsnefndar félagsmálaráðu-
neytis, dóms- og kirkjumálaráðuneytis, heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneytis, mennta-
málaráðuneytis og Sambands íslenskra
sveitarfélaga, en við gerð hennar voru meðal
annars höfð til hliðsjónar drög frjálsra fé-
lagasamtaka að aðgerðaáætlun gegn kyn-
bundnu ofbeldi sem samin var árið 2004. Ráð-
herra tilkynnti á fundinum í gær að hann
hefði ákveðið að endurskipa samráðsnefndina,
en skipunartími hennar hefði að óbreyttu
runnið út í janúar næstkomandi. Helsta verk-
efni nefndarinnar á að verða að fylgja að-
gerðaáætluninni eftir í framkvæmd.
„Í mínum huga er hér um að ræða ein-
staklega metnaðarfulla áætlun,“ sagði Magnús
á fundinum í gær. Ekki þyrfti að hafa mörg
orð um það að ofbeldi gegn konum og börnum
væri samfélagslegur vandi sem krefðist sam-
stilltra aðgerða.
Ýmislegt hefði verið gert í þessum málum
undanfarin ár en betur mætti ef duga skyldi.
Sagði Magnús að áætlunin, sem byggist á
samþykkt ríkisstjórnarinnar, væri sú fyrsta
sem samþykkt væri hér á landi, en hliðstæðar
aðgerðaáætlanir væru til í nágrannalönd-
unum, svo sem í Danmörku og Noregi.
Magnús sagði að aðgerðaáætlunin skiptist í
tvo hluta. Annars vegar snerist hún um að-
gerðir vegna ofbeldis á heimilum og vegna
kynferðislegs ofbeldis gegn börnum og hins
vegar um aðgerðir vegna ofbeldis á heimilum
og kynferðislegs ofbeldis gegn konum. Helstu
markmið væru að auka fyrirbyggjandi aðgerð-
ir sem m.a. stuðluðu að viðhorfsbreytingum í
þjóðfélaginu, að styrkja starfsfólk stofnana í
því að koma auga á einkenni kynbundins of-
beldis og að rjúfa vítahring ofbeldis með því
að styrkja meðferðarúrræði fyrir gerendur.
Fjárframlög til nýrra verkefna
Magnús lagði áherslu á að einstök ráðu-
neyti hefðu verið gerð ábyrg fyrir fram-
kvæmd sérhverrar aðgerðar í áætluninni.
„Hvað félagsmálaráðuneytið varðar verður 3,4
milljónum króna varið sérstaklega til nýrra
verkefna á þessu sviði á næsta ári og síðan
aukast fjárframlög verulega árið 2008,“ sagði
Magnús. Það ár væri gert ráð fyrir 9,5 millj-
óna króna framlagi og svo um 16 milljóna
framlagi ár hvert til loka áætlunarinnar árið
2011.
Aðgerðaáætlunin hefur jafnframt verið
samþykkt í stjórn Sambands íslenskra sveit-
arfélaga (SÍS). Sigrún Jónsdóttir, fulltrúi SÍS
í samráðsnefnd um aðgerðir gegn ofbeldi
gegn konum, sagði á fundinum að hún teldi
samræmingu milli ríkis og sveitarfélaga á
þessu sviði mikilvæga.
140 milljónir króna í aðgerða-
áætlun gegn kynbundnu ofbeldi
Félagsmálaráðherra kynnti í
gær aðgerðaáætlun stjórnvalda
sem miðar að því að vinna gegn
ofbeldi á heimilum og kynferð-
islegu ofbeldi gegn börnum.
Aðgerðaáætlun kynnt Thelma Ásdísardóttir, Sigrún Jónsdóttir, Magnús Stefánsson félagsmálaráð-
herra og Ragnhildur Arnljótsdóttir ráðuneytisstjóri félagsmálaráðuneytisins.
Morgunblaðið/RAX
14 FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Höllu Gunnarsdóttur
halla@mbl.is
MEIRIHLUTI karla sem kaupa vændi af er-
lendum konum í Danmörku er sannfærður um
að konan sem um ræðir sé í vændi af fúsum og
frjálsum vilja. Aðspurðir hafa þeir þó lítinn rök-
stuðning annan en að konan hafi brosað og verið
vingjarnleg. Þetta kom fram í máli Doritar Ot-
zen á fundi á vegum Stígamóta í Norræna hús-
inu í fyrradag. Otzen er framkvæmdastýra
Hreiðursins, sem er athvarf fyrir vændiskonur í
Kaupmannahöfn, og umsjónarkona verkefna
sem miða að því að stöðva verslun með konur og
bjóða upp á meðferðarúrræði fyrir vændiskon-
ur. Hún hefur starfað með vændiskonum í meira
en þrjátíu ár og heimsótti Ísland í tilefni af 16
daga átaki um kynbundið ofbeldi.
Otzen segir hugmyndir vændiskaupenda um
konur í vændi oft vera á skjön við veruleikann.
„Í vinnu Hreiðursins með meira en 900 erlend-
um vændiskonum og 85 fórnarlömbum mansals
höfum við komist að því að vændiskonur eru iðu-
lega beittar ofbeldi af milliliðum ef þær eru ekki
elskulegar og brosandi þegar kaupandi nálg-
ast.“
Otzen bendir á að vændiskaup séu mismun-
andi eftir löndum sem styðji þá kenningu að
samfélagið og löggjöf hafi áhrif á hvort karlar
kaupi vændi eða ekki. „14% norrænna karla
kaupa vændi og 7% enskra karla en 40%
spænskra karla og 70% taílenskra karla,“ segir
Otzen og að kaupendur séu oftast giftir menn
eða í sambandi. Það hreki þá hugmynd að flestir
karlar sem kaupi vændi geri það því þeir geti
ekki nálgast kynlíf á annan hátt.
Otzen segir að í danskri rannsókn á yfir sex
þúsund vændiskaupendum hafi komið fram að
aðeins 8% þeirra töldu það einu leiðina til að
stunda kynlíf. „Sex af hverjum tíu sögðust hafa
keypt vændi vegna þess að möguleikinn var í
boði, þetta hafi verið eitthvað sem þeir urðu að
prófa og þar sem það sé ekki ólöglegt þyrftu þeir
ekki að hugsa sig tvisvar um. Ég hef þvælst um
göturnar í meira en þrjátíu ár og veit að vænd-
iskaupendur eru ekki úr einum sérstökum hópi
heldur eru þetta allar gerðir karla,“ segir Otzen.
Vændi er löglegt í Danmörku og yfirvöld hafa
jafnvel greitt niður vændi fyrir karla sem dvelja
á stofnunum, t.d. vegna þess að þeir eru fatlaðir
eða gamlir. Otzen hefur hins vegar aldrei heyrt
um að sambærileg „þjónusta“ hafi verið í boði
fyrir konur í svipaðri aðstöðu. „Á Norðurlönd-
unum er vændi skilgreint sem félagslegt vanda-
mál en samt ýtir ríkið undir það í Danmörku,“
segir Otzen og undirstrikar að rót vændis liggi í
valdaójafnvægi milli karla og kvenna.
Vændi neðanjarðar
Öfugt við það sem oft er haldið fram, að þar
sem vændi sé löglegt sé það uppi á yfirborðinu,
segir Otzen að 92% af vændismarkaðinum í
Danmörku sé neðanjarðar. Flestar vændiskon-
ur séu frá austurhluta Evrópu, Asíu eða Róm-
önsku-Ameríku og þær séu undantekningarlítið
ólöglegir innflytjendur eða með þriggja mánaða
ferðamannavegabréfsáritun.
„Stöðugur straumur erlendra kvenna til Dan-
merkur, sem er stjórnað af milliliðum hefur þan-
ið mörkin í vændi svo aðeins ímyndundaraflið
setur mörk,“ segir Otzen og bætir við að vændi
innihaldi nú um mundir hegðun sem var óhugs-
andi aðeins fyrir nokkrum árum, t.d. kynmök án
smokka, vændi þar sem fleiri en einn karl deili
vændiskonunni, salerniskynmök og jafnvel
vændi þar sem dýr komi við sögu. Mikil umræða
hefur verið um það síðastnefnda í Danmörku en
Otzen segir það vera til marks um stöðu vænd-
iskvenna að fleirum þyki mikilvægt að vera með
lög og reglur sem nái til sölu á dýrum til notk-
unar í kynferðislegum tilgangi en sölu á konum,
þrátt fyrir allar rannsóknirnar sem sýni að
vændiskonur séu sjaldnast í vændi af fúsum og
frjálsum vilja.
Otzen segir margar goðsagnir vera um
vændi, t.d. að það sé auðveld leið til fjáröflunar
fyrir konur. „Til að nálgast „auðfengið fé“ þurfa
konur að fullnægja körlum kynferðislega, jafn-
vel allt að 25–30 sinnum á dag. Auðfengna féð er
aðeins auðfengið fyrir vændishúsið, hótelið, bar-
inn, leigubílstjórann, milliliðina eða handrukk-
arann. Í hvert skipti sem kynlíf er selt eru það
yfirleitt allir aðrir en konan eða barnið sem um
ræðir sem fá peninga,“ segir Otzen og að það sé
aðeins karlinn sem kaupir vændið sem hefur í
raun frjálst val.
Seldar alla vikuna
Otzen segir hræðilegt ofbeldi eiga sér stað í
vændisheiminum í Danmörku. „Ég hef setið í
borgarrétti Kaupmannahafnar og hlustað á
vitnisburð fórnarlamba mansals. Ég hef heyrt
að nauðganir eru algengar þegar konur eru
sendar frá einum „pimp“ til annars. Ég hef
heyrt um samfleytt vændi í heilu sólarhringana,
um 25–30 kúnna á dag sjö daga vikunnar, um of-
beldi, hótanir, mannrán og ógnanir við fjöl-
skyldu konunnar í heimalandi hennar. Ég hef
heyrt um þvingaða eiturlyfjainntöku, matar-
skort og hegðun þar sem valtað er yfir öll mörk
sem konan gæti nokkurn tíma hafa sett sér,“
segir Otzen og bætir við að allt niður í 15 ára
gamlar stúlkur hafi fundist á vændishúsum í
Danmörku.
Frá vinnu sinni með vændiskonum þekkir Ot-
zen afleiðingar vændis mjög vel. Hún segir kon-
ur sem reyna að hætta í vændi lýsa samfélags-
legri einangrun, erfiðleikum með nánd og
skömm. Konurnar eigi oft mjög erfitt með að
fóta sig í lífinu. „Margar vændiskonur lýsa sömu
tilfinningum og konur sem hafa orðið fyrir kyn-
ferðislegu ofbeldi eða pyntingum.“
Otzen leggur áherslu á hina svonefndu
sænsku leið sem felur í sér að kaupandi vændis
sé sekur. „Ég geri mér grein fyrir að löggjöf
eyðir ekki vændi á einni nóttu en ég trúi því að
lög geti haft áhrif á stóran hluta fólks og fengið
menn til að hugsa sig tvisvar um áður en þeir
ganga inn í vændishús. Á Norðurlöndunum höf-
um við löggjöf til verndar konum. Karlar mega
ekki ráðast á okkur á götu, ekki áreita okkur
kynferðislega á vinnustöðum, ekki lemja okkur,
nauðga eða selja í vændi. En þegar kona er orð-
in vændiskona má borga nokkur hundruð
[danskar] krónur og kaupa sig þannig frá allri
ábyrgð og þeim lögum sem gilda,“ segir Otzen.
Kaupendur oft með ranghugmyndir
Vændi Dorit Otzen sem hefur starfað með
vændiskonum í meira en 30 ár.
Í HNOTSKURN
»92% af vændismarkaðinum í Danmörku er neðanjarðar.
»Meirihluti karla sem kaupa vændi ergiftur eða í sambandi.
»Vændiskaup eru sögð mismunandieftir löndum.
Um 14% norrænna karla
kaupa vændisþjónustu
THELMA Ásdísardóttir var meðal þeirra sem
sat fundinn í gær en hún tók þátt í skipulagningu
16 daga átaks gegn kynbundnu ofbeldi sem
stendur yfir þessa dagana. Um er að ræða al-
þjóðlegt átak sem rekja má til ársins 1991 en er í
ár haldið hér á landi í þriðja sinn.
Thelma sagði á fundinum að hún kæmi bæði
að starfsemi Stígamóta og Kvennaathvarfsins og
stæði mjög nálægt þolendum í þeim málaflokk-
um sem aðgerðaáætlunin væri samin fyrir. Það
sem einna mestu skipti við aðgerðaáætlunina
væri að hún fæli í sér viðurkenningu stjórnvalda
um að „við ætlum að standa saman í þessu. Það
hefur verið svolítil hneigð til að líta á þennan
málaflokk sem málaflokk kvenna, málaflokk sem
konur í mussum úti í bæ eru að rífast yfir,“ sagði
Thelma. Áætlunin væri „mjög skýr, sterk og frá-
bær yfirlýsing um að svo er ekki lengur, heldur
ætlar íslenska þjóðin að standa saman að því að
berjast gegn þessu,“ sagði Thelma. Gott væri að
heyra að samráðsnefndin hefði verið end-
urskipuð og að fjármagn til málaflokkanna væri
tryggt. „Ég ætla að leyfa mér að líta á þetta sem
jólagjöfina í ár,“ sagði Thelma.
Áætlunin „jólagjöfin í ár“
HJÖRLEIFUR
Hallgríms Her-
bertsson, búsett-
ur á Akureyri og
fæddur og upp
alinn þar, gefur
kost á sér í 3.
sæti á framboðs-
lista Framsókn-
arflokksins í
Norðausturkjör-
dæmi. Kosið
verður um lista flokksins á kjör-
dæmisþingi, sem haldið verður í
Mývatnssveit 13. janúar nk.
Hjörleifur hefur víða komið við í
atvinnulífinu. Hann hefur starfað
að landbúnaði, sjómennsku og út-
gerð. Hann rak um tíma fataversl-
anir og um skeið rak hann ferða-
skrifstofu í London. Eftir
heimkomuna beindist hugur hans
að útgáfumálum, en hann gaf út á
sínum tíma fjögur tímarit og nú
síðustu árin vikublaðið Vikudag á
Akureyri, sem hann einnig rit-
stýrði um tíma.
Hjörleifur hefur verið flokks-
bundinn í Framsóknarflokknum í
um 16 ár og hans aðaláhugamál
eru atvinnumál, samgöngumál og
ekki síst málefni eldra fólksins.
Gefur kost á
sér í 3. sæti
Hjörleifur Hall-
gríms Herbertsson
VERJENDUR í Baugsmálinu hafa
ákveðið að kalla Kjartan Gunn-
arsson, fráfarandi framkvæmda-
stjóra Sjálfstæðisflokksins, og
Styrmi Gunnarsson, ritstjóra
Morgunblaðsins, fyrir dóm við að-
almeðferð í Baugsmálinu, sam-
kvæmt fréttum Ríkisútvarpsins í
gær.
Aðalmeðferð málsins hefst 12.
febrúar 2007. Alls er gert ráð fyrir
um 100 vitnum og að vitnaleiðslur
taki hátt í mánuð.
Um eitt
hundrað vitni
♦♦♦