Morgunblaðið - 22.09.2007, Page 28

28 LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STRANDHÖGG GEGN EITRI
Íslensk yfirvöld hafa á einu brettigert upptæk hátt í 70 kg af eitur-lyfjum, 50 kg af amfetamíni, 1.800
e-töflur og 14 kg af efninu, sem notað er
til að búa til e-töflur. Tíu menn hafa ver-
ið handteknir í þessu smyglmáli í að-
gerð, sem náði til fimm landa í Evrópu.
Þetta er ótrúlegt magn af eiturlyfjum
og meira en gert var upptækt allt árið í
fyrra, sem þó var metár. Hér var um
mjög viðamikla lögregluaðgerð að ræða
og hefur rannsókn málsins staðið yfir
frá því í fyrra. Í aðgerðinni unnu saman
lögreglan, sérsveit ríkislögreglustjóra
og Landhelgisgæsla Íslands. Eitrið var
gert upptækt í skútu í höfninni í Fá-
skrúðsfirði, en einnig var gerð húsleit á
höfuðborgarsvæðinu, í Sandgerði, á
Kaupmannahafnarsvæðinu og í Noregi.
Tveir voru handteknir í Kaupmanna-
höfn og einn í Noregi. Lögregluyfirvöld
í Hollandi og Þýskalandi aðhöfðust
einnig í málinu en þar var enginn hand-
tekinn.
Ísland er orðið vettvangur skipu-
lagðrar glæpastarfsemi. Á því er engin
launung. Magnið, sem gert var upptækt
í höfninni í Fáskrúðsfirði, slagaði hátt
upp í allt það magn, sem gert var upp-
tækt í Noregi allt árið í fyrra.
Þetta er stærsta smyglmál, sem upp-
lýst hefur verið hér á landi. Hins vegar
er áhyggjuefni að smyglmálin gerast
stöðugt umfangsmeiri. Því bera vitni
tvö stór fíkniefnamál, sem upplýstust í
fyrra.
Eiturlyfjasalar og -smyglarar byggja
líf sitt á eymd annarra. Þeir eru sölu-
menn dauðans. Nú hefur verið komið í
veg fyrir að 70 kg af eitri komist á
markað og það er mikið fagnaðarefni.
Yfirvöld geta verið stolt af þeim ár-
angri, sem náðist á fimmtudag. Hér
þurfti ekki aðeins samvinnu innan
lands, heldur samstarf milli lögregluyf-
irvalda í fimm löndum án þess að glæpa-
mönnunum yrði gert viðvart. Haraldur
Johannessen ríkislögreglustjóri lýsti
aðgerðinni á blaðamannafundi í fyrra-
dag: „Þessi aðgerð var mjög vel skipu-
lögð og ég held að þeir aðilar sem komu
af þessari skútu hafi gengið í flasið á
lögreglunni, sér að óvörum. Það hefur
ríkt mikill trúnaður hjá löggæslustofn-
unum í mjög langan tíma, sem sýnir
fram á að íslenskar löggæslustofnanir
eru fullfærar um að sinna svona stórum
verkefnum, sem teygja anga sína inn í
alþjóðasamfélagið, án þess að vitneskja
um það berist út.“ Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra lýsti árangri lög-
reglunnar hárrétt þegar hann sagði að
hann sýndi að lögreglan hefði lagað sig
vel að gjörbreyttum aðstæðum, þegar
leitað væri allra ólögmætra leiða til að
koma fíkniefnum til landsins.
Þetta fíkniefnamál sýnir einnig hvað
yfirvöld eiga erfitt verkefni fyrir hönd-
um. Strandlengja Íslands er löng og
vandasamt að hafa eftirlit með henni
allri. Eins og fram kom í umfjöllun
Morgunblaðsins um málið í gær er nán-
ast alls staðar hægt að komast á land og
því engin trygging þótt eftirlit verði
stóreflt með höfnum landsins. Það er
hins vegar engin ástæða til að slá slöku
við. Hugmynd Georgs Lárussonar, for-
stjóra Landhelgisgæslunnar, um aukið
ratsjáreftirlit með ströndum landsins
er skynsamleg. Handtakan á fimmtu-
dag sýnir hvað hægt er að gera. Hún er
hvatning til dáða.
ÓTTI VIÐ HIV-FARALDUR
Alnæmi er plága sem hefur höggviðstór skörð víða um heim. Nú
bendir allt til þess að tíðni sjúkdóms-
ins fari vaxandi hér á landi. Það sem
af er þessu ári hafa fjórir einstakling-
ar greinst með HIV-sýkingu og allir
eru þeir fíkniefnaneytendur. Í frétt í
blaðinu Farsóttafréttir, fréttariti sótt-
varnalæknis hjá Landlæknisembætt-
inu, segir að þetta renni stoðum undir
þá tilgátu að hópsýking meðal
sprautufíkla sé í uppsiglingu. Frá því
að byrjað var að mæla hér á landi hef-
ur það aldrei gerst að fleiri en tveir
hafi smitast og aðeins þrisvar að það
hafi komið fyrir fleiri en einn.
Í Morgunblaðinu í gær kemur fram
að talið er að um 500 sprautufíklar séu
nú á höfuðborgarsvæðinu. Þetta er
mikill fjöldi og ríður á að grípa til að-
gerða til að koma í veg fyrir að HIV-
sýkingum fjölgi. Í máli Haraldar
Briem í Morgunblaðinu í fyrradag
kemur fram að faraldur meðal fíkni-
efnaneytenda hafi verið sérstakt
áhyggjuefni heilbrigðisyfirvalda hér
frá því að HIV-veiran barst til lands-
ins í upphafi níunda áratugarins. Al-
næmissmit meðal þeirra hafi hins veg-
ar verið mjög fátítt. Haraldur segir að
ræddar hafi verið leiðir til að sporna
við smiti og til greina komi að bjóða
upp á ókeypis sprautur og nálar til að
brjótast út úr ástandinu.
Ástandið, sem getur myndast hjá
fíklum, er skelfilegt. Í Morgunblaðinu
í gær er vitnað í lýsingu á bloggsíðu á
lífi sprautufíkils: „Ég man að stundum
átti ég ekki krónu og notaði þá sömu
áhöldin dögum saman eins lengi og
hægt var, sundum fékk ég lánuð áhöld
hjá vinum mínum því það eina sem
komst að hjá mér var að fá vímuna,
deyfa mig niður. Ég man að ég hugs-
aði alveg um það að ég gæti smitast,
mér var stundum alveg sama því það
eina sem ég þráði ofar öllu var að
deyja. Sem betur fer varð mér ekki að
þeirri ósk minni.“
Þetta er hryllileg lýsing og með ein-
hverjum hætti þarf að koma því fyrir
að sprautufíklar eigi aðgang að hrein-
um áhöldum allan sólarhringinn undir
þannig kringumstæðum að þeir telji
sér óhætt að nýta þjónustuna. Þau
sjónarmið gætu komið fram að slík
þjónusta ýti undir fíkniefnanotkun, en
þegar fíknin hefur náð tökum á ein-
staklingi gildir einu hvernig hann fær
skammtinn sinn. Það á að tryggja
sprautufíklum hreinar sprautur af
mannúðarástæðum, en það er einnig
kostnaðarspursmál að hefta út-
breiðslu veirunnar.
Nú er hægt að bæla HIV-veiruna
með lyfjablöndu og langt er síðan það
jafngilti dauðadómi á Vesturlöndum
að fá sjúkdóminn. Mánaðarskammtur-
inn kostar hins vegar 150 þúsund
krónur. Sú meðferð dregur einnig úr
smithættu. En auðvitað er ákjósanleg-
ast að koma í veg fyrir smit og að því
má stuðla með einfaldri og ódýrri að-
gerð.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
FÍKNIEFNAMÁLIÐ semupp kom á Fáskrúðsfirðiá fimmtudag vindur ennupp á sig. Fengist hefur
staðfest að tveir af þeim tíu, sem
handteknir hafa verið í tengslum
við málið, voru á ferð á Fáskrúðs-
firði á svipuðum tíma fyrir tveimur
árum og líklegt verður að teljast að
þeir hafi þá komist með töluvert
magn af fíkniefnum inn í landið. Þá
greindi lögregla frá því í gær um
hvaða fíkniefni er að ræða. Á meðal
efnanna voru um 14 kg af MDMA-
dufti en það jafngildir 140 þúsund
e-töflum.
Lögreglan á höfuðborgarsvæð-
inu boðaði að nýju til fréttamanna-
fundar í gærmorgun þar sem greint
var frá fleiri atriðum málsins. Þar
kom fram hjá Friðriki Smára
Björgvinssyni, yfirmanni rann-
sóknardeildar lögreglunnar á höf-
uðborgarsvæðinu, að ríflega 60 kg
af efnum í heild hefðu fundist í
skútunni, sem lagt var við bryggju
snemma fimmtudagsmorguns. Þar
af voru um 14 kg af MDMA-dufti,
sem er virka efnið í e-töflum, og
eins 1.800 e-töflur. Bráðabirgðanið-
urstöður lögreglunnar benda til
þess að styrkleiki efnanna sé mjög
mikill.
Jafnframt greindi Friðrik Smári
frá því að tveir menn til viðbótar
hefðu verið handteknir í Færeyj-
um, annar Íslendingur en hinn
Dani. Þeir hafa báðir verið hnepptir
í gæsluvarðhald en ekki liggur fyrir
hversu langt það er. Í tengslum við
handtökurnar í Færeyjum fundust
tvö kíló af því sem talið er vera am-
fetamín. Í Danmörku fundust einn-
ig fíkniefni en þau voru undir einu
kílói og ekki hefur verið greint frá
því hvaða efni um ræðir.
Alls hafa því tíu verið handteknir
í tengslum við málið og sitja átta í
gæsluvarðhaldi – í þremur löndum.
Yfirheyrslur hafa staðið yfir und-
anfarna daga en lögregla verst eftir
bestu getu frétta af framgangi
rannsóknarinnar. Karl og kona sem
handtekin voru í Danmörku á
fimmtudag voru látin laus og eru
þau ekki talin viðriðin málið.
Lögreglan á höfuðborgarsvæð-
inu leitaði í fimm húsum á fimmtu-
dag en Friðrik Smári sagði ekki
tímabært að segja frá því hvað
hefði fundist. „Við erum að sanka
að okkur ákveðnum upplýsingum
sem lá fyrir að við þyrftum að fá.
Síðan er að vinna úr þeim
hvernig og hvort þær teng
inu,“ sagði Friðrik. Meða
var leitað í smábáti í Sa
sem er í eigu eins hinna ha
og lagt hald á bifreið sem
eftir að leita í. Skútan var þ
höfuðborgarinnar í gær
verður skoðuð nánar eftir h
Mennirnir fimm, sem ha
voru hér á landi, voru allir
aðir í gæsluvarðhald á fimm
kvöld. Fjórir þeirra sitja in
október nk. en einum verð
í vikutíma. Allir hafa þeir k
sögu lögreglunar áður veg
efnabrota.
Í gærkvöldi lá hins ve
fyrir hversu lengi mennir
handteknir voru í Færeyj
Sömu menn á ferð
Fáskrúðsfirði árið
Bráðabirgðaniðurstöður lögreglu benda til þess að um sé
Hífð á land Skútan sem fíkniefnin fundust í á Fáskrúðsfirði var h
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
Lítið vandamál er fyrirungmenni að ná sér ífíkniefni, þ.m.t. sterkfíkniefni á borð við
amfetamín og e-töflur, einsetji
þau sér á annað borð að gera
það. Sölumenn eru sumir aðeins
15 ára gamlir. Mjög algengt er
að í upphafi neyslunnar fái ung-
menni fíkniefnin gefins en þeg-
ar þau eru komin á bragðið
þurfa þau að borga þau fullu
verði.
Þetta segir Díana Ósk Ósk-
arsdóttir, ráðgjafi hjá Vímu-
lausri æsku. Kjell Hymer hjá
félagsþjónustu Kópavogs telur
að neysla harðra fíkniefna með-
al ungmenna hafi aukist en
Guðni Björnsson hjá FRÆi
kveðst ekki sjá þess merki.
Á þessu ári hafa ráðgjafar
Vímulausrar æsku veitt um
1.300 viðtöl við unglinga og for-
eldra þeirra en þar að auki fer
fram ýmiss konar annað starf
hjá samtökunum. Díana telur
því að ráðgjafar Vímulausrar
æsku hafi skýra mynd af
ástandinu. Henni finnst sem
fíkniefnaneysla meðal ung-
menna sé að aukast og það mik-
ið. „Það sem mér finnst vera að
gerast er að neyslan er að verða
miklu harðari í miklu stærri
hóp,“ segir hún. Fyrir nokkrum
árum hafi t.d. aðeins verið vitað
um einn á aldrinum 15-17 ára í
Kópavogi sem var í harðri
neyslu örvandi fíkniefna. Nú
nálgist þeir tuginn. Hjá fram-
haldsskólanemum sé neyslan
mikil meðal ákveðins hóps.
Díana segir að meðal ung-
menna sé fyrst og fremst um að
ræða neyslu á hassi, amfeta-
míni og e-töflum. Áður hafi hass
verið algengasta vímuefnið en
nú séu sterkari efnin að taka
við. Svolítið sé um neyslu á
LSD.
Í vor kynnti Lýðheilsustöð
niðurstöðu könnunar sem sýndi
að fíkniefnaneysla væri á nið-
urleið meðal grunnskólanema.
Díana segir að niðurstöðurnar
séu algjörlega á skjön við henn-
ar upplifun og reynslu.
Þeir unglingar og foreldrar
sem Díana hefur rætt við hafa
sagt að afar lítið mál sé að út-
vega fíkniefni og sölumennirnir
séu víða. Vilji unglingar útvega
sér fíkniefni dugi yfirleitt að
tala við aðra unglinga sem þeir
telji að séu að fikta í fíkniefnum
til að koma boltanum af stað.
Aðspurð segir hún að eitt merki
þess að unglingur selji fíkniefni
sé að auraráð hans séu mun
rýmri en eðlilegt geti talist og
hann virðist geta borgað fyrir
hvað sem er, svo lengi sem
hægt sé að borga með reiðufé.
„Mér finnst eitt mjög und-
arlegt. Mér finnst undarlegt
hvað það er auðvelt fyrir ung-
lingana að þefa þá uppi en erfitt
fyrir lögregluna.“
Áfengisneyslan hættuleg
Kjell Hymer, unglingafulltrúi
hjá Félagsþjónustu Kópavogs,
telur engan vafa leika á því að
neysla fíkniefna sé að aukast
meðal ungmenna og þau neyti
harðari fíkniefna en áður. Erfitt
væri að gera könnun á neysl-
unni en hann teldi ljóst, af sinni
reynslu, að hún væri að aukast
meðal ungmenna á aldrinum
15-18 ára. Þetta væri þó ekki
mjög stór hópur.
Guðni Björnsson hjá FRÆi,
Fræðslu og forvörnum, segir að
kannanir meðal grunnskóla-
nemenda í 10. bekk sýni að
færri ungmenni neyti fíkniefna
en þau sem geri það á annað
borð noti meira og sterkari
fíkniefni en áður. Merki um
vaxandi áfengisneyslu í grunn-
skólum sé áhyggjuefni þar sem
hún leiði einatt til aukinnar
vímuefnaneyslu.
Auðvelt fyrir ung-
menni að ná í fíkniefnin
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Díana Ósk Óskarsdóttir
L
a
m
m
s
a
m
f
f
e
á
2
E