Morgunblaðið - 24.12.2006, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 2006 61
ALDARMINNING
ÞAÐ er við hæfi að
minnast þess í dag að
góður vinur og félagi,
Skúli Þorsteinsson,
fyrrum formaður kenn-
arasamtakanna, fædd-
ist þennan dag fyrir
réttum hundrað árum.
Skúli var Austfirð-
ingur að uppruna, son-
ur Þorsteins Mýr-
manns Þorsteinssonar
á Óseyri í Stöðvarfirði
og konu hans Guðríðar
Guttormsdóttur. Skúli
var hár vexti og vörpu-
legur, fyrirmannlegur í fasi og vand-
aður til orðs og æðis. Við kynntumst
haustið 1957 þegar Skúli flutti bú-
ferlum með fjölskyldu sína til
Reykjavíkur frá Eskifirði. Hann
settist að í kennarablokkinni við
Hjarðarhaga og hóf kennslu við
Melaskólann. Við áttum náin sam-
skipti í starfi og búsetu um 16 ára
skeið. Hann hafði þá þegar lagt að
baki ótrúlega mikið og fjölþætt fé-
lagsstarf, einkum í þágu ungmenna-
félagshreyfingarinnar sem formaður
félaga og fjórðungssambanda, en var
auk þess virkur í Rauða krossinum,
skógræktarfélaginu og samtökum
kennara á Austurlandi. Skúli var
skólastjóri á Eskifirði frá 1939 til
1957 og leysti það starf vel af hendi.
Hann var þá þegar orðinn kunnur
skólamaður; hafði árin 1932–1939
verið kennari í Austurbæjarskólan-
um á fyrstu árum þeirrar stofnunar í
hópi framsækinna kennara, undir
stjórn Sigurðar Thorlacius, sem
þekktir urðu að mannúðlegri sýn á
nemendur og fjölbreytni í kennslu-
háttum. Þeirri uppeldisstefnu sem
þar réð og kölluð var nýskólastefna
var hann trúr alla ævi.
Þegar Skúli gerðist kennari við
Melaskólann var hann jafnframt ráð-
inn í hálft starf sem framkvæmda-
stjóri UMFÍ. Þessi ábyrgðarstörf
nægðu þó ekki félagsmálatröllinu
Skúla Þorsteinssyni. Það leið tæp-
lega eitt ár þar til hann var kosinn í
stjórn Stéttarfélags barnakennara í
Reykjavík og fór að láta að sér kveða
á þeim vettvangi. Árið 1960 var hann
kjörinn formaður Sambands ís-
lenskra barnakennara og gegndi
þeirri stöðu til ársins 1972, var auk
þess formaður norrænu kennara-
samtakanna árin 1970 og 1971. Á
stjórnarárum Skúla í kennarasam-
tökunum urðu miklar breytingar á
starfsemi heildarsamtakanna. Um-
svif urðu svo mikil að ráða varð fast-
an starfsmann á skrifstofu SÍB.
Samskipti margfölduðust við stjórn-
völd og félög annarra opinberra
starfsmanna. Ábyrgð formanns óx að
sama skapi. Ólgan út af lélegum
launakjörum leiddi til þess að BSRB
fékk samningsrétt árið 1962. Í kjara-
málum var tekist á af hörku og árið
1963 voru gerðir fyrstu kjarasamn-
ingarnir. Fundir voru tíðir á þessum
árum og deilur harðar. Skúli var ein-
arður baráttumaður, en svo drengi-
legur og heiðarlegur að hann naut
virðingar andstæðinga jafnt og sam-
herja. Á þessum árum var einnig
mikil umræða um uppeldis- og skóla-
mál; skipulag skyldunámsskólans og
menntun og réttindi
kennara. Forysta
kennarasamtakanna
var þar virkur þátttak-
andi og hafði að mínu
mati úrslitaáhrif á þró-
un ýmissa framfara-
mála á þessu skeiði. Ég
nefni í fyrsta lagi stofn-
un framhaldsdeildar
við Kennaraskóla Ís-
lands árið 1968, en sú
deild tók fyrstu árin
fyrir menntun sérkenn-
ara sem mikil þörf var
á, í öðru lagi flutning
kennaramenntunarinnar upp á há-
skólastig með lögunum árið 197l, og í
þriðja lagi lögin um réttindi og skyld-
ur kennara. Allt höfðu þetta verið
áköf og langvarandi baráttumál
stórnar SÍB og þar munaði svo sann-
arlega um tilstyrk Skúla sem sat í
nefndum ráðuneytisins um endur-
skoðun laga um þessi mál. Eins og
þessi dæmi bera vott um var Skúli
mjög farsæll í störfum sem hann
kom að af hálfu kennarasamtakanna
og verður það seint fullþakkað. Það
var því sannarlega verðskuldað að
Samband íslenskra barnakennara,
Ungmennafélag Íslands og Rauði
krossinn gerðu öll Skúla að heiðurs-
félaga samtakanna þriggja. Skúla
var haustið 1964 falin námsstjórn á
Austurlandi, vandasamt ábyrgðar-
starf sem hann rækti af dugnaði og
samviskusemi síðustu starfsár sín á
vegum hins opinbera. Þar miðlaði
hann skólunum í heimabyggð sinni
ótæpilega af fjölþættri uppeldis-
fræðilegri reynslu sinni. Þegar litið
er til þeirra embættis- og fé-
lagsstarfa sem Skúli náði að sinna
vekur það furðu að hann skyldi hafa
fundið tíma til þess að rita þrjár
bækur sem urðu vinsælar; Börnin
hlæja og hoppa, Hörður á Grund og
Jólavaka. Skýringin er sú að Skúli
var skáldmæltur vel, orti ljóð sem
birtust þó aðeins fáein í tímaritum og
lét gjarnan lausavísur fljúga í kunn-
ingjahópi. Skúli var vinsæll maður og
góður félagi og hvar sem hann fór
var líf og fjör. Við yngri menn dáðum
þrek hans og kjark. Hann var rót-
tækur í skoðunum og tók jafnan mál-
stað þeirra sem minna máttu sín í
samfélaginu.
Skúli Þorsteinsson lést 25. janúar
1973. Skúli var kvæntur dr. Önnu
Sigurðardóttur, stofnanda Kvenna-
sögusafns Íslands. Börn þeirra eru
Þorsteinn lögmaður, Ásdís fé-
lagsfræðingur og Anna leikskóla-
kennari.
Þorsteinn Sigurðsson.
Nú eru hundrað ár frá fæðingu
merks skólamanns og frumherja
æskulýðs- og íþróttamála. Skúli Þor-
steinsson gekk að vísu ekki hinn
hefðbundna menntaveg, en naut
góðs undirbúnings undir ævistarf
sitt.
Ég, sem þessar línur rita, naut
ekki langra kynna við Skúla, en
góðra. Hann bjó með sinni mikilhæfu
konu, Önnu Sigurðardóttur, í sama
fjölbýlishúsinu og ég um árabil. Kom
ég nokkrum sinnum til þessara
ágætu hjóna, en þó einkum eftir að
ég varð kennari við Lýðháskólann í
Skálholti. Helgaðist það sjálfsagt af
því, að Anna var alin upp í skjóli
slíkrar stofnunar, sem faðir hennar,
Sigurður Þórólfsson, stofnaði og rak
um árabil. Gaf Anna mér litla bók,
sem mun í fárra höndum, að ég tel,
og heitir Lýðskólaljóð. Mér þykir
vænt um þessa bók.
En þetta átti víst að vera um hann
Skúla aðallega. Þegar ég heimsótti
hann skömmu fyrir andlátið var
hann að hagræða ýmsum hlutum í
sinni eigu, eins og myndum og prent-
uðu máli. Þá komst ég að því, hversu
mikill hirðumaður hann var. Allt var
í röð og reglu. Þessu gleymi ég ekki.
Honum var ljós reglan gullvæga:
Hver hlutur á sínum stað. Heimili
þessara hjóna bar menningu vitni.
Margt var þar bóka, og átti húsmóð-
irin sinn hlut þar ekki lítinn. Hún
vann að ritverki um konur, sem afl-
aði henni doktorsnafnbótar við Há-
skóla Íslands. Skúli studdi konu sína
mjög til þessa afreksverks, og má
hlutur hans þar ekki gleymast. Hann
lifði það raunar ekki að stofnað væri
Kvennasögusafn Íslands, en það
varð að veruleika á heimili Önnu á
Hjarðarhaga 26, 4. hæð, 1. janúar
1975. Örugglega hefði Skúli glaðst að
geta verið viðstaddur slíkt upphaf
merkilegrar starfsemi.
Skúli andaðist á heimili sínu á
Hjarðarhaga 26 hinn 25. janúar 1973.
Urðu margir til að minnast hans í
blöðum. Íslendingaþættir Tímans
birtu margar greinar eftir vini hans
og samherja í skóla- og uppeldismál-
um.
Ég flutti erindi um Skúla í Skál-
holtsskóla, sem síðar var prentað í
fyrrgreindu riti. Fannst mér fara vel
á því að minnast þessa mæta skóla-
manns í hinum nýstofnaða skóla fyr-
ir ungmenni. Því var þá fleygt, að
þarna væri fyrsti lýðháskóli risinn
hér á landi. Þessu mótmælti Anna,
kona Skúla. Skólinn á Hvítárbakka,
þar sem hún sleit barnsskónum, var
á sömu nótum og langt á undan í tím-
anum.
Ritið „Faðir minn – skólastjórinn“,
sem ég bjó til prentunar og kom út á
vegum Skuggsjár 1982, birti ævi-
minningu Skúla, eftir Þorstein lög-
mann, son hans. Skúli var yngstur
þeirra skólastjóra, sem þarna var rit-
að eftir. Þótti mér vænt um, að hans
skyldi þarna minnst.
Skúla muna margir enn, þó að
rúmir þrír áratugir séu síðan hann
kvaddi fólk og frón.
Að lokum skal þess getið, að Skúli
var ritfær vel. Hann samdi sögur og
ljóð og skrifaði margt greina í blöð
og tímarit.
Blessuð sé minning merks manns,
Skúla Þorsteinssonar.
Auðunn Bragi Sveinsson.
Skúli Þorsteinsson
✝
Sendum öllum vinum og ættingjum þakkir fyrir
samúðarkveðjur og hlýhug við fráfall móður okkar,
tengdamóður, ömmu og langömmu,
EMILÍU SÍMONSEN
sem lést á Hrafnistu fimmtudaginn 7. desember.
Sérstakar þakkir fær starfsfólk á deild A 3 á Hrafn-
istu fyrir einstaka umönnun og hlýhug.
Guð veri með ykkur öllum.
Eggert, Brynja,
Maggý, Ken,
Guðný, Ásgeir,
Sigrún, Bill,
Þórunn, Dennis,
barnabörn og barnabarnabörn.
✝
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma, lang-
amma og langalangamma,
ÞÓRUNN ÁGÚSTSDÓTTIR,
verður jarðsungin frá Akureyrarkirkju miðvikudag-
inn 27. desember kl. 13.30.
Hulda Eggertsdóttir,
Guðrún Eggertsdóttir, Klemenz Gunnlaugsson,
Dýrleif Eggertsdóttir,
ömmubörn, langömmubörn
og langalangömmubörn.
✝
SESSELÍA HELGA JÓNSDÓTTIR,
áður á Smyrilsvegi 31,
Reykjavík,
lést á hjúkrunarheimilinu Víðinesi fimmtudaginn
30. nóvember.
Bálför hennar hefur farið fram.
Sérstakar þakkir til starfsfólks í Víðinesi.
Jón Hallur Jóhannsson, Björk Guðjónsdóttir,
Sigurður H. Jóhannsson, Anna Karlsdóttir,
Eyjólfur Örn Jóhannsson, Pauline Pearce,
Jósefína Friðriksdóttir,
barnabörn og langömmubörn.
✝
Systir okkar og mágkona,
ÁSTA ENGILBERTSDÓTTIR
frá Vestmannaeyjum,
andaðist á sjúkrahúsi í Glostrup, Danmörku,
fimmtudaginn 21. desember.
Jarðsett verður frá Glostrup kirkju föstudaginn
29. desember.
Ragnar Engilbertsson,
Berta G. Engilbertsdóttir, Eyjólfur Davíðsson.
Vönduð og persónuleg þjónusta
Inger Steinsson,
útfararstjóri,
s. 691 0919
Sími 551 7080
Bárugötu 4, 101 Reykjavík.
Ólafur Örn
útfararstjóri,
s. 896 6544
Inger Rós
útfararþj.,
s. 691 0919
Útfararþjónusta
Davíðs Ósvaldssonar ehf.
Davíð Ósvaldsson
Útfararstjóri
S. 896 6988 / 553 6699
Óli Pétur Friðþjófsson
Útfararstjóri/Framkvæmdarstjóri
S. 892 8947 / 565 6511
En það er víst komið að kveðju-
stund í bili, elsku Ásgeir minn. Svo
ég kveð þig í bili með minningar
um þig í hjarta mínu, „vinur minn“.
Farinn ertu yfir hæstu hæðir,
floginn upp í bláa himininn.
Á vindsins vængjum þú áfram æðir
en farðu varlega, vinur minn.
Vinur, við gleymum þér ekki
og vitnum í þig á hverjum degi.
Það brosa allir sem ég þekki
þegar sögur ég af þér segi.
Það skýtur bara svo skökku við
að þú hafir á undan okkur
staðið við himnanna hlið.
Að eilífu englarnir yfir þér vaki,
í augum þér sólin skín.
Kvöl er í hjarta, kuldi og klaki
er kveð ég þig, ástin mín.
Að vori þú fangaðir einmana hjarta,
sem hreyfðist í brjósti mér,
það ætlar þér gæfu, framtíð bjarta,
það aldrei mun gleyma þér.
Nú heiminn í hinsta sinn augu mín líta,
hugur minn allur er þinn,
að endingu mætumst á himninum hvíta,
nú hverf ég þér, vinur minn.
Í huganum við plötum okkur
með að lífið sé lengi að líða,
en sannaðu til
þess verður ekki langt að bíða,
að komum við
og fáum aftur að líta
andlitið þitt brosandi fríða.
Kristín Agnes Bæringsdóttir.
„Kveðja“
Úr augum skín,
sú ást sem mig ávallt nærir.
Höndin sem mig ávallt styður, hvar sem
vegur minn liggur
aldrei sleppandi taki hvar sem ég er.
Þú ert mín birta, sú trú
sem heldur í mér voninni.
Er þín leið heldur af stað,
er þú ferð á nýjan stað.
Finn ég en samt hendi þín hér,
hjá minni.
Er ég stend hér,
enn á þessum stað.
Kveðjum við þig að sinni,
og óskum þér góðrar ferðar.
Því kveðjur eru aldrei eilífar.
Bara eilítil bið.
Bið ég að heilsa nú
og sé þig seinna.
Því ég veit
að þú kemur mig að hitta,
þegar ég kem sömu leið.
Ávallt verður þú okkur nærri,
svo léttur í lund.
Svo langt í burt, en samt svo nærri.
Vitum við vel,
að þú ert okkur hjá.
Við elskum þig
og
við vitum
að þú ert ávallt skammt frá
í huga og í sál.
Elsku Kristín, Raggi Maggi,
Linda og fjölskylda, megi guð gefa
ykkur styrk á þessum erfiðu tím-
um
Kristín Agnes, Magnús
og Magnús Pétur.
var svarað. Þess vegna brá mér er
ég heyrði um andlát hennar í út-
varpinu. Hafði meinið tekið sig upp
og nú varð ekki við neitt ráðið. En
ég las í minningargreinum að hún
hefði komist til útlanda með dætr-
um sínum. Það var líkt henni að
gefast ekki upp. Ég var farin að
hlakka til endurfundanna á sam-
verustundunum í haust. En margt
fer öðruvísi en ætlað er. Nú á ég
aðeins góðar minningar um ein-
staka konu, sem gladdi alla með
nærveru sinni. Mér þótti vænt um
að geta fylgt Sigrúnu síðasta spöl-
inn þótt andlátið væri ekki tíma-
bært.
Ég þakka Sigrúnu innilega sam-
verustundirnar, sem voru allt of
fáar.
Ég sendi öllum ástvinum hennar
nær og fjær innilegustu samúðar-
kveðjur.
Elín S. Kristinsdóttir.