Morgunblaðið - 10.04.2007, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2007 27
Auðlindalagafrumvarpið sem
lagt var fram og rætt á Alþingi í
vetur er tímamótamál um nýtingu
og vernd auðlinda og
fagurrar náttúru Ís-
lands. Skammsýni og
mistök stjórnarand-
stöðunnar ollu því að
málið hlaut ekki fulln-
aðarafgreiðslu þessu
sinni, heldur bíður
næsta þings.
Meginefni frum-
varpsins er að kveða á
um undirbúnings-
vinnu og tilhögun
heildaráætlunar um
nýtingu auðlinda í
jörðu og vernd fag-
urrar náttúru Íslands.
Þessi heildaráætlun á
að taka gildi á árinu
2010 með sérstakri
samþykkt alþingis. Í
3. bráðabirgðaákvæði
frumvarpsins er kveð-
ið á um rann-
sóknaleyfi og nýting-
arleyfi sem kunna að
verða veitt á næstu
3-4 árum, þ.e. þangað
til heildaráætlunin tekur gildi.
Frumvarpið var samið af nefnd
sem í áttu sæti fulltrúar allra
stjórnmálaflokka auk fulltrúa
orkugeirans. Meðal fulltrúa í
nefndinni voru alþingismennirnir
Jóhann Ársælsson og Kolbrún
Halldórsdóttir. Í raun varð sam-
mæli um öll helstu ákvæði frum-
varpsins, en Kolbrún gerði fyr-
irvara um efni 3.
bráðabirgða-
ákvæðis þess.
Frumvarpið er
samið og kynnt
sem leið til þjóð-
arsáttar. Og það
kom greinilega
fram við fyrstu
umræðu á Alþingi
um málið að al-
menn samstaða er
um það og efni
þess, – fyrir utan
þetta 3. bráða-
birgðaákvæði. Í
þessu bráða-
birgðaákvæði
kemur fram að
miklar takmark-
anir verða lagðar á
ákvarðanasvigrúm
iðnaðarráðherr-
ans, og við það
miðað að umhverf-
isáhrif og röskun
verði í lágmarki
fram til þess að
heildaráætlunin tekur gildi.
Í 3. bráðabirgðaákvæðinu kem-
ur fram að ríkisstjórnin vill virða
gerða samninga, vill ekki að samn-
ingar og rannsóknaleyfi verði sett
í uppnám með hættu á skaðabóta-
málum o.s.frv. Stjórnarandstaðan
krafðist þess hins vegar að allt
yrði skrúfað niður í stoppstopp
með handbremsu, hvað sem það
kostar.
Meira að segja Steingrímur J.
Sigfússon alþingismaður við-
urkenndi í umræðum að frum-
varpið sé „framvirk þjóðarsátt“
eins og hann kallaði það. Þá átti
hann við að það er samstaða um öll
ákvæði þess önnur en 3. bráða-
birgðaákvæðið.
Efnislega verður auðvitað
áfram unnið að undirbúningi máls-
ins á vegum iðnaðarráðuneytisins
og undirstofnana þess, en vinna
við rammaáætlun er í góðum
gangi. Þannig verður enginn skaði
við frestun á gildistöku frum-
varpsins þessu sinni. En þessi
frestun veldur því þó að iðn-
aðarráðherra hefur óbundnar
hendur áfram, þar eð 3. bráða-
birgðaákvæðið – með skýrum tak-
mörkunum á valdi ráðherrans –
náði ekki fram að ganga.
Stjórnarandstaðan gat ekki
sætt sig við ákvæðið um takmark-
anir á valdi ráðherrans og gerði
því þau mistök að halda öllu opnu.
Hún sætti sig ekki við skynsem-
ina, heimtaði öfgarnar og fékk
ekkert út úr spilinu.
Auðlindalagafrumvarpið
Eftir Jón Sigurðsson
Jón Sigurðsson
» Skammsýniog mistök
stjórnarand-
stöðunnar ollu
því að málið
hlaut ekki fulln-
aðarafgreiðslu
þessu sinni.
Höfundur er formaður
Framsóknarflokksins.
ta öllum til-
halda aftur af
n ekki heldur
ur kynt undir
aukið útgjöld
ðustu árum
hagkerfinu.
r ríkisstjórnin
ægustu skyldu-
slegrar þjón-
kjara. Gamalt
júkrunarheim-
ýnni þörf; börn
ndamál fá ekki
uleysis á
eðdeild Land-
barna hrakar;
í brottfalli úr
börn búa við
aðra eru með
kr. á mánuði;
lengri hér en í
aldrei hefur
ungt fólk að
ð og svona
ja.
nvart
setið í góðæri
Hún hefur
stjórn-
ækt mikilvæg
r bæði niður á
ækjunum í
ú að þeir sem
andi. Fólk er
almennt velviljað – líka stjórn-
málamenn. Ástæðunnar er að leita í
stjórnarstefnunni og megin-
áherslum ríkisstjórnarinnar. Hags-
munagæsla í þágu þeirra sem best
eru settir og átök um einkavæðingu,
virkjanir, stóriðju og viðskiptalíf
hafa átt tíma og hug forystumanna
ríkisstjórnarinnar. Þeir hafa verið
andvaralausir gagnvart kjörum og
líðan fólksins í landinu og þess
vegna hafa safnast upp vanrækslu-
syndir.
Stendur vörð um
hagsmuni heimilanna
Örugg fjárhagsleg afkoma heim-
ilanna er eitt grundvallaratriða í
stefnu Samfylkingarinnar. Fólk
verður að geta staðið við miklar
fjárhagslegar skuldbindingar sínar,
m.a. vegna húsnæðiskaupa, en him-
inhátt húsnæðisverð er ein afleið-
inga hagstjórnarmistaka ríkisstjórn-
arinnar. Þess vegna vandar
Samfylkingin mjög til alls undirbún-
ings fyrir ríkisstjórnarþátttöku sína.
Ábyrg hagstjórn og framsækin at-
vinnustefna í anda frjálslyndrar
jafnaðarstefnu eru þar lykilatriði.
Á fundinum á Grand-hóteli í
fyrramálið verða greind helstu
hagstjórnarmistök liðinna ára og
lagðar til leiðir til að forðast sömu
mistök í framtíðinni. Samfylkingin
hefur virkjað okkar fremstu hag- og
félagsfræðinga til að leggja grunn
að ábyrgri efnahagsstefnu til næstu
ára. Niðurstöðurnar verða kynntar
á fundinum undir yfirskriftinni
Jafnvægi og framfarir – ábyrg efna-
hagsstefna. Við bjóðum allt áhuga-
fólk um hagstjórn og efnahagsmál
velkomið til fundarins.
Jöfnum leikinn
Reykjavíkurbréf Morgunblaðsins
á páskadag spurði um ályktanir.
Mín meginályktun er þessi: Sáttin í
íslensku samfélagi verður aldrei
byggð á ríkisstjórnarstefnu sem
hefur í för með sér vaxandi ójöfnuð,
erfiðari rekstur heimilanna og
skeytingarleysi gagnvart kjörum
elstu og yngstu borgaranna. Sam-
fylkingin hefur sett fram ítarlegar
aðgerðaáætlanir í þessum mála-
flokkum. Við verðum að jafna leik-
inn og skýrustu skilaboðin um þann
vilja kjósenda er að flokkur jafn-
aðarstefnunnar á Íslandi, Samfylk-
ingin, fái þann stuðning sem þarf til
að hann geti verið mótandi í nýrri
ríkisstjórn.
dirstaða velferðarríkisins
» Ábyrgðarleysi rík-isstjórnarinnar í
efnahagsmálum hefur
rýrt verulega lífskjör
fólksins í landinu.
Höfundur er formaður
Samfylkingarinnar.
NÝ spá Seðlabankans um
þróun efnahagsmála hefur að
vonum vakið athygli og þá ekki
síst það mat bankans að harka-
leg lending og samdráttur séu
að líkindum í vændum í hag-
kerfinu. Um ástæðurnar þarf
ekki að deila.
Langvinnt þenslu-
tímabil, gríðarlegur
viðskiptahalli og
erlend skuldasöfn-
un og verðbólga
langt utan viðmið-
unarmarka: þegar
þetta og mistök á
mistök ofan í hag-
stjórn bætast við
gat tæpast verið
von á góðu. Í
reynd er Seðla-
bankinn að gefa
hagstjórn og efna-
hagslegri skips-
stjórn þjóðarskútunnar und-
anfarin ár falleinkunn. Vonandi
verður hægt að endurheimta
efnahagslegan stöðugleika án
þess að til jafnsársaukafullra
aukaverkana og samdráttar og
allt að 5% atvinnuleysis komi.
Undirritaður hefur rendar fulla
trú á því. Til þess þarf hins
vegar ábyrg og öguð vinnu-
brögð og stjórnvöld sem við-
urkenna vandann í stað þess að
afneita honum. Eftir stendur að
hinar alvarlegu horfur eru af-
leiðingar hagstjórnarmistaka
ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks. Fólkið
sem ber hér höfuðábyrgð eru
Davíð Oddsson og Halldór Ás-
grímsson, Geir H. Haarde, Val-
gerður Sverrisdóttir, Árni M.
Mathiesen o.s.frv. Grátbrosleg-
ast er hlutskipti Davíðs Odds-
sonar, og svo einnig nú Jóns
Sigurðssonar.
Davíð glímir við afleiðingar
mistaka eigin ríkisstjórnar í
sæti seðlabankastjóra. Jón fór í
gagnstæða átt, úr svölum
skugga grjóthýsisins við Kalk-
ofnsveg og yfir í brunarústir
ríkisstjórnarinnar og arfleifðar
Halldórs Ásgrímssonar.
Tíminn illa notaður
Vinstrihreyfingin – grænt
framboð hefur undangengin
þrjú þing varað alvarlega við
jafnvægisleysinu í efnahags-
málum og flutt tillögu um að-
gerðir til að endurheimta efna-
hagslegan stöðugleika.
Veigamiklir þættir í þeirri til-
lögugerð hafa verið að ráðast
ekki í frekari stóriðjufram-
kvæmdir næstu
árin og einnig
lögðum við til að
fresta a.m.k. hluta
þeirra skattalækk-
ana sem í gangi
voru og verkuðu
sem olía á eld
þenslunnar. Með
slíkum aðgerðum
og ýmsum fleirum,
sbr. tillögu okkar,
hefði mátt ná tök-
um á ástandinu og
endurheimta stöð-
ugleikann án telj-
andi vandkvæða. Í
stað þess var ekkert gert nema
þá illt verra. Ríkisstjórnin vann
á móti viðleitni Seðlabankans
ýmist með aðgerðum sínum
beint, eins og hækkun húsnæð-
islána, skattalækkunum mitt í
þenslunni og undirbúningi
margra viðbótarstóriðjuverk-
efna, eða óbeint með aðgerða-
leysi. Þessi glannasigling, þetta
ábyrgðarleysi er nú að koma
okkur öllum í koll. Fyrst og síð-
ast er það almenningur, skuld-
sett heimili og almennt atvinnu-
líf sem ber herkostnaðinn í
formi verðbólgu, hækkunar
verðtryggðra lána og svimandi
hárra vaxta. Raunvextir innan-
lands sem nálgast 10% verka
lamandi á almenna atvinnu-
uppbyggingu og nýsköpun,
íþyngja skuldsettum heimilum
og fyrirtækjum og færa gríð-
arlega fjármuni frá lántak-
endum til fjármagnseigenda.
Fórnarkostnaður stór-
iðjustefnunnar
Einna merkilegust er þó ný
efnahagsspá Seðlabankans fyrir
það sem hún segir um stór-
iðjustefnuna og framhaldið. Þar
er sagt skýrum orðum að verði
ráðist í frekari stóriðjufram-
kvæmdir en þær sem nú eru á
lokastigi, þá verði enn erfiðara
en ella að ná tökum á ástand-
inu. Ekki einasta muni þá hinir
metháu stýrivextir haldast
óbreyttir heldur megi jafnvel
búast við að þá þurfi enn að
hækka. Í stefnuyfirlýsingu
Seðlabankans frá því á dög-
unum er þetta beinlínis orðað
þannig: „Önnur áhætta sem
vert er að gefa gaum eru áform
um uppbyggingu frekari áliðju
með tilheyrandi virkjunum.“
Þarf frekari vitna við? Seðla-
bankinn stillir þeim möguleika,
að einhver af mörgum stóriðju-
verkefnum sem undirbúin eru
af kappi verði að veruleika, upp
sem hreinum áhættuþætti fyrir
hagkerfið við hliðina á mögu-
legum áföllum eins og versn-
andi alþjóðlegum fjármálaskil-
yrðum. Er sú áhætta, þ.e.
versnandi lánskjör á alþjóð-
legum fjármálamarkaði, þó ekk-
ert grín fyrir eitt skuldsettasta
þjóðarbú heimsins meðal þró-
aðra ríkja og sem enn er rekið
með dúndrandi viðskiptahalla.
Falleinkunnin sem Seðla-
bankinn gefur hagstjórn rík-
isstjórnarinnar og stór-
iðjustefnu hennar er alger. Um
það þarf ekki að ræða frekar.
Verkefnið sem við blasir er að
feta nú farsælustu leiðina út úr
vandanum. Til þess þarf nýja
leiðsögn því ríkisstjórnin er ein-
faldlega búin að klúðra málum.
Verðbólga árum saman langt
utan viðmiðunarmarka þýðir
einfaldlega að ávinningar þjóð-
arsáttarinnar frá 1990, þegar
verðbólga áratuganna á undan
var kveðin niður, hafa glatast.
Um það verkefni að end-
urheimta efnahagslegan stöð-
ugleika verður nánar fjallað í
seinni grein.
Hagstjórnarmistök og
dýrkeypt stóriðjustefna
Eftir Steingrím J. Sigfússon » Falleinkunnin sem Seðlabankinn
gefur hagstjórn rík-
isstjórnarinnar og
stóriðjustefnu hennar
er alger.
Steingrímur J.
Sigfússon
Höfundur er formaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns fram-
boðs.
eiri Íslend-
pi vinni og
lífeyri á með-
toðum undir
stekjur séu
dum. Tölurnar
um eru allar
mi milli þeirra.
gar eru lífeyr-
annars staðar
r hafa hærri
kki aðeins
um skýrslum
hefur líka farið
um málefni
rt, að aldraðir
ur úr öðrum
irra þyngst.
n nýtir sér, að
efnast hratt
issulega efnast
hópur. En
a tvo hópa
a aldraða á Ís-
í öðrum lönd-
nað í ljós, eins
Nososco og
rði aldraðra
m skilningi en
eiða þeir
tekjum, alveg
ækis þyngist
ð snýr tapi í
eiða skatt, en
aunar hefur
erið létt af
eignaskattur,
eim, enda
naskattur“.
ram hjá hinum
um hér og ann-
s á Norð-
grannar okkar
að stofna digra
tinda eins og
u svokallaða
em ríkið rek-
stæðum í réttu
n í sjóðina og fá
eim miðað við
iðbótar grunn-
háar tekjur
launþegar að-
ðan greiðslur
n þess, sem
r meir, þegar
stökum lífeyrissjóðum og Trygg-
ingastofnun og vegna breyttra reglna
um tekjutengingu og skattlagningu.
Nýrri tölur væri áreiðanlega enn hag-
stæðari. Vonandi verða fáir aldraðir
Íslendingar ginningarfífl Stefáns
Ólafssonar: Það er þeim og okkur öll-
um í hag, að hér sé öflugt atvinnulíf og
mikil verðmætasköpun.
Heimildir
Skýrsla Nososco er á slóðinni http://nom-
nos.dk/nososco.htm (Social tryghed i de nor-
diske lande 2004, 2006).
Skýrsla Eurostat er á slóðinni http://
epp.eurostat.ec.europa.eu/portal (Poverty
and social exclusion, 2007).
Skýrsla Hagstofu Íslands er á slóðinni http://
www.hagstofa.is (Útgjöld til félagsverndar
2001–2004, 2007).
Stefán Ólafsson o. fl.: „Rangfærslur ráðu-
neyta um hag aldraðra,“ Morgunblaðið 20.
mars 2007.
öldruðum fjölgar, en vinnandi fólki
fækkar. Þess vegna eru lífeyrissjóðir
okkar smám saman að fyllast og er-
lendir lífeyrissjóðir margir að tæmast.
Margir aldraðir Íslendingar eru
vissulega ekki ofsælir af sínum kjör-
um. En kjör þeirra eru betri og hafa
batnað hraðar en í flestum eða öllum
löndum heims. Samkvæmt nýrri
skýrslu Evrópusambandsins um fá-
tækt, Poverty and Social Exclusion,
var hlutfall aldraðra, 65 ára og eldri,
við eða undir fátæktarmörkum (risk of
poverty) næstlægst á Íslandi allra
Evrópuríkja, 10%, og aðeins lægra í
Lúxemborg. Þetta hlutfall var hærra
annars staðar á Norðurlöndum, 11% í
Svíþjóð, 18% í Finnlandi og Danmörku
og 19% í Noregi, eins og sést á 2.
mynd. Því má ekki gleyma, að þetta
eru tölur frá 2004. Aldraðir hafa fengið
miklar kjarabætur síðan, jafnt frá ein-
Ólafssonar
ða
r Ís-
ng-
lafs-
Höfundur er prófessor
í stjórnmálafræði.