Morgunblaðið - 24.12.2006, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 24.12.2006, Blaðsíða 36
dýrgripir 36 SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ B jarnarhöfn í Helgafellssveit á Snæfellsnesi er landnáms- jörð Bjarnar austræna Ket- ilssonar. Hann nam land á milli Hraunsfjarðar og Stafár 886 og setti bú sitt í Bjarnarhöfn. Hann var bróð- ir Auðar djúpúðgu, Helga bjólu, sem nam land á Kjalarnesi, og Þórunnar hyrnu, eiginkonu Helga magra, sem nam Eyjafjörð. Björn lenti í voginum og nefndi land sitt Bjarnarhöfn og er uppsátur hans kallað Bjarnarnaust. Þar varð síðar verzlunarstaðurinn Kumbaravogur, sem fékk nafn af Kumbaralandi, þaðan sem Englend- ingarnir voru. Hans sér enn stað í friðuðum minjum. Auður hafði vet- ursetu í Bjarnarhöfn hjá bróður sín- um áður en hún fór innar og nam land í Dölum. Hún var kristin sem og systkini hennar; Helgi bjóla og Þór- unn hyrna, en Björn samdi sig ekki að þeim nýja sið. Hann mælti þó svo fyrir, að hann skyldi jarðsetja í flæð- armálinu, sem kristnir menn gerðu fyrir helgi hafsins, þegar ekki var hægt að komast í vígða mold. Kirkja hefur líklega verið í Bjarn- arhöfn frá kristnitöku, en með vissu frá því á 12. öld. Í kaþólskum sið var hún helguð heilögum Nikulási. Hún var útkirkja frá Helgafelli til 1878 að hún var lögð undir Stykkishólm, en er nú heimiliskirkja fólksins í Bjarn- arhöfn. Í sögu Stykkishólms 1845–1892 eftir Ásgeir Ásgeirsson segir, að heldra fólk hafi flest verið jarðsett í Bjarnarhöfn og réð þar mest um bágborið ástand kirkjugarðsins á Helgafelli. Oft gat brugðið til beggja vona með veður, þegar kistur voru fluttar sjóleiðina í Bjarnarhöfn að vetrarlagi, og þótt leiðin sé ekki löng eru til frásagnir af svaðilförum og þær slíkar að stundum varð að hætta við jarðarför, snúa skipinu við og sigla aftur til Stykkishólms. Gátu út- farir þá frestast um einhverja daga, þar til betur byrjaði í Bjarnarhöfn. Ásgeir Ásgeirsson rekur, að viða- mesta útför frá Stykkishólmi á þessu tímabili og um leið að líkum útför helzta fyrirmanns á Snæfellsnesi á 19ndu öld hafi verið jarðsetning Páls Melsteðs, amtmanns, 30. maí 1861. Hún hófst með athöfn í heimahúsi í Stykkishólmi og var kistan svo flutt sjóleiðina í Bjarnarhöfn, þar sem amtmaður var sunginn til moldar. Fimm prestar töluðu við útförina og einn þrisvar sinnum og ellefu sálmar voru sungnir. Af erfinu segir Ásgeir engar sagnir vera. Kirkjuna, sem nú er í Bjarnarhöfn, lét Þorleifur Þorleifsson reisa og var hún vígð 1857. Á mynd sem enski fræðimaðurinn og málarinn W.G. Collingwood teiknaði 1897 er fer- hyrndur turn upp úr mæni kirkj- unnar og hattur efst. Þessi turn er ekki lengur, en kirkju- og ferðaþjón- ustubændurnir í Bjarnarhöfn; Hrefna Garðarsdóttir og Hildibrand- ur Bjarnason, hafa lagt metnað í að gera kirkjunni sem bezt. Nú er hún svartbikuð með rauðu þaki og hvítum krossi yfir stafni og nýlega máluð innan sem hún var í fyrstu gerð. Kirkjan stendur í kirkjugarðinum miðjum, en um hann er hlaðinn grjót- veggur, sem fellur vel að umhverfinu. Fjarskyggn smáskammtalæknir Þorleifur Þorleifsson (1801–1877), sem lét smíða þessa kirkju, var smá- skammtalæknir og héraðslæknir. Hann keypti Bjarnarhöfn 1854 og bjó þar til æviloka. Margar sögur fara af farsæld hans sem læknis og einnig var hann aflasæll formaður, skytta skörp og góður bóndi, en fjar- skyggnin þótti mest um verð í fari hans. Við leiði Þorleifs í kirkjugarð- inum segir Hildibrandur mér sögur, þar á meðal þessa: Dóttir nágranna Þorleifs hafði siglt til Kaup- mannahafnar, en kom ekki aftur með tilsettri ferð og spurðist ekkert til hennar. Faðir hennar hafði af þessu þungar áhyggjur og leitaði liðsinnis hjá Þorleifi. Eftir nokkra stund kvað Þorleifur upp úr um það, að stúlkan væri við beztu heilsu á erlendri grund og á gangi þar í grasagarði. Lýsti hann svo klæðaburði hennar í smáatriðum. Þegar stúlkan kom heim um síðir spurði faðir hennar hana spjörunum úr með lýsingu Þor- leifs í huga og sagðist hún þá akkúrat þann daginn hafa keypt sér fötin, sem Þorleifur sá hana í, og fengið sér síðan göngutúr í nærliggjandi garði. Í Árbók Ferðafélags Íslands 1986 – Snæfellsnes norðan fjalla, sem Ein- ar Haukur Kristjánsson tók saman, segir, að fjarskyggni Þorleifs hafi oft komið honum að notum, þegar hann var kvaddur að sjúkrabeði. Sneri hann stundum við á miðri leið, þar sem sjúklingurinn væri dáinn og hann hefði því ekkert lengra að gera. Eitt sinn var hann á leið til konu í barnsnauð í Ólafsvík, þegar maður kom á móti honum og sagði óþarfa að hann færi lengra, því sjúklingurinn væri dáinn. Þorleifur sagði svo ekki vera, því hún myndi lifa sig; hraðaði sér á vettvang og tókst að lífga kon- una, sem náði heilsu og lifði Þorleif, eins og hann hafði sagt. Þorleifur í Bjarnarhöfn gat á sjó oftast sagt hvort fiskur væri undir eða ekki. Einu sinni höfðu þeir fengið nokkrar flyðrur á Höskuldseyj- armiðum og vildu halda heim, en Þorleifur horfði út fyrir borðstokkinn og sagði þrjár flyðrur eftir enn, þær lægju undir stórum steini og hann færi ekki fyrr en þær væru komnar um borð. Þeir drógu svo þrjár flyðr- ur til viðbótar og þá kvaðst Þorleifur fús til heimferðar, því ekki væri meira að hafa þarna. „Þorleifur er hér enn,“ segir Hildi- brandur. „Það hafa margir séð hann og lýst honum fyrir mér og hann læt- ur oft til sín heyra með hljóðum, þar sem sízt skyldi.“ Og sögur af Þorleifi eru sagðar enn. Hildibrandur rifjar upp að fyrir tveimur árum hafi komið til hans maður, sem hafði vitrast að Þorleifur hefði staðið á bak við björg- un manns, sem tók út af skipi á Breiðafirði, en maðurinn barst á móti vindinum og náðu félagar hans hon- um aftur um borð. Margir gripir og merkilegir Þór Magnússon, fyrrverandi þjóð- minjavörður, undirbýr nú að skrifa um muni í friðuðum kirkjum á Snæ- fellsnesi, þ.á m. í Bjarnarhöfn, í rit- verkið Kirkjur Íslands, sem Þjóð- minjasafn Íslands, Húsafriðunarnefnd, Fornleifavernd ríkisins, Biskupsstofa og Hið ís- lenska bókmenntafélag gefa út. Þór segir þá Bjarnarhafnarfeðga; Hildibrand og Bjarna, hafa hirt kirkjuna og passað vel. Kirkjan á marga og merkilega gripi, en í Þjóð- minjasafni eru tveir munir frá kirkj- unni; hökull frá 1790, með fanga- mörkum hjónanna Hallgríms læknis Jónssonar og Halldóru Skúladóttur, og gamalt altarisklæði. Matthías Þórðarson, þjóðminja- vörður, kom í Bjarnarhöfn 19. júlí 1911 og skoðaði kirkjuna og gripi hennar. Þá er kirkjan „mjög lítil og ljeleg“. Enn er hún lítil, en langt í frá að vera léleg lengur; vel gerð utan og nýmáluð að innan í sömu litum og fyrr. Um gripi kirkjunnar segir Matt- hías: „Altaristaflan er ágætt listaverk, olíumálverk á trje: Kristur í Em- maus (St. lucæ Ev. Cap:24 V:30) Traust eikarumgjörð. Altarisstjakar 2 úr tini eins, miklir um sig að neðan, skál við stjett; gam- allegir, sjerstök, laus kertaskál í efst; hæð 27 sm. Einn tinstjaki stakur að auki, heimilisstjaki með „rifluðum“ legg; hæð ca. 18 sem. Kaleikur og patina úr silfri; heyra ekki saman, virðast bæði gamalleg og íslensk. Hnúður og meðalkafli gyltur og með bungum að ofan og neðan, sívalur; h. 15,3 sm.,þverm. 8,8 sm. á skál, 10,2 á stj.: Pat. gylt að of- Lítið hús með stóra helgi Morgunblaðið/RAX Altarið Kirkjan á marga merka gripi. Kirkjubóndinn hjá altarinu; altaristaflan fyrir miðju, kringd altarisstjökum, kaleik, biblíu og oblátudós á patínu. Mestur helgidómur Hildibrandur Bjarnason segir marga hrífast af helgi Bjarnarhafnarkirkju og vitnar til kaþ- ólsks kardinála þar um; sá hafði komið í margan helgidóminn en þessi væri þeirra mestur.                                                                    Hún lætur ekki mikið yfir sér þar sem hún kúrir á bakkanum nið- urundan Bjarnarhafn- arfjalli. En þegar inn er komið breytist þetta litla guðshús í stóran helgidóm. Freysteinn Jóhannsson brá sér í Bjarnarhöfn.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.