Morgunblaðið - 04.11.2007, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. NÓVEMBER 2007 19
freistuðu Geysis, þekkingin og orð-
sporið, því tilboðið var rúmir 7,6
milljarðar, langt yfir matsverði
Capacent, sem hljóðaði upp á 3,1
milljarð, og næsta tilboði, sem var 4,7
milljarðar.
Orkuveita Reykjavíkur hóf barátt-
una um Hitaveitu Suðurnesja í vor-
með því að fá sveitarfélög til að nýta
forkaupsréttinn. Í slagnum sem
fylgdi seldu nánast öll minni sveit-
arfélögin hluti sína til OR og GGE. Í
samruna REI og GGE setti OR svo
hlut sinn í Hitaveitu Suðurnesja inn í
sameinað fyrirtæki og varð REI
stærsti hluthafinn með 48%, en einn-
ig fylgdi forkaupsréttur á hlut Hafn-
arfjarðar. Við þennan gjörning varð
forkaupsréttarákvæði sveitarfélag-
anna aftur virkt og á eftir að reyna á
hvort þau nýta það, enda óvíst að til
þess þurfi að koma ef samruninn
ógildist. Og áhrifamikill sjálfstæð-
ismaður gagnrýnir það sem hann
kallar rugl og vitleysu: „Hugsaðu
þér, undir forystu sjálfstæðismanna
er ríkið að fara út úr orkufyrirtæki til
þess að einfalda strúktúr og gæta
samkeppnissjónarmiða, þá fer Orku-
veitan inn undir forystu sjálfstæð-
ismanna í borgarstjórn!“
Stórvarasöm stefna
Á það er bent að salan á hlut rík-
isins hafi farið fram á opinn hátt, en
baktjaldamakkið hafi byrjað hjá OR,
ógagnsætt ferli og samningar þar
sem útvöldum einstaklingum og fé-
lögum hafi verið boðið að samninga-
borðinu. Eftir sem áður sé málið í
höndum sveitarfélaganna. Þau haldi á
meirihlutanum, jafnvel þótt af sam-
runa REI og GGE verði og Sam-
keppniseftirlitið leyfi það.
Innan REI töldu menn Hitaveitu
Suðurnesja viðkvæmasta málið í sam-
runanum enda lá mestur undirbún-
ingur í því. „Við höfum aldrei sóst eft-
ir veitustarfsemi þessara fyrirtækja,“
segir Hafliði Helgason upplýsinga-
fulltrúi. „En ef horft er á orkuver sem
framleiðir beint fyrir stóriðju, þá er
það einskonar útflutningur og fellur
vel að okkar stefnu.“
Þegar kaup Orkuveitunnar á við-
bótarhlut í Hitaveitu Suðurnesja
komu til umræðu 3. ágúst í borgarráði
kom fram að það væri afdráttarlaus
afstaða Vinstri grænna að grunnþjón-
usta samfélagsins skyldi vera á hendi
ríkis og sveitarfélaga. Með hluthafa-
samkomulagi í sumar um að einkaað-
ilar, GGE, eignuðust 32% í Hitaveitu
Suðurnesja væri „lýðræðislegu að-
haldi innan Hitaveitu Suðurnesja
stefnt í uppnám og almannahags-
munir fyrir borð bornir“. Aðrir flokk-
ar, Framsókn, Sjálfstæðisflokkur og
Samfylking, sameinuðust hinsvegar í
bókun um að aðkoma Orkuveitunnar
hefði komið „í veg fyrir að Hitaveita
Suðurnesja færðist að meirihluta í
hendur einkaaðila“.
Og afstaðan er hörð í bókun Sól-
eyjar Tómasdóttur, Vinstri grænum,
og forvitnileg í ljósi stöðu flokks-
systur hennar Svandísar Svav-
arsdóttur: „Með þessari yfirlýsingu
er vakin athygli á stórvarasamri
stefnu og hættulegu fordæmi og þess
krafist að ekki verði hróflað við
grunnþáttum samfélagslegrar þjón-
ustu. Borgarráði ber að beita sér í
þágu almennings og þar með leggjast
gegn einkavæðingu orkugeirans. Í
því ljósi ættu borgaryfirvöld að hafa
frumkvæði að umræðu á milli ríkis og
sveitarfélaga um hvernig megi
tryggja að orkufyrirtæki haldist í al-
mannaeigu en gangi ekki kaupum og
sölum á hlutabréfamarkaði eins og nú
stefnir í varðandi Hitaveitu Suð-
urnesja.“
MIKIL umræða hefur skapast um
kaupréttarsamninga sem gera átti
við starfsfólk REI og Orkuveitu
Reykjavíkur. Hugmyndir um slíkt
kvikna þegar Jón Diðrik Jónsson
kemur sem ráðgjafi að REI til
þriggja mánaða og kaupir nýtt
hlutafé fyrir 30 milljónir á genginu
1,278. Þá byrja aðrir starfsmenn að
velta þessum hlutum fyrir sér, að
sögn Hjörleifs B. Kvaran, forstjóra
OR.
Þegar unnið er að samruna við
Geysi Green Energy í framhaldi af
því kemur það upp að bæði innan
GGE og Enex, sem er í 100% eigu
REI eftir samrunann, hefur starfs-
fólk getað keypt hlutafé. Þegar Ás-
geir Margeirsson var keyptur yfir
til GGE gat hann keypt sig inn í
Geysi og er félag Ásgeirs, BAR
Holding, skráð fyrir 0,8% í félaginu.
En GGE er ekki í meirihlutaeigu
sveitarfélaga og því ekki undirorpið
óskráðum meginreglum stjórnsýslu-
réttarins. Þegar kaupréttarsamn-
ingar voru gerðir hjá öðru fyrirtæki
í orkuútrásinni í byrjun sumars, þá
voru eigendur þess hinsvegar að
tæplega helmingi hlutafjár Lands-
virkjun og Orkuveita Reykjavíkur,
auk þess sem Hitaveita Suðurnesja
var stór eigandi. Síðan þá hefur
Landsvirkjun selt sinn hlut í Enex
til GGE.
Gerðir voru kaupréttarsamningar
við framkvæmdastjóra upp á 18
milljónir að nafnvirði, fjár-
málastjóra upp á 9 milljónir og fjóra
lykilstjórnendur upp á 3 milljónir.
Réttindin eru í þremur áföngum til
þriggja ára og er miðað við gengi
bréfanna 2 á fyrsta árinu en gengi
næstu tveggja ára tekur mið af út-
boðsgengi. Kaupréttartímabilið
hófst í júní.
Kaupréttir hjá
Geysi og Enex
komulagi við Vilhjálm um að klára
málið með einhverjum hætti. En
mér fannst ekki skýrt hver hefði um-
boð fyrir hópnum – það var ekki
borgarstjórinn.“
Fleira hafi hangið á spýtunni, s.s.
Gagnaveita Reykjavíkur, sem sjálf-
stæðismenn hafi viljað selja en hann
ekki. „Sá ágreiningur var líka orðinn
opinber.“ Björn Ingi verður þungur
á brún. „Það getur vel verið að þau
hafi svínbeygt Vilhjálm í málinu, en
ég læt ekki svínbeygja mig.“
En málin þróast með óvæntum
hætti í sal borgarstjórnar, þar sem
áhorfendabekkir voru þéttsetnir.
„Það þurfti ekki „rocket scientist“ til
að átta sig á því að enginn úr minni-
hlutanum réðst á Björn Inga – fólk
sem hafði úthúðað honum áður.“
Daginn áður hafði Svandís gefið út
yfirlýsingu með gagnrýni á borg-
arstjóra fyrir að „fara á svig við lög
og taka þátt í ósiðlegu atferli sem of-
býður fólki um allt land.“ Hún virtist
ósátt við að sexmenningarnir tækju
málið ekki lengra og sagði sátt sjálf-
stæðismanna „sátt um að viðhalda
völdum Framsóknarflokksins í
borginni.“
Aukafundur í borgarstjórn
Í ljósi fundarhlés Ólafs F. Magn-
ússonar í upphafi kjörtímabilsins má
velta fyrir sér hvort fundarhlé
Björns Inga og Óskars hafi haft
svipaða þýðingu. Að minnsta kosti
var það breyttur maður sem steig í
pontu á aukafundi borgarstjórnar.
Ekki þurfti annað en að „horfa yfir
salinn“ til að skynja að þreifingar
væru í gangi, að sögn Hönnu Birnu,
sem var forseti borgastjórnar og
fylgdist með herlegheitunum. Hún
fór fimm sinnum úr forsetastóli til að
spyrja Vilhjálm hvort hann vissi
hvað væri að gerast, m.a. eftir að
Björn Ingi hafði gengið nærri sjálf-
stæðismönnum í ræðu sinni. „Það er
verið að segja þér upp í beinni út-
sendingu!“
Þá kemur að einum furðulegasta
þætti þessa máls. Borgarstjóri held-
ur því fram að Björn Ingi hafi sagt
við sig að hann yrði að tjá sig með
þessum hætti út af sínu baklandi.
„Þetta er viðkvæmt fyrir mig per-
sónulega.“ Og síðan hafi þeir ekki
aðeins handsalað að þeir störfuðu
saman af heilindum heldur fallist í
faðma. En Björn Ingi er ósammála,
segist hafa farið lasinn heim, aðeins
talað við Vilhjálm í síma og því sé
óhugsandi að þeir hafi faðmast. „Það
á ekki við rök að styðjast. Ég lýsti
yfir í lok fundarins að ég væri ósátt-
ur og þetta er misskilningur hjá hon-
um. Við töluðum saman í síma um
kvöldið. Ég veit að hann átti samtal
við Óskar Bergsson á fundinum. En
það voru allir að tala sig saman um
að finna lausn á málinu. Ég var mjög
ósáttur eftir þennan meirihlutafund.
Ég hugsaði með mér: „Það er mikið
búið að gerast í þessu máli.“
– Misskilur maður faðmlag?
„Það er búið að misskilja ótrúlega
margt í þessu máli. Við töluðum
saman í síma, en fundum enga lausn.
Hann vissi að það væri ágreiningur,
en ég hef sagt að ég hefði treyst mér
til að loka honum með Vilhjálmi.“
Meirihlutinn ætlaði saman í
vinnuferð út af fjárhagsáætluninni í
tvo daga á Hótel Rangá daginn eftir,
en Björn Ingi sagðist vera svo slapp-
ur að hann treysti sér ekki út úr
bænum. Í staðinn átti að halda
vinnufund og „skilningsríku sam-
starfsmennirnir“ sögðu: „Farðu
bara heim og náðu þessu úr þér.“
Björn Ingi og Vilhjálmur ákváðu að
hittast ellefu daginn eftir. Og eftir
borgarstjórnarfundinn hittast borg-
arfulltrúarnir á skrifstofu Vilhjálms
og lýsa áhyggjum sínum. Það verður
til þess að Gísli Marteinn slær inn
númer Björns Inga og réttir Vil-
hjálmi símann. Þar fullvissar Björn
Ingi hann um að þeir muni leysa
þetta í sameiningu. Guðlaugur Þór
Þórðarson hringir líka í Björn Inga
og er sagt að allt sé í góðu lagi.
Óttast um Björn Inga
Eftir að þau höfðu setið í klukku-
tíma hjá Vilhjálmi, rætt málin og
fylgst með símtali hans og Björns
Inga Hrafnssonar, sagði Vilhjálmur:
„Farið þið bara heim að sofa. Við
vinnum fjárhagsáætlun á morgun.“
Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir, Gísli
Marteinn, Hanna Birna og Magnús
Þór Gylfason fóru saman á Vínbar-
inn. Þar hittu þau fyrir tilviljun Sól-
eyju Tómasdóttur og Svandísi Svav-
arsdóttur, settust með þeim og tóku
tal saman. En það er til marks um
„andvaraleysið“ sem eignað er sjálf-
stæðismönnum að ekki var mynd-
aður nýr meirihluti.
En spurning vaknar hvort Björn
Ingi hafi átt í slíkum samræðum?
„Ég var ekki búinn að eiga eitt ein-
asta orð við þau um það,“ fullyrðir
hann.
– Og ekkert í gegnum aðra?
„Nei, nei, en ég veit ekki hvað aðr-
ir voru að tala um. Ég geri ráð fyrir
að allir hafi verið að spekúlera í nið-
urstöðunni. Og það var mikið spek-
úlerað eftir borgarstjórnarfundinn.
Ég heyrði svo sem alveg í Alfreð
[Þorsteinssyni] og fleirum og þeir
töldu að komin væri mikil gjá. Svo
heyrði ég ótal samsæriskenningar
um miklar viðræður milli Sjálfstæð-
isflokksins og annarra.“
Björn Ingi mætir ekki til borg-
arstjóra og heldur ekki á fyrirhug-
aðan fund með Óskari, Vilhjálmi,
Gísla Marteini og Hönnu Birnu
klukkan tólf. Kortér yfir tólf hringir
Vilhjálmur og segir: „Hann er ekki
kominn.“ Um leið átta borgarfull-
trúarnir sig á því að hann sé farinn
annað. „Ímyndaðu þér ástandið í
Höfða þegar fulltrúarnir tínast inn
einn af öðrum og meldingar berast
um viðræður við aðra flokka„“
Það er eftir þetta sem SMS-
skilaboð fara frá sjálfstæðismönnum
til hinna flokkanna, þar sem þeir
reyna að komast aftur inn í atburða-
rásina. Eitt á að hafa farið frá Þor-
björgu Helgu til Svandísar með
skilaboðunum: „Til í allt án Villa“. Á
ákveðnum tímapunkti fóru skilaboð
að berast inn á fund til oddvitanna
og það merkilega var að ekkert pípti
í símanum hjá Degi.
Pólitískt bálviðri
Embætti borgarstjóra hefur verið
afar valdamikið í sögu Sjálfstæð-
isflokksins, jafnvel valdameira en
embætti varaformanns, og það sýnir
vel hverju sexmenningarnir stóðu
frammi fyrir þegar þeir tóku slag-
inn. Færa má rök fyrir því að það
hafi verið auðveldara fyrir Svandísi
að mótmæla – það er jú það sem
minnihluti gerir.
„Við hefðum aldrei getað lifað
með því að afgreiða þetta mál með
neinum hætti,“ segir Hanna Birna.
„Við settum fótinn niður og okkur er
núið um nasir að við höfum svikið
eitthvað. Ef við hefðum tekið þátt í
þessu, sem ég vil kalla mjög óeðlileg
vinnubrögð, þá sætum við öll undir
því. Þrátt fyrir hollustu gagnvart
flokki og leiðtoga gátum við aldrei
gert þetta. Ekkert okkar er ósátt
við að hafa tekið þann slag.“
Það sem gerir REI-málið sér-
stakt er ekki aðeins að inn í það
blandast þungavigtarmenn úr við-
skiptalífinu og landsmálunum. Inn-
an allra flokka í borgarstjórn er
ungt fólk með metnað til að vera í
forystu í sínum flokki. Þess vegna
skipta skammtímahagsmunir ef til
vill ekki mestu máli heldur hver hef-
ur burði til að standa af sér pólitískt
bálviðri til lengri tíma – án þess að
bogna.
Og innan OR eru ekki allir á eitt
sáttir með atburðarásina. Flestir
viðurkenna að farið hafi verið of
geyst. „Í svona viðskiptum gildir að-
eins eitt: „Make it everybody’s
baby,““ segir einn starfsmaður við
blaðamann. „En þarna var komið
með krógann, blóðugan og slím-
ugan, honum skellt á borðið og sagt:
„Þið eruð pabbarnir.““
Það er ekkert nýtt að Reykjavík-
urborg leiti samstarfs í orkumálum
við helstu viðskiptajöfra þjóðar-
innar. Árið 1909 var samið við félag
sem tveir þekktir athafnamenn,
Thor Jensen og Eggert Claessen,
voru í forystu fyrir. Það fékk einka-
rétt á að reisa gasstöð til gas- og
rafmagnsframleiðslu í Reykjavík
næstu 25 árin.
Þegar til átti að taka treysti félag-
ið sér ekki til að koma fyrirtækinu á
fót. Ekki tókst að útvega fjármagn
til verksins sökum fjárkreppu í ná-
lægum löndum, að því er segir í bók
Sumarliða R. Ísleifssonar, Í Straum-
sambandi. Leiddi það til þess að fé-
lagið var leyst frá samningum og lét
einkaleyfið af hendi.
Frægt er orðið risarækjueldi OR
sem nýlega var lagt niður. Einnig
voru settir fjármunir í Feygingu á
Þorlákshöfn, sem átti að vinna með
hör. Reist var veglegt hús, komið
upp vélum og lagt inn hlutafé, en
reksturinn komst aldrei almenni-
lega af stað. Nú hefur verið ákveðið
að hætta við og selja húsið.
Og Þórsbrunnur var stofnaður
um Vatnsútflutning með Vífilfelli og
Hagkaupum. Til þess að geta selt
„uppsprettuvatn“ til Bandaríkjanna
varð verksmiðjan að vera við upp-
tökin eða með beina tengingu þang-
að, þannig að lögð var leiðsla úr sér-
stökum brunni að Vífilfelli. Þegar
fyrirtækið lagði upp laupana keypti
Ölgerðin reksturinn og fylgdi þá
með brunnur og sérleiðsla frá OR,
sem verður að teljast óvenjuleg
einkavæðing á auðlindinni. Undir
samninginn skrifaði Jón Diðrik
Jónsson,þá forstjóri Ölgerðarinnar.
Einkafram-
takið og
Orkuveitan
WWW.N1.IS
Í verslunum N1 færðu úrval af bílavörum, allt frá perum og kösturum til
barnabílstóla og slökkvitækja. Öryggi er lykilorð þegar kemur að rekstri
bílsins, og því mikilvægt að velja ávallt vandaðar og traustar vörur.
N1 - Meira í leiðinni.
U