Morgunblaðið - 13.05.2007, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. MAÍ 2007 47
Í MORGUNBLAÐINU 31. mars
síðastliðinn birtist grein eftir Hauk
Brynjólfsson með heitinu „Atlaga
samtaka landeigenda að Þjóð-
lendulögunum.“ Höfundur er titl-
aður „rafvirki og í full-
trúaráði
Samfylkingarinnar“.
Sami maður er í sama
blaði 25. jan. 2005 einn-
ig titlaður „fyrrv.
stjórnarm. í Skotvís“.
Landleysi
Eins og heiti grein-
arinnar ber með sér er
höfundur ósáttur við
stofnun samtaka land-
eigenda. Eins og oft
kemur fram í málflutn-
ingi Skotvísmanna er
lögð mikil áhersla á að „Langt yfir
90% þjóðarinnar eru landlaust fólk í
þéttbýli“. Flestir Íslendingar hafa
alltaf verið landlausir, því að flestar
jarðeignir voru í eigu kóngs, kirkju
og fáeinna stóreigenda. Á fyrri hluta
síðustu aldar varð almennt að bænd-
ur ættu jarðir sínar. Þeir sem ekki
áttu jarðnæði fengu leigt hjá öðrum.
Þetta hafa lax- og silungsveiðimenn
gert lengi og lítið heyrist um mála-
ferli vegna þeirra. Laxveiði er með
besta móti, en öðru máli gegnir um
rjúpuna. Skotveiðimenn virðast ekki
hafa viljað sætta sig við að vera
leiguliðar og stofnuðu landrétt-
arnefnd 1981. Orðið „landréttur“
virðist ekki eiga sér langa sögu í
málinu, því að ekki finnst það í nein-
um íslenskum orðabókum eða rit-
málssafni Orðabókar Háskólans.
Skjöl í Árnastofnun
Haukur segir um Óbyggðanefnd:
„Úrskurðirnir byggjast á tæmandi
gagnasöfnun og gríðarlegri heim-
ildavinnu sem er í sjálfu sér ómet-
anleg.“ Þessi fullyrðing er röng.
Flest öll jarðaskjöl eldri en 1570 eru
prentuð í Íslenzku fornbréfasafni, en
þar eru útgefin nærri öll skjöl eldri
en 1570, en ekki er það sama að
segja um skjöl sem yngri eru, því að
þau eru flest óprentuð og dreifð víða.
Sá sem hér skrifar starfar á Stofnun
Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum og
þar eru m.a. varðveitt
skjalagögn sem afhent
voru úr Árnasafni í
Kaupmannahöfn. Þar á
meðal eru nærri sex
þúsund uppskriftir
frumskjala og hátt í tvö
þúsund frumbréf. Árni
Magnússon vann hér
að jarðabók í upphafi
18. aldar og safnaði
jarðabréfum. Ekki er
vitað hve mörg þessara
bréfa eru óprentuð, en
það gæti verið um fjórðungur. Einn-
ig eru í Árnastofnun fleiri óprentuð
skjalagögn frá sama tímabili. Eng-
inn hefur komið í stofnunina til að
skoða þessi skjöl vegna þjóðlend-
umála, en óhugsandi er annað en
einhver þeirra geti haft þar rétt-
arverkan.
Málskilningur og Landnáma
Lögfræðingar og skotveiðimenn
eru sammála um, að Geitlandsdómur
Hæstaréttar, nr. 247/1994, hafi
markað tímamót. Þar er fyrst vitnað
í Landnámu um landnám í Geitlandi
og sagt: „Í kjölfar landnáms virðist
Geitland hafa verið fullkomið eign-
arland.“ Síðan segir um Geitland:
„… virðist það hins vegar vafa und-
irorpið, hvort landið sé eignarland,
þar sem tekið er fram í þeim heim-
ildum, að skógur fylgi landi“. Hér er
vitnað í Reykjaholtsmáldaga, sem er
elsta varðveitta skjal í frumriti á
norrænu máli og fyrsti hluti tíma-
settur til seinni hluta 12. aldar. Upp-
haf hans er svo: „Til kirkju liggur í
Reykjaholti heimaland með öllum
landsnytjum.“ Þetta merkir, að
kirkjan í Reykjaholti á heimaland og
engin jörð á þar nokkur ítök, svo
sem engi, skóg eða torfristu, sem al-
gengt var. „Geitland með skógi“
merkir augljóslega að kirkjan í
Reykholti á Geitland og skóginn
einnig, enginn annar en kirkjan á
neitt í skóginum. Hér er málskiln-
ingur mjög óeðlilegur svo ekki sé
meira sagt, eins og ég rakti í grein í
Morgunblaðinu 11. okt. 2000.
Af framansögðu er ljóst, að eign-
arréttur á Geitlandi verður rakinn
lengra aftur eftir traustum heim-
ildum en hægt er annars staðar á Ís-
landi. Reykjaholtsmáldaga telur
Hæstiréttur samt ekki nógu traust-
an, því að ekki er ljóst, „hvenær
Geitland komst í eigu kirkjunnar“.
Aftur á móti telur Hæstiréttur
Landnámu trausta heimild um upp-
haf eignarréttar á Geitlandi. Ekkert
er finnanlegt í dómum Hæstaréttar
um heimildagildi Landnámu. Hún er
að líkindum samin um 1100, en mjög
breyttar og varðveittar gerðir henn-
ar eru frá því um 1300 eða um heilli
öld yngri en Reykjaholtsmáldagi.
Heimildarýni Hæstaréttar er álíka
og að nota Þjóðsögur Jóns Árnason-
ar frá því um 1860 sem trausta heim-
ild um Ólöfu ríku Loftsdóttur á
Skarði (d. 1479) eða þjóðsögur úr
samtímanum sem góðar og gildar
heimildir um Guðbrand Þorláksson
Hólabiskup (d. 1627).
Um vinnubrögð
í þjóðlendumálum
Einar G. Pétursson skrifar
um þjóðlendulög » Óprentuð skjöl íÁrnastofnun hafa
ekki verið notuð. Mál-
skilningur Hæstaréttar
rangur og Landnáma
notuð gagnrýnislaust.
Einar G. Pétursson
Höfundur er rannsóknarprófessor við
Stofnun Árna Magnússonar í íslensk-
um fræðum.
NÝLEGA voru samþykkt lög á
Alþingi um stofnun Nýsköp-
unarmiðstöðvar Íslands. Með stofn-
un Nýsköpunarmið-
stöðvar gefst kjörið
tækifæri til að skipu-
leggja upp á nýtt op-
inbert stuðningskerfi
við atvinnulífið þannig
að allar atvinnugrein-
ar sitji við sama borð,
hvort sem er verslun
og þjónusta, fram-
leiðslugreinar eða
aðrar greinar.
Með gildistöku
nýju laganna verða
lagðar niður Iðn-
tæknistofnun og
Rannsóknastofnun
byggingariðnaðarins
og þær sameinaðar í
Nýsköpunarmiðstöð-
inni. Eins og kemur
fram í nafngiftinni má
ætla að áherslan fær-
ist frá beinum iðn-
aðarrannsóknum til
stuðnings við hvers
konar nýsköpun í at-
vinnulífinu.
Tenging við versl-
un og
þjónustu
Það ber að fagna þeirri framsýni
sem kemur fram í nýju lögunum,
að stofna Nýsköpunarmiðstöð sem
nær til allra atvinnugreina og er
vonandi fyrirboði um að stofnað
verði eitt atvinnuvegaráðuneyti í
stað þeirrar aðgreiningar sem nú
er í stjórnsýslunni. Mikilvægt er
þó að við mótun Nýsköpunarmið-
stöðvar Íslands verði byggt á
þeirri sérfræðiþekkingu og reynslu
sem atvinnulífið hefur komið á fót,
eins og með stofnun Rannsóknaset-
urs verslunarinnar við Háskólann á
Bifröst. Þannig væri ástæða til að
tengja starfsemi Nýsköp-
unarmiðstöðvarinnar við háskóla
og slík þekkingarsetur sem sinna
rannsóknum og hvers konar úttekt
fyrir þjónustugreinarnar.
Ástæða þess að hin nýja Ný-
sköpunarmiðstöð verður að höfða
til verslunar og þjón-
ustu, líkt og allra ann-
arra atvinnugreina, er
að aðgreining atvinnu-
greina verður sífellt
óljósari og í raun
mynda þær eina heild.
Framleiðsla, dreifing,
sala og þjónusta er
ein órofa keðja sem
verður ekki sterkari
en veikasti hlekk-
urinn. Þess vegna er
það úrelt sjónarmið að
allur stuðningur við
nýsköpun í atvinnulíf-
inu eigi aðeins að
beinast að framleiðslu
og tæknigreinum en
ekki dreifingarhlut-
anum.
Næsta skrefið í að
jafna aðgang allra at-
vinnugreina að op-
inbera stuðnings-
umhverfinu gæti verið
að breyta reglum í
vísindasjóði, rann-
sóknasjóði, tækniþró-
unarsjóði og öðrum
þeim sjóðum sem Vís-
inda- og tækniráð er stefnumót-
andi fyrir. Flestir þessir sjóðir
gera ekki ráð fyrir að þjónustufyr-
irtæki sæki þangað stuðning. Ef
menn vilja endilega forgangsraða
þeim sviðum sem ættu helst að
hljóta stuðning, eins og nú er gert
hvað varðar einstök tæknisvið,
væri eðlilegra að líta til þeirra at-
vinnugreina sem hafa sýnt að eigi
mesta vaxtarmöguleika og hlúa að
þeim. Þetta eru verslunar- og
þjónustugreinar.
Nýsköpunarmið-
stöð Íslands
Emil B. Karlsson skrifar um
stofnun Nýsköpunarmiðstöðvar
Emil B. Karlsson
» Það ber aðfagna þeirri
framsýni sem
kemur fram í
nýju lögunum,
að stofna Ný-
sköpunarmið-
stöð sem nær til
allra atvinnu-
greina.
Höfundur er fostöðumaður Rann-
sóknaseturs verslunarinnar við Há-
skólann á Bifröst.
ALLT frá því að Halldór Hall-
dórsson, bæjarstjóri Ísafjarðar, hóf
opinbera umræðu um
atvinnumál á Vest-
fjörðum hefur þörf og
góð gagnrýni sann-
arlega komið fram, en
frekar skort heild-
stæðar lausnir á
vandamálum fjórð-
ungsins. Niðurstaða
nefndar sem fjallaði
um málið var heldur
þunn og olli mér mikl-
um vonbrigðum. Tal
um flutning opinberra
starfa og aukin kynn-
ing Vestfjarða í er-
lendri markaðs-
setningu eru jákvæðir póstar að
mörgu leyti en langt frá þeirri hald-
bæru lausn sem nauðsynleg er.
Annað dæmi sem dregið hefur verið
fram í dagsljósið er gömul hug-
mynd um olíuhreinsistöð. Eins og
margir muna eflaust hefur tillaga
að slíkri starfsemi oftar en einu
sinni verið rædd hér á landi, en þó
aldrei með tengingu við Vestfirði.
Það er mitt faglega mat að slíkt
fyrirtæki myndi ekki aðeins rústa
ásýnd fjórðungsins heldur stefna
einum bestu fiskimiðum landsins í
stórhættu með gríðarlegu meng-
unarslysi. Eins og nýleg dæmi frá
Noregi hafa sýnt getur olíumengun
frá meðalstóru olíuskipi haft mjög
slæm áhrif á veiðar smábáta og
fuglalíf, eins og allt annað lífríki
fjarðanna. Sú röksemdafærsla að
mengunarhætta sé sífellt að aukast
kringum landið og eitt stykki olíu-
hreinsistöð myndi litlu breyta þar
lýsir einfaldlega fáfræði. Sigl-
ingaleiðir þeirra olíuskipa sem nú
eiga leið framhjá landinu eru það
langt frá landi að engan veginn er
hægt að bera það sam-
an við innfjarðarsigl-
ingar skipanna.
Hvers vegna að úti-
loka starfsemi ál-
bræðslu eða jafnvel
uppbyggingu kjarn-
orkuvers fyrst ráða-
menn taka þetta til
skoðunar? Tækifæri
fjórðungsins hljóta að
liggja í þeim kostum
sem umhverfið og
þekking íbúanna bjóða
upp á. Það er þó full-
komlega skiljanlegt að
fólk gleypi við skyndi-
lausnum sem ná langt út fyrir þann
ramma. Enda innviðir samfélagsins
algjörlega vanræktir af stjórnvöld-
um.
Alþjóðlegur
hafrannsóknaháskóli
Oft er það þó svo að erfitt er að
koma auga á skóginn fyrir trjánum.
Ótæmandi fiskveiðireynsla og ná-
lægðin við fiskimiðin ættu að setja
Vestfirði í fyrsta sæti fyrir stað-
setningu alþjóðlegs hafrann-
sóknaháskóla. Með bættum sam-
göngum og tryggara netsambandi
er hvergi í heiminum sterkara sam-
félag til hafrannsókna og þörfin
eykst stöðugt. Með hverju árinu
þrýstir alþjóðasamfélagið á enn
frekari sjálfbærar og vistvænar
veiðar. Þetta kallar á miklar breyt-
ingar um allan heim í fisk-
veiðistjórnun. Íslendingar standa í
fremstu röð meðal fiskveiðiþjóða og
eiga möguleika á því að miðla þeirri
reynslu áfram og þróa í samstarfi
við önnur ríki. Slíkt samstarf ætti í
krafti stjórnvalda að ná til stofnana
ESB og Sameinuðu þjóðanna þar
sem vakningin er sterkari til rann-
sókna á haffærum og fisk-
veiðistjórnun. Háskólasamfélag sem
þetta yrði sá togari sem Vestfirð-
ingar hafa þörf fyrir. Togari sem
dregur alla aðra þætti atvinnulífsins
af stað með sér og plægir akurinn
fyrir uppsprettu fjölmargra sprota-
fyrirtækja. Rannsóknir á endurnýj-
anlegum orkugjöfum skipaflotans,
aukin ferðaþjónusta tengd fisk-
veiðum og náttúruskoðun ásamt
sterkari stöðu framleiðslufyrirtækja
sem byggja á markaðssetningu
hreinnar náttúru. Með skýra og
djarfa framtíðarsýn eiga Vestfirðir
eftir að verða kostur fyrir smá og
stór fyrirtæki. Allt frá því að
Hrafna-Flóki horfði yfir Breiðafjörð
og gaf landinu nafn hefur fólkið á
Vestfjörðum borið stolt landsins í
gegnum erfiða tíma. Með fjármagni
frá stjórnvöldum er það hagur allra
landsmanna að byggja upp öflugt
háskólasamfélag á Vestfjörðum.
Olíuhreinsistöð eða stóriðju til
Vestfjarða – nei takk!
Vestfirðir til framtíðar
Ólafur Sveinn Jóhannesson
skrifar um avinnumál á Vest-
fjörðum
»Með skýra og djarfaframtíðarsýn eiga
Vestfirðir eftir að verða
kostur fyrir smá og stór
fyrirtæki.
Ólafur Sveinn
Jóhannesson
Höfundur er rafeindavirki.