Morgunblaðið - 10.04.2007, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2007 31
MINNINGAR
✝ Kolbeinn Þor-leifsson fæddist
í Reykjavík 18. júlí
1936. Hann lést að
heimili sínu, Ljós-
vallagötu 16 í
Reykjavík, 28. mars
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Þorleifur Guð-
mundsson frá
Stóru-Háeyri á Eyr-
arbakka, f. 25. 3.
1882, d. 5. 6. 1941
og kona hans Hann-
esína Sigurð-
ardóttir frá Akri á Eyrarbakka, f.
9. 6. 1890, d. 20. 9. 1962. Systkini
Kolbeins voru Jónína Sigrún,
fyrrv. iðnverkakona í Reykjavík, f.
4. 10. 1908, d. 30. 6. 1998, Viktoría
nám í kirkjusögu í Kaupmanna-
höfn 1971-74.
Kolbeinn var kennari við Skóga-
skóla undir Eyjafjöllum 1961-62,
sóknarprestur og kennari á Eski-
firði 1967-71, sérfræðingur hjá
Þjóðskjalasafni Íslands 1987-90 og
stundakennari við HÍ 1980. Kol-
beinn sá um æskulýðsmál í Frí-
kirkjusöfnuðinum í Reykjavík
1954-60, var sunnudagaskóla-
kennari í KFUM-húsinu við Holta-
veg í 10 ár, formaður Norræna fé-
lagsins á Eskifirði 1971, félagi í
söngsveitinni Fílharmóníu um ára-
bil og sat í stjórn hennar 1964-67.
Kolbeinn hefur samið greinar og
ritgerðir og haldið fjölda erinda
hérlendis og erlendis um ýmis
kirkjusöguleg rannsóknarefni.
Núna síðustu árin vann hann að
rannsóknum og við ýmis ritstörf.
Útför Kolbeins verður gerð frá
Dómkirkjunni í Reykjavík í dag og
hefst athöfnin klukkan 11.
verslunarmaður í
Reykjavík, f. 10. 7.
1910, d. 12. 6. 1993,
Sigurður, fyrrv. skip-
stjóri og fiskverk-
andi í Þorlákshöfn, f.
15. 9. 1911, d. 4. 3.
2000, Sigríður, f. 2. 1.
1914, d. 5.1. 2004, bú-
sett í Dalasýslu, Guð-
mundur, fyrrv. stýri-
maður í Reykjavík, f.
24. 8. 1918, d. 2. 8.
1992. Þá ólst upp
með þeim frændi
þeirra Haraldur Ey-
vinds, f. 10.11. 1918, d. 27.12. 2002.
Kolbeinn lauk stúdentsprófi frá
MR 1959, kennaraprófi frá KÍ
1961, guðfræðiprófi frá HÍ 1967,
stundaði biblíuskólanám 1962 og
Með þessum fáu orðum viljum við
kveðja elskulegan frænda okkar,
séra Kolbein Þorleifsson kirkjusagn-
fræðing.
Kolli frændi eins og hann var alltaf
kallaður af okkur systkinunum á
Hólsveginum kvaddi þennan heim
mjög snögglega enda hafði hann ver-
ið á kaffihúsi með félögum sínum
daginn áður og engan þar órað fyrir
því sem verða vildi. Kolli hafði kennt
sér meins til nokkurra ára en aldrei
svo að hann væri ekki kominn í bæ-
inn að hitta vinahópinn fljótlega aft-
ur.
Kolli var ömmubróðir okkar, ein-
hleypur og barnlaus og við systkinin
því ein af hans nánustu ættingjum.
Þá skírði Kolli þann yngsta okkar
systkinanna sem og öll okkar börn,
sex að tölu.
Þau systkinin voru sex að tölu og
fjögur þeirra; „Kolli frændi“, „Siggi
frændi“, „Frænka“ (Sigrún) og
„amma á Ljósó“ (Viktoría) bjuggu á
Ljósó, eins og við kölluðum alltaf
litlu kjallaraíbúðina að Ljósvallagötu
16. Þangað fórum við til dæmis alltaf
á jólunum á meðan gömlu konunum
entist aldur og heilsa. Þar var borðað
og leikið sér og var Kolli ávallt hress
í bragði.
Kolli var fræðimaður og mikill
grúskari og þegar við urðum eldri
leituðum við systkinin oft til hans
þegar okkur vantaði t.d. upplýsingar
um ættfræði, en þar komum við aldr-
ei að tómum kofanum. Gat Kolli und-
antekningarlaust rakið saman alla
þá einstaklinga er við leituðum að.
Hann var langyngstur systkina
sinna og ólust hann og móðir okkar,
sem er systurdóttir hans, nánast upp
sem systkini þar sem aðeins sex ár
skildu á milli þeirra.
Nú síðustu ár minnkaði samgang-
urinn okkar á milli og hörmum við
það í dag þegar við höfum ekki leng-
ur möguleika til samvista. Margar
eru þó stundirnar sem við höfum átt
saman í gegnum tíðina og erum við
þakklát fyrir þær.
Nú legg ég augun aftur,
ó, Guð, þinn náðarkraftur
mín veri vörn í nótt.
Æ, virst mig að þér taka,
mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(Sveinbjörn Egilsson.)
Frændsystkinin Hólsvegi 10.
Frændi minn og vinur síra Kol-
beinn Þorleifsson lést aðfaranótt
miðvikudagsins 29. mars sl. Á þriðju-
daginn þegar við nokkrir vinir og
kunningjar drukkum eftirmiðdags-
kaffi með honum leit hann óvenju vel
út. Kolbeinn var háður nýrnavél en
tók því með sinni stóísku ró og horfði
á sígildar kvikmyndir, en á því sviði
var þekking hans yfirgripsmikil, eins
og í öllu sem hann tók sér fyrir hend-
ur, þess á milli las hann Gamla testa-
mentið á hebresku, Nýja testament-
ið á grísku eða ræður Lúthers á
þýsku.
Eitt sinn sagði ég Kolbeini að mér
fyndist margt býsna líkt með fyrstu
málfræðiritgerðunum og riti Isidors
frá Sevilla, og að það sama gæti átt
við Eddu Snorra og bað ég Kolbein
að gá í Ethymologies Isidors og
kanna hvort þar væri skýring á hinu
óskiljanlega orði „ofljóst“ í 74. kafla
Skáldskaparmála og lausnin kom
snjöll og einföld. Snorri vildi nota Ís-
lensk orð í íslensku riti og þýddi því
orð og hugtök. Hér er um að ræða
þýðingarvillu á gríska orðinu meta-
for. Bókstafleg þýðing á fyrri liðnum
„meta“ er yfir eða of, (of ána = yfir
ána). Seinni liðurinn hefur hins veg-
ar klúðrast. Til er orðið fos-for sem
þýðir bókstaflega ljós-beri og þýð-
andinn hefur talið að seinni liðurinn í
báðum orðunum táknaði eld eða ljós,
og úr verður orðið of-ljós sem þýðing
á metafor. Mér finnst nauðsynlegt að
þetta komi fram þannig að augljóst
sé að þessi snilldarskýring sé frá
Kolbeini komin.
Ekki get ég stillt mig um að segja
hér smá sögu af Kolbeini í ferð okkar
til Hollands í leit að afkomendum
Guðríðar Þorbjarnardóttur og Þor-
finns karlsefnis. Við börðum upp á í
Ættfræðistofnun aðalsins, ákaflega
siðfágaður maður kom til dyra og
ákváðum við á staðnum að hann hlyti
að vera a.m.k. barón. Þið eruð á vit-
lausum stað sagði hann, þetta er ætt-
fræðistofnun fyrir aðalsmenn. Þá er-
um við einmitt á réttum stað, sagði
Kolbeinn, því við erum að leita að
ættingjum okkar. Við þessa yfirlýs-
ingu var okkur boðið inn. Leitin
gekk illa og ekki fundum við það sem
við leituðum að en Kolbeinn minntist
á konung Hollands Louis VI „hinn
rómverska“, en hann gæti, tímans
vegna, verið dóttursonur Hákonar
gamla. Nú missti „baróninn“ þolin-
mæðina og sagði með þjósti þetta er
vitleysa, því ætti hollenskur konung-
ur að vera kenndur til Rómar. Það er
nú samt rétt, sagði Kolbeinn með
hægð. Hér eru ættir allra konunga
og greifa sem ríkt hafa á Hollandi
sagði aðalsmaðurinn, um leið og
hann opnaði ákaflega fínan útskor-
inn skáp sem stóð þar upp við vegg,
og hér er enginn Rómverji. Má ég
sjá, sagði Kolbeinn og að fengnu já-
yrði gekk hann að skápnum og benti,
að því að virtist blindandi, á ættar-
tölurnar á 14. öld og sagði: Hér er
hann. Aðalsmaðurinn kíkti inn í
skápinn og sagði í forundran
„Hvernig getur þú vitað meira um
hollenskar kóngaættir en ég?“ Sá
það á Netinu, sagði Kolbeinn. Má
bjóða ykkur te? sagði baróninn og
þar með vorum við komnir inn í hið
allra helgasta.
Þannig var Kolbeinn, vissi allt og
kom manni sífellt á óvart, hans verð-
ur sárt saknað.
Jörmundur Ingi.
Kveðja frá Prestafélagi Íslands
Sr. Kolbeinn Þorleifsson, félagi
okkar og bróðir, hlaut hægt andlát
rétt fyrir páska, á þeim tíma kirkju-
ársins þegar við minnumst þjáningar
og dauða frelsarans. Hann dó með
frelsara sínum og rís upp með hon-
um til eilífs lífs.
Á yngri árum gegndi sr. Kolbeinn
embætti sóknarprests en lengst af
stundaði hann fræðastörf. Það átti
vel við hann og viðfangsefnin gagn-
tóku hann. Kristnisaga Grænlands
var honum sérstakt áhugamál.
Ógleymanlegur er gestafyrirlest-
ur sem hann hélt í kirkjusögutíma
við Guðfræðideild HÍ og miðlaði af
þeim mikla fróðleik sem hann hafði
viðað að sér.
Á seinni árum tók sr. Kolbeinn
ekki mikinn þátt í samfélagi presta
en alltaf var ánægjulegt að hitta
hann á förnum vegi og heyra hvað
hann fékkst við. Hann varð ekki fjör-
gamall en fékk að halda sínu til
hinstu stundar. Það er þakkarvert.
Guð blessi minningu sr. Kolbeins
Þorleifssonar.
Ólafur Jóhannsson.
Ég man fyrst eftir Kolbeini þegar
við sungum saman við frumflutning
9. sinfóníu Beethovens á Íslandi vet-
urinn 1966 og Róbert A. Ottóson
stýrði Sinfóníuhljómsveit Íslands og
Söngsveitinni Fílharmóníu. Kol-
beinn var í stjórn söngsveitarinnar
en af einhverjum ástæðum hélt ég að
hann væri formaður hennar.
Rúmu ári seinna var Kolbeinn orð-
inn sóknarprestur á Eskifirði. Sum-
um sóknarbörnum þótti hann pré-
dika nokkuð hart og segja óvægilega
til syndanna. Sama heimild tjáði mér
að hann hefði eitt sinn getið um vesa-
ling minn í jólaprédikun og ekki með
öllu lofsamlega. Svo var mál með
vexti að ég hafði skömmu áður sagt
frá jólagleði meðal almúgans fyrr á
öldum í Sjónvarpinu með mynd-
skreytingum eftir Baltasar. Bar þar
að sjálfsögðu nokkuð á frásögnum af
gjálífi og jafnvel saurlifnaði. Í ræð-
unni tiltók prestur að höfuðóvinir
Guðs kristni nú á dögum væru menn
einsog Bítlarnir, Jimmy Hendrix og
Árni Björnsson. Enda þótt ég væri
ekki tiltakanlega stoltur af þessum
samjöfnuði var mér æ síðan hlýtt til
Kolbeins. Og eina skiptið sem ég hef
tekið þátt í prestskosningu var til að
styðja Kolbein, þótt það framboð
væri reyndar vonlaust.
Hugur Kolbeins stóð til vísinda-
starfa, einkum kirkjusagnfræði, og
hann gegndi ekki prestþjónustu
nema þrjú ár. Hann grúskaði í ýmsu
sem engum öðrum kom til hugar og
komst stundum að óvæntri niður-
stöðu. Það gat því verið ómaksins
vert að leita til hans þótt hann væri
nokkuð á varðbergi gagnvart því
sem hann vildi kalla minn bannsetta
marxisma. En hann unni sér sjaldan
hvíldar fyrr en hann hafði fundið ein-
hverja úrlausn. Nýjasta dæmið var
um tengsl Herrnhúta á Grænlandi
við jólasálminn „Í dag er glatt í döpr-
um hjörtum“.
Hann varð á hinn bóginn fyrir því
sama og ýmsir aðrir nýjungamenn:
þögn þeirra sem ættu að kanna
ferskar tilgátur og aðferðafræði og
rökræða þær, en nenna ekki einu
sinni eða hafa ekki hugarorku til að
kynna sér þær. Stundum hefur verið
sagt að þrjár kynslóðir fræðimanna
þurfi að líða hjá til að nýmæli fáist
rædd: þá sem finnst þau vera gagn-
rýni á eigin fræðimennsku, læri-
sveina þeirra og lærisveina læri-
sveinanna.
Við þetta bættist reyndar að Kol-
beini var ekki lagið að setja kenn-
ingar sínar og niðurstöður fram á
nógu einfaldan og aðgengilegan hátt.
Alþekkt er að fróðustu menn geta
verið haldnir einskonar ritstíflu. Á
hitt ber einnig að líta að helsta
fræðasvið Kolbeins var flestum öðr-
um sem lokuð bók og hefði þurft al-
þýðlega framsetningu til kynningar.
Hvað sem æðri fræðum leið áttu
margir samhljóm með Kolbeini á
sviði tónlistar. Fagurlega skýrði
hann muninn á óratóríum enska og
þýska svæðisins. Við vorum her-
bergisfélagar í París þegar hópur á
vegum Wagnerfélagsins fór til að sjá
og heyra Kristin Sigmundsson
syngja Gurnemanz í Parsifal. Fyrir
framan Notre Dame hrasaði hann á
steinstólpa og hlaut mar á rifbeini.
Og sem hann greip um síðusárið
varð okkur báðum á munni hróp
Parsifals: Amfortas! Þeim sem finnst
sérvitrir menn skemmtilegri en sam-
heimskir þótti oft gaman að umgang-
ast Kolbein.
Árni Björnsson.
Tíðir eru hræranlegar og fara
stundum eftir tilfinningum. Nú er
nátíð. Séra Kolbeinn hefur gefið upp
öndina og sæla tilvist samferða-
manna sinna. Ég minnist fyrst radd-
ar hans og söngelsku í guðfræðinámi
mínu. Ég minnist einnig stöðu hans á
Þjóðskjalasafninu í byrjun 9. áratug-
ar síðustu aldar. Sagan kenndi mér á
ýmsan hátt prestsþjónustu hans um
skamma hríð í Klondykeinu, sem nú
er á Reyðarfirði. Hólmar; hjartað sló
þar.
Hvernig getur afburðaafsprengi
íslenskrar borgarastéttar borið
fagnaðarerindi mannkynsfrelsarans
sársaukalaust fyrir pupulinn. Ég
mun ekki úr þessu fá svar við því né
mun ég öðlast skilning á því í jafn-
aðarmennsku lýðræðisins, sem enn
stendur á brauðfótum.
Ég mun láta hljóma í huga mér
unaðssöng Kristins Sigmundssonar
er séra Kolbeinn naut í einni Par-
ísarferð sinni í mér ókunnu hverfi
hámenningarinnar.
Ég er þakklátur stopulum kynn-
um og öðlings návist.
Hvíl og far heill.
Séra Flosi Magnússon,
prófastur emeritus.
Kolbeinn Þorleifsson
Langamma mín,
mamma sagði mér að
þú værir dáin, komin
til guðs og englanna hans á himn-
inum.
Þú varst alltaf svo góð að leika við
mig og að hjálpa mér að byggja
geimflaugar og bíla úr legókubbun-
um þínum í sveitinni sem þú geymdir
svo alltaf fyrir mig þangað til ég
kæmi næst í heimsókn til þín. Takk
fyrir allar rúsínurnar og heita kakó-
ið. Vonandi ertu ekki lengur veik. Þú
varst best elsku langamma.
Þinn langömmustrákur,
Kjartan Gauti.
Ég var ekki há í loftinu þegar sam-
skipti okkar Ellu og vinátta hófust.
Þegar eldgosið braust út á Heimaey í
ársbyrjun árið 1973 fékk fjölskylda
mín húsaskjól hjá Hermanni bróður
Ellu á Hellu. Þá var ég aðeins átta
mánaða gömul. Við höfðum ekki búið
hjá Hermanni lengi þegar hann fór
með okkur í sveitina til Ellu og
Magga. Strax tókust með okkur mik-
il vinátta og tryggð sem fylgt hefur
okkur alla tíð síðan.
Ferðirnar í Hjallanes voru alltaf
eftirminnilegar og sótti ég stíft í að
komast í sveitina.
Ég dvaldi hjá Ellu nokkur sumur
og reyndi ég eins og ég gat að vera
hjálpleg við húsverkin og annað sem
Elsa Dóróthea
Pálsdóttir
✝ Elsa DórótheaPálsdóttir fædd-
ist í Hjallanesi í
Landsveit, 19. ágúst
1924. Hún lést á
Heilbrigðisstofnun
Suðurlands 28. febr-
úar síðastliðinn og
fór útför hennar
fram frá Skarðs-
kirkju á Landi 10.
mars.
þurfti að gera. Ella
kenndi mér margt,
enda handlagin kona
sem veigraði sér ekki
við að takast á við
jafnt fínlega handa-
vinnu sem gróf og erf-
ið húsverkin sem
fylgja bústörfum.
Þessu bý ég vel að og
er henni afar þakklát
fyrir.
Eftir því sem árin
liðu varð samband
okkar Ellu „ömmu“,
eins og ég kallaði hana
oft, nánara og leitaði ég mikið til
hennar. Hún talaði alltaf svo fallega
um móður mína sem hún hafði
kynnst vel og áttu þær margt sam-
merkt í dugnaði og myndarskap. Ég
er Ellu þakklát fyrir öll þessi fallegu
orð.
Þegar ég fluttist frá Vestmanna-
eyjum og settist að í Hveragerði
fjölgaði ferðum mínum í sveitina til
Ellu og Magga. Strákarnir mínir
voru lánsamir og kunnu vel að meta
að komast í fjósið og kynnast sveita-
lífinu sem alltof fá börn fá að kynnast
í dag. Í sveitinni hjá Ellu og Magga
fengu þeir að sjá kálfana og öll hin
dýrin. Móttökurnar voru alltaf frá-
bærar. Heitar pönnukökur og mjólk
voru í uppáhaldi hjá strákunum mín-
um og oft gaukaði hún að þeim sæl-
gætismolum. Á köldum vetrardög-
um átti hún það til að rétta þeim
ullarsokka eða vettlinga sem hún
hafði búið til frá grunni og mér gaf
hún heklaðan dúk eftir sig sem mér
þykir afar vænt um.
Minningarnar streyma um hug-
ann og söknuðurinn er mikill og með
þessum fátæklegu orðum vil ég
kveðja elsku Ellu „ömmu“ í Hjalla-
nesi. Elsku Ella. Takk fyrir allt sem
þú gafst okkur með nærveru þinni.
Takk fyrir hlýhug og sanna vináttu
og tryggð í garð fjölskyldu minnar.
Minning þín verður ætíð ljós í lífi
okkar.
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinirnir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem)
Megi góður Guð vera með fjöl-
skyldu þinni allri og gefa henni styrk
á þessum tímamótum.
Svandís Þórhallsdóttir og
fjölskylda.
Morgunblaðið birtir minning-
argreinar alla útgáfudagana.
Skil | Greinarnar skal senda í
gegnum vefsíðu Morgunblaðsins:
mbl.is – smella á reitinn Senda
efni til Morgunblaðsins – þá birt-
ist valkosturinn Minningargreinar
ásamt frekari upplýsingum.
Skilafrestur | Ef birta á minning-
argrein á útfarardegi verður hún
að berast fyrir hádegi tveimur
virkum dögum fyrr (á föstudegi ef
útför er á mánudegi eða þriðju-
degi). Ef útför hefur farið fram
eða grein berst ekki innan hins til-
tekna skilafrests er ekki unnt að
lofa ákveðnum birtingardegi. Þar
sem pláss er takmarkað getur
birting dregist, enda þótt grein
berist áður en skilafrestur rennur
út.
Minningargreinar