Morgunblaðið - 09.10.2007, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
að getur vel verið að
sameining Reykjavik
Energy Invest, hins
svonefnda „útrásar-
arms“ Orkuveitu
Reykjavíkur, og Geysir Green
Energy sé til hagsbóta fyrir eig-
endur Orkuveitunnar, það er að
segja íbúa þeirra sveitarfélaga sem
standa að henni. Því má vel vera
að það hafi verið ágætt frumkvæði
borgarfulltrúanna sem stuðluðu að
sameingingunni að drífa í henni.
En með hvaða hætti var hag íbú-
anna best borgið með sameining-
unni? Jú, Orkuveitan hagnast að
öllum líkindum mest með þessum
hætti. En til þess að tryggja að
þessi hámarkshagnaður næðist
þurfti að vísu að sniðganga nokkr-
ar reglur, eins og til dæmis um
boðun eigendafundar með viku-
fyrirvara.
Til þess að tryggja þennan há-
markshagnað almennings þurfti
ennfremur að láta nokkrum ein-
staklingum eftir að skammta sjálf-
um sér svo og svo mikinn persónu-
legan gróða af sameiningunni. Það
mætti reyndar líka segja að sér-
þekking þessara manna á hagn-
aðarhámörkun hafi verið keypt á
sanngjörnu verði. Miðað við heild-
arhagnað almennings séu launin
sem þessir menn þiggi einungis
smotterí.
Vinstri græn hafa eins og þeim
einum er lagið verið með nöldur.
En kannski má segja að oft ratist
kjöftugum satt á munn, og að það
hafi gerst í þessu tilviki. Ef til vill
flýttu strákarnir sér aðeins of mik-
ið í sameiningunni. Að minnsta
kosti virðist allmörgum eigendum
Orkuveitunnar – það er að segja
almennum borgurum – vera dálítið
misboðið. En hvað nákvæmlega
misbýður þessu fólki? Veit þetta
fólki ekki að það er að græða alveg
rosalega mikið?
Sameining REI og GGE, það er
að segja með hvaða hætti fyrir-
tækin voru sameinuð, er ef til vill
gott dæmi til að draga fram helstu
einkenni þess gildismats sem ligg-
ur til grundvallar forgangsröðun-
inni í íslensku þjóðfélagi – að
minnsta kosti tilteknum geira þess
– nú um stundir.
Þeir sem stóðu að því að drífa í
sameiningunni gáfu í skyn að það
hefði legið á til að fá sem mestan
hagnað af henni. Þess vegna hafa
menn væntanlega verið fúsir að
finna orð og setningar í samstarfs-
samningi Orkuveitunnar sem túlka
mátti á þann veg að úr fengist sú
niðurstaða að ekki þyrfti í rauninni
að boða eigendafund með heillar
viku fyrirvara, nú eða að sú regla
væri frávíkjanleg að uppfylltum
tilteknum skilyrðum sem líta mátti
á sem uppfyllt ef eitt eða annað
væri skilið og túlkað á ákveðinn
máta.
Mér dettur ekki í hug að halda
því fram að þeir borgarfulltrúar
sem að sameiningunni stuðluðu
hafi vísvitandi gengið gegn því sem
þeir telja vera bestu hagsmuni
borgarbúa í því skyni að skara eld
að eigin köku. Með öðrum orðum,
mér dettur ekki í hug að halda því
fram að þessir menn séu á nokk-
urn hátt spilltir stjórnmálamenn.
Mér dettur ekki heldur í hug að
halda því fram að annarlegar
ástæður hafi legið að baki hjá þeim
mönnum sem sátu hinumegin við
borðið og tókust á hendur að fá
sem mestan hagnað af sölu á ís-
lenskri jarðvarmaorku. Með öðrum
orðum, mér dettur ekki í hug að
halda því fram að þeir hafi vísvit-
andi verið að sölsa undir sig pen-
inga og eigur skattgreiðenda. Þeir
voru einfaldlega að bjóðast til að
gera það sem þeir eru bestir í:
Græða peninga. Og þarna liggur
líklega hundurinn grafinn.
Áður en lesendur stimpla mig
sósíalista og hætta að nenna að
lesa þetta vil ég fá að taka fram að
ég hef ekkert á móti peningum og
ekkert á móti gróða. Og ég veit
hreinlega ekki hvort ég er með eða
á móti sameiningu REI og GGE
(ég veit of lítið um málið til að taka
afstöðu til þess).
En ég held, eins og ég nefndi
hér að ofan, að sameiningarferlið
hafi ef til vill svipt hulunni af
gildismati sem kann að vera dálítið
skrítið, að ekki sé sagt vafasamt.
Það virðist sem menn hafi ákveðið,
að ef svo og svo mikill hagnaður er
í húfi sé réttlætanlegt að sleppa
því að fara að með lýðræðislegum
hætti. Það er að segja, ef velja þarf
á milli lýðræðislegra „formsatriða“
og hagnaðarhámörkunar er það
síðarnefnda valið. Hagnaðarhá-
mörkunin hefur meira gildi en lýð-
ræðislegar leikreglur, ef á hólminn
er komið.
Gott og vel, kannski er allt í lagi
að sniðganga lýðræðið svona einu
sinni til að græða. Ekki síst ef
maður er harla viss um að lýðurinn
verði ánægður með gróðann og al-
veg til í að þiggja hann og afsala
sér í staðinn forræði í málinu.
Maður á ekki að alhæfa út frá einu
tilviki. Það er ekki eins og Reykja-
vík sé orðin að lögregluríki þótt í
þessu eina tilviki hafi kannski ekki
verið fylgt til hins Ýtrasta bókstaf
eigendasamnings Orkuveitu
Reykjavíkur.
Það mætti jafnvel halda því
fram að það sé til marks um að
lýðræðið hafi djúpar rætur í sam-
félaginu ef ekki verður mikið upp-
hlaup út af því að lýðræðislegum
leikreglum sé ekki fylgt í einu og
einu tilviki. Fólk sé einfaldlega
sannfært um að lýðræðið sé svo
sterkt að því sé engin hætta búin
þótt það sé sniðgengið svona einu
sinni.
En einhvernveginn dettur
manni nú samt í hug að líta á sam-
eininguna, og hvernig að henni var
staðið, sem merki um að ákveðið
gildismat sé að ryðja sér til rúms í
þjóðfélaginu um þessar mundir.
Helsta einkenni þessa gildismats
er sú skoðun að hagnaðarhámörk-
un hljóti að vega þyngra en nokk-
uð annað, jafnvel lýðræði, þegar til
kastanna komi.
Enginn veit hversu útbreitt
þetta gildismat er orðið meðal
þjóðarinnar, en svo mikið er víst
að orðstír sumra þeirra sem tekið
hafa þátt í sameiningu REI og
GGE verður að því máli loknu ekki
jafn góður og hann var fyrir. Og þá
á ég ekki eingöngu við stjórnmála-
menn.
Hámörkun
hagnaðar
»Kannski er allt í lagi að sniðganga lýðræðiðsvona einu sinni til að græða. Ekki síst ef
maður er harla viss um að lýðurinn verði ánægð-
ur með gróðann og alveg til í að þiggja hann og af-
sala sér í staðinn forræði í málinu.
BLOGG: kga.blog.is
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
Á aukastjórnarfundi í Reykjavík
Energy Invest (REI) sem haldinn
var síðastliðinn laugardag var sam-
þykkt að falla frá auknum kauprétt-
arsamningum við útvalda starfsmenn
REI og Orkuveitu
Reykjavíkur (OR). Í
stað þess var ákveðið að
allir starfsmenn fá nú
að kaupa fyrir sömu
upphæð eða fyrir
384.000 krónur á geng-
inu 1,28. Þannig var
stjórn REI gerð aft-
urreka með kauprétt-
arsamninga sem hún
hafði skammtað starfs-
mönnum og stjórn-
endum OR og REI.
Nýtur Björn Ingi
trausts?
Niðurstaðan af þriggja klukku-
stunda neyðarfundi sjálfstæðismanna
í borgarstjórn í gær varð sú að Hauk-
ur Leósson nyti ekki lengur trausts
flokksins sem formaður stjórnar OR
en hann hefur einnig setið í stjórn
REI. Hann verður því látinn víkja úr
starfi. Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins
virðast þó enn bera fullt traust til
Björns Inga Hrafnssonar, hins full-
trúa borgarinnar í stjórn REI, og
stjórnarmanns í OR. Það er nokkuð
einkennilegt þar sem ekki fæst annað
séð en hann beri sömu ábyrgð á mál-
inu og Haukur. Rétt er að rifja upp að
Björn Ingi á samkvæmt samningi
samstarfsflokkanna í borgarstjórn að
taka við stjórnarformennsku í OR
eftir hálft ár og gegna stjórnarfor-
mennsku í OR til loka kjörtímabils-
ins. Nýtur Björn Ingi trausts sjálf-
stæðismanna í borginni til þess?
Góð ráð eru dýr
Þrátt fyrir að kaupréttarsamn-
ingar hafi verið afturkallaðir og
stjórnarformaður OR látinn fjúka
sitja tveir einstaklingar sem þegar
höfðu gengið frá kaupunum í félaginu
eftir með pálmann og peningana í
höndunum. Annar þeirra er Bjarni
Ármannsson stjórnarformaður REI
sem keypti sig fyrstur manna inn í
þetta dótturfyrirtæki OR, fyrir 500
milljónir á genginu 1,28. Það var til-
kynnt á blaðamannafundi hinn 11.
september, án þess að stjórn Orku-
veitunnar hefði fjallað um það. Hinn
er Jón Diðrik Jónsson sem ráðinn var
sem tímabundinn ráðgjafi með 30
milljóna króna kauprétt í REI, einnig
án þess að stjórnarmenn í OR hafi
verið upplýstir um málið. Þarna
verða góð ráð dýr.
Ákvörðun stjórnar REI frá því á
laugardaginn haggar ekki þessum
kaupum. Það má þó
spyrja í hvers umboði
fóru þessi kaup fram?
Hvernig og hvar var
gengið 1,28 ákvarðað?
Voru hagsmunir OR
hafðir að leiðarljósi við
þá ákvörðunartöku?
Stenst vinnulagið
ákvæði laga um hluta-
félög?
Ég fæ ekki séð að Jón
Diðrik eða Bjarni Ár-
mannsson séu betur að
þessum kaupum komnir
en aðrir. Þeir halda sínu
einungis vegna þess að
gengið hafði verið frá kaupunum þeg-
ar svikamyllan komst í hámæli.
Átti ekki að uppgötvast
Sama leikinn virðist hafa átt að
leika hvað varðar aðra „lykil“starfs-
menn. Það átti ekki að gefa upp hvað
menn voru að skammta sér í kauprétt
fyrr en eftir að frá þeim hefði verið
gengið. Það var aðeins vegna þess að
minnihlutinn þráspurði um málið að
upp um það komst.
Enda hefur komið í ljós að fulltrúar
Sjálfstæðisflokksins, þar á meðal
borgarstjóri sem sæti á í stjórn OR,
voru ekki upplýstir um málið.
Ef vilji stjórnar REI og yfirmanna
í OR hefði gengið eftir er ég hrædd
um að við, fulltrúar meiri- og minni-
hluta í borgarstjórn, hefðum á end-
anum staðið frammi fyrir orðnum
hlut. Kaupréttur stjórnenda hefði
verið frágenginn og óbreytanlegur
eins og nú er haldið fram varðandi
kaup Bjarna Ármannssonar og Jóns
Diðriks Jónssonar.
Ber stjórnarformaðurinn
einn ábyrgð?
Það þarf að varpa ljósi á aðdrag-
anda samþykktar kaupréttarsamn-
inganna í stjórn REI.
Ákvað stjórn REI að bjóða lykil-
starfsmönnum REI og OR kauprétt-
arsamningana? Eða óskuðu stjórn-
endur sjálfir eftir því að fá að kaupa í
REI?
Hvaða upplýsingar lágu fyrir um
sameininguna við Geysi Green
Energy?
Var vitað að gengi bréfa í REI
myndi hækka úr 1,27 í 2,7 við samein-
inguna þegar menn úthlutuðu hver
öðrum kaupréttarsamningum?
Mikilvægt er að fá svör við þessum
spurningum til að gera sér grein fyrir
alvarleika málsins. Ef skapa á sátt og
trúnað milli stjórnar OR og yfir-
stjórnar fyrirtækisins þarf að upp-
lýsa að fullu um aðdraganda þessa
máls. Sérstaklega þar sem allt útlit er
fyrir að það hafi átt að keyra kaup-
réttarsamningana í gegn án vitundar
kjörinna fulltrúa.
Hagsmunir Reykvíkinga
Sú niðurstaða Sjálfstæðisflokksins
í borgarstjórn að endanleg syndaf-
lausn í þessu máli felist í því að selja
hlut Orkuveitunnar í REI á næstu
mánuðum er afleit. Sú þekking sem
íslenska orkuútrásin byggist á hefur
orðið til innan Orkuveitunnar og því
verður að tryggja borgarbúum, eig-
endum Orkuveitunnar, sinn hluta í
fyrirsjáanlegum ágóða af útrásinni.
Margföldun á verðgildi fyrirtækisins
hefur verið spáð á næstu árum. Með
því að selja hlut OR á næstu mánuð-
um væri því stigið enn stærra skref
en þegar hefur verið stigið í að af-
henda fjármagnseigendum verðmæti
Reykvíkinga á silfurfati.
Með þessu er ég ekki að segja að
OR eigi að vera í útrásarverkefnum
til framtíðar, einungis að velja þurfi
tímasetninguna til að selja tugmillj-
arða hlut Orkuveitunnar í REI útfrá
öðrum þáttum en innanflokksátökum
í Sjálfstæðisflokknum. Ef meirihluti
næst um þessa niðurstöðu í borginni
er ljóst að sá meirihluti byggir ekki á
neinu öðru en samkomulagi um að
halda völdum, þar sem öll skynsemi
og virðing fyrir almannahagsmunum
er borin fyrir borð.
Skynsemi fórnað fyrir völd
Sigrún Elsa Smáradóttir
skrifar um Orkuveitumálið » Velja þarf tímasetn-inguna til að selja
tugmilljarða hlut Orku-
veitunnar í REI útfrá
öðrum þáttum en inn-
anflokksátökum í Sjálf-
stæðisflokknum
Sigrún Elsa
Smáradóttir
Höfundur er borgarfulltrúi
Samfylkingar.
Í KASTLJÓSI nýverið kom fram
Pétur Tyrfingsson til að mótmæla
höfuðbeina- og spjaldhryggsmeð-
ferð. Hann fullyrðir að
þetta séu skottulækn-
ingar og húmbúkk. Það
er athyglisvert hvað
hann á auðvelt með að
blása á reynslu ýmissa
einstaklinga sem hann
segir ímynda sér að
þeir fái lækningu en
Pétur telur sig vita
betur. En um leið mæl-
ir hann með sinni eigin
ömmulækningu. Ég
spyr, á fólk að treysta
þeirri lækningu án
staðfestra rannsókna?
Ástæða mín til þess-
ara skrifa er að þegar ég var fjórtán
ára greindist ég með flogaveiki. For-
eldrar mínir stóðu ráðþrota og leit-
uðu lækninga með logandi ljósi en
enginn læknir gat svarað þeim. Móð-
ir mín hafði trú á miðlum og óhefð-
bundnum leiðum.
Eftir að hafa leitað til lækna að
lausnum í rúmt ár ákvað hún að fara
með mig til miðils sem hét Joan
Reed. Ég féllst með tregðu á að fara
til hennar. Joan notaði hendurnar til
að þreifa um höfuð mitt og eftir
nokkra stund segir hún við móður
mína, að það sé fyrirstaða í höfðinu,
sem hún geti ekki fjarlægt. En seg-
ist geta gert sitt til að stöðva flogin
þannig að þau myndu ekki trufla
mig. Ég fann straum úr höndunum á
henni og þetta var mjög sérstök
reynsla. Hún staðsetti hvar fyrir-
staðan væri og sagði mömmu að
hugsanlega væri hægt
að hjálpa mér síðar.
Eftir þennan tíma
hjá henni hættu floga-
köstin. Það liðu um það
bil tíu ár, þá var ég
komin með fjölskyldu
og tvær litlar dætur.
Þá fór ég að fá mjög
slæma höfuðverki, við
rannsókn kom í ljós að
æxli var á sama stað og
Joan Reed hafði sagt
tíu árum áður þegar
engar sneiðmyndavélar
voru til. Þannig að ekki
var hægt að sanna orð
hennar þá, árið 1975. En aftur á móti
var það árið 1983 sem æxlið fannst
með hjálp sneiðmyndavélar.
Ég fór í aðgerð 1983 vegna æxl-
isins og heppnaðist sú aðgerð eins
vel og ég hefði getað óskað. Ég er
þakklát Kristni Guðmundssyni
lækni sem skar mig upp. En ég er
líka þakklát Einari á Einarsstöðum
og Joan Reed og fleira fólki sem bað
fyrir mér.
Á þeim tíma sem ég fór til Joan
vogaði ég mér ekki að tala um þetta
við nokkurn mann því þá voru flestir
jafn þröngsýnir og kreddufastir og
Pétur. Undanfarin ár hefur þetta
verið að breytast, og ég tel að það sé
mjög gott.
Óhefðbundnar lækningar hafa
verið stundaðar og rannsakaðar
meira í Englandi, Þýskalandi, Kan-
ada og Bandaríkjunum en hér.
Ástæðan er ef til vill íhaldssemi og
þröngsýni eins og kom fram hjá
Pétri.
Ég er ekki að mæla með því að
gleypa við hverju sem er. En hvern-
ig á ný þekking að skapast ef aldrei
mætti gera neitt sem ekki er búið að
sanna. Ég held ekki að neinum sé
hjálp í því að fá á sig sleggjudóma
formanns sálfræðingafélagsins fyrir
að reyna, oft í örvæntingu sinni, að
finna lausn á því sem hrjáir fólk.
Ég tel það ekki hans hlutverk að
ræna fólk von um bata. Von er mikils
virði þegar eitthvað hrjáir sem ekki
eru auðveld svör við.
Óhefðbundnar lækningar
Hildur Halldóra Karlsdóttir
skrifar um reynslu sína af
óhefðbundnum lækningum
»Ég held ekki að nein-um sé hjálp í því að
fá á sig sleggjudóma
formanns sálfræðinga-
félagsins fyrir að reyna,
oft í örvæntingu sinni,
að finna lausn á því sem
hrjáir fólk.
Hildur Halldóra
Karlsdóttir
Höfundur er bókasafns- og
upplýsingafræðingur.