Morgunblaðið - 10.04.2007, Blaðsíða 24

daglegt líf
24 ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
E
f hægt er að tala um
samnefnara þá má
segja að ofbeldismenn
eigi það sammerkt að
vera óöruggir menn,
sem hafa tileinkað sér mjög ófull-
komnar aðferðir í samskiptum og
nota ofbeldi sem tæki til að ná
stjórn á aðstæðum. Þessir menn
geta virkað allt frá því að vera
mjög mælskir niður í það að eiga
mjög erfitt með að tjá sig og eru
birtingamyndir ofbeldishegðunar í
daglega lífinu ótal margar, að sögn
sálfræðinganna Einars Gylfa Jóns-
sonar og Andrésar Ragnarssonar,
sem sjá um meðferðina.
Tilraunaverkefni lofaði góðu
Ofbeldishegðun er ekki stétttengt
með neinum hætti enda eru ofbeld-
ismenn til í öllum þjóðfélagsstigum.
Meðferð fyrir karla, sem beita of-
beldi, er ekki alveg ný af nálinni
hérlendis því þeir Einar Gylfi og
Andrés voru kallaðir til að veita
slíka meðferð á árunum 1998 til
2001 að frumkvæði karlanefndar
Jafnréttisráðs og í kjölfar ráð-
stefnunar „Karlar gegn ofbeldi" ár-
ið 1997. Þeir fóru til Noregs og Sví-
þjóðar til að kynna sér þau úrræði,
sem þar voru í gangi, og hafa notað
norska módelið sem grunn hér. Um
tilraunaverkefni var að ræða sem
fjármagnað var af Rauða krossinum
og heilbrigðis- og félagsmála-
ráðuneytum. Um áttatíu karlar
sóttu meðferð á þessu þriggja ára
tímabili og þótti árangurinn lofa
góðu. Samkvæmt könnun, sem gerð
var meðal skjólstæðinga og maka
þeirra að aflokinni meðferð, hafði
ofbeldi hætt eða minnkað verulega í
öllum tilvikum og engin lögreglu-
afskipti komu til af viðkomandi eftir
að meðferð lauk. Makarnir nefndu
aukna sjálfsstjórn og meiri ábyrgð í
hegðunarmynstri karlanna og báðir
aðilar töluðu um aukin lífsgæði.
Meðferðin lognaðist út af þar sem
pólitíska ákvörðun skorti um fram-
haldið, en fyrir um ári síðan ákvað
félagsmálaráðherra, ekki síst að til-
stuðlan Kvennaathvarfsins, Stíga-
móta og Jafnréttisstofu, að end-
urvekja meðferðarúrræðið með því
að setja það á föst fjárlög. Karl-
arnir greiða þó tvö þúsund krónur
fyrir hverja komu. Frá því í haust
hafa sextán karlmenn komið til
meðferðar, sem fram fer með bæði
einstaklingsviðtölum og hóptímum.
Meðferðin tekur allt upp í tvö ár og
er nú mökum líka boðið upp á tvö
viðtöl, í byrjun og lok meðferðar,
sem ekki var áður, til að tryggja ör
yggi annarra heimilismanna.
Ný forritun við kunnáttuleysi
„Ofbeldi er alltaf sálfræðilegt
vandamál, sem lýsir sér í vanmætti.
Ofbeldi snýst um viðbrögð viðkunn-
áttuleysi því þessir menn kunna
ekki á annan máta að bregðast við
ákveðnum aðstæðum og sam-
skiptum. Það má því segja að okkar
meðferð lúti að því að forrita menn
upp á nýtt og kenna þeim að bera
ábyrgð á eigin gerðum," segja sál-
fræðingarnir þegar þeir eru spurðir
út í rót vandans, en þeir kjósa að
skipta meðferðinni niður í fimm
stig. „Fyrsta skrefið er að gera of-
beldið sýnilegt til að staðfesta það
fyrir gerandanum hvar ábyrgðin
liggur. Gerandinn ber aleinn alla
ábyrgð enda er ekkert það til sem
réttlætt getur ofbeldi þó hann reyni
að finna blóraböggla fyrir hegðun
sinni. Það þarf að hjálpa mönnum
að horfast í augu við gerðir sínar
með því að lýsa atburðarásinni í
smáatriðum og það getur verið
sársaukafullt fyrir marga. Þeir
karlar, sem leita sér hjálpar, hafa
sektarkennd, en verjast henni
gjarnan með því að gera sér óljósa
mynd af ofbeldinu. Í öðru lagi þurfa
menn að horfast í augu við ábyrgð
sína. Þó viljinn sé gjarnan fyrir
hendi að axla ábyrgð, er oft stutt í
afsakanir og réttlætingar í byrjun
meðferðar. Sumir afsaka sig t.d.
með því að vera af mestu skap-
hundaætt landsins á meðan aðrir
taka það fram að konan sín viti sko
nákvæmlega á hvaða takka hún
þurfi að ýta til að ögra. Í þriðja lagi
þarf að skoða í hvaða samhengi of-
beldið á sér stað. Í sumum tilvikum
er áfengi alltaf með í spilinu og
stundum sjáum við ákveðið ofbeld-
ismynstur, sem menn taka með sér
úr bernsku. Í fjórða lagi er það
bæði nauðsynlegt og sársaukafullt
fyrir ofbeldismanninn að gera sér
grein fyrir afleiðingunum, það er
hversu mikla vanlíðan ofbeldi
þeirra hefur orsakað inni á heim-
ilunum. Andlegt ofbeldi er yfirleitt
undanfari líkamlegs ofbeldis, en
það rennur smám saman upp fyrir
karlinum að hann er tapari númer
eitt því hann fær hvorki öryggi né
viðurkenningu fram með þeirri
samskiptaaðferð, sem hann hefur
tamið sér. Hann er búinn að brjóta
niður með kerfisbundnum hætti
bæði sjálfsmynd og sjálfsvirðingu
konunnar. Hún býr við stöðuga
angist og hræðslu, fer að óttast um
líf sitt og kýs þögnina fram yfir allt
annað. Og þó fullorðna fólkið haldi
að börnin skynji ekki neitt, verða
þau alltaf fyrir ofbeldinu á einn eða
annan hátt með því að upplifa
„stemmninguna" á heimilinu, brotna
og beygða móður, leyndarmálin og
þögnina. Loks kemur að bataferl-
inu, sem er lokaskrefið í átt að
„betra" lífi.
Iðrandi syndarar lofa betrun
Þegar karl beitir konuna sína of-
beldi, hvort sem það er andlegt, lík-
amlegt eða kynferðislegt, er ekki
um hjónavanda að ræða heldur ein-
staklingsvanda eingöngu. „Flestar
konur láta sem betur fer ekki bjóða
sér barsmíðar nema einu sinni, en
aðrar fyrirgefa og halda áfram að
búa með hinum iðrandi syndara,
sem lofar bót og betrun. Það er
auðvitað mannlegt að trúa og gefa
mönnum annað tækifæri. Meðferð-
arúrræðið „Karlar til ábyrgðar" er
hvatning til þeirra, sem þurfa að
læra nýjar samskiptaaðferðir og
aukna sjálfsstjórn. Þetta úrræði
hefur virkað mjög vel fram til
þessa. Karlmenn, sem skammast
sín fyrir framkomu sína, eru að
nýta sér þetta úrræði og fyrir það
eru þeir bara flottir," segja þeir
Andrés og Einar Gylfi.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Hún kann sko að ýta á rétta takka
Morgunblaðið/Sverrir
Sálfræðingarnir Karlar, sem beita ofbeldi, bera mun meiri ábyrgð í krafti
líkamsburða en konur, sem kunna að ráðast á karla, segja þeir Andrés
Ragnarsson og Einar Gylfi Jónsson.
 Er ég farin að lifa í ótta?
 Er ég farin að óttast vissar kringumstæður?
 Þarf ég að umgangast hann með sérstökum hætti svo ekki sjóði upp úr?
 Er hann sjúklega afbrýðisamur og ásakar mig stöðugt um framhjáhald,
þó enginn fótur sé fyrir því?
 Er hann farinn að beina þeim skilaboðum til mín að hann hafi síðasta
orðið um mitt líf?
Hver eru merkin?
Heimilisofbeldi er al-
varlegt vandamál, sem
fer leynt þó því fylgi
mikil skömm fyrir alla,
sem málið varðar. Nú
býðst karlmönnum,
sem beita ofbeldi, með-
ferðarúrræði undir yf-
irskriftinni „Karlar til
ábyrgðar". Jóhanna
Ingvarsdóttir spurði
sálfræðingana Einar
Gylfa Jónsson og Andr-
és Ragnarsson hvernig
hægt sé að „lækna"
þennan kvilla.
Hafi karlar hug á meðferð við of-
beldishegðun, þarf ekki annað en
að panta tíma annaðhvort hjá
Andrési Ragnarssyni eða Einari
Gylfa Jónssyni eða hringja í 1717,
vinalínu Rauða krossins, sem er
símaþjónusta allan sólarhringinn.
Í HNOTSKURN
» Samkvæmt niðurstöðumkannana má ætla að 5-15%
kvenna á Vesturlöndum búi
við ofbeldi af einhverju tagi.
» Ef einu sinni hefur komiðtil líkamlegs ofbeldis, er
það einu sinni of oft. Líkur á
end urteknu ofbeldi eru 80%
og ef ofbeldisferli er einu sinni
farið af stað, eru nánast
öruggt að það fari stigversn-
andi.
» Rannsóknir hafa sýnt aðmeirihluti þeirra, sem
beitir heimilisofbeldi, hefur
orðið fyrir því í æsku.
» Rannsóknir hafa á hinnbóginn líka sýnt að meiri-
hluti þeirra, sem orðið hafa
fyrir heimilisofbeldi í æsku,
beitir ekki ofbeldi á fullorðins-
árum.
» Konur og börn, sem beitteru ofbeldi, eiga fullan
rétt á að upplifa sig í lífshættu.
» Karlar, sem beita ofbeldi,bera meiri ábyrgð í krafti
lík amsburða, heldur en kon-
ur, sem ráðast á karlana sína.
Heimilisofbeldi Karlmenn, sem skammast sín fyrir framkomu sína, eru að nýta sér þetta úrræði og fyrir það eru þeir bara flottir," segja þeir Andrés og Einar Gylfi.