Morgunblaðið - 12.11.2007, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 12. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÓVIRÐING VIÐ ALÞINGI
Ein af forsendum heilbrigðs lýð-ræðis er þrískipting valdsinssem ætlað er að tryggja dreif-
ingu valds í samfélaginu og koma í
veg fyrir valdníðslu og misnotkun. Á
Íslandi hefur Alþingi löngum átt und-
ir högg að sækja gagnvart fram-
kvæmdavaldinu. Í Morgunblaðinu á
laugardag birtist grein eftir Bjarna
Benediktsson, þingmann Sjálfstæðis-
flokksins og formann utanríkismála-
nefndar Alþingis, um skort á samráði
við Alþingi í meðferð mála Evrópska
efnahagssvæðisins.
Bjarni vísar í greininni í reglur for-
sætisnefndar Alþingis frá 1994 um
þinglega meðferð EES-mála á mót-
unarstigi: „Samkvæmt reglum for-
sætisnefndar skal hafa virkt samráð
við Alþingi um öll EES-mál á mót-
unarstigi og var á þeim tíma sem
reglurnar voru settar gert ráð fyrir
að utanríkismálanefnd og EFTA-
nefndin myndu funda mánaðarlega til
að fjalla um EES-mál,“ skrifar hann.
„Af einhverjum ástæðum hefur þess-
um reglum ekki verið fylgt hin síðari
ár. Svo virðist sem meðferð EES-
mála á Alþingi hafi smám saman
þróast í átt til minna samráðs og tak-
markaðri upplýsinga, sérstaklega
vegna mála á mótunarstigi. Um eitt-
hvert árabil hefur engin upplýsinga-
gjöf um mál á mótunarstigi átt sér
stað.“
Þetta þýðir að mikilvæg EES-mál
fara fram hjá þinginu. Möguleikar
þess á að taka þátt í mótun þessara
mála verða engir. Hlutverk þingsins
verður einfaldlega að stimpla mál,
sem búið er að ákveða annars staðar
hvernig skuli háttað. Ástæðan er sú
að mál koma það seint fyrir þingið að
hinn kosturinn væri að beita neitun-
arvaldi sem gæti haft afdrifaríkar af-
leiðingar og engin fordæmi eru fyrir.
Þetta eru óviðunandi vinnubrögð en
því miður eru þau hluti af stærra
vandamáli. Bjarni tekur undir tillögu
Evrópunefndarinnar frá því fyrr á
árinu um að fella Evrópumál í fastari
skorður á þinginu, til dæmis með því
að skipa sérstaka Evrópuþingnefnd.
Þetta mál gæti einnig orðið tilefni til
að fara nánar ofan í saumana á því
hvernig auka megi bolmagn þingsins,
til dæmis með því að tryggja þing-
mönnum aðstoð til að afla sér upplýs-
inga og sérþekkingar, hvort sem þeir
eru stjórnarliðar eða stjórnarand-
stæðingar.
Í þessu máli hefur Alþingi verið
sniðgengið, hvað sem því veldur. En
þessi vinnubrögð veikja ekki aðeins
þingið, þau veikja lýðræðið. Alþingi á
ekki að vera í því hlutverki að veita
áformum framkvæmdavaldsins trú-
verðugleika- og lýðræðisvottun. Lög-
gjafarvaldið á að halda framkvæmda-
valdinu við efnið. En það þarf þá líka
að efla sjálfstæði þess.
„Ætli Alþingi að láta EES-mál til
sín taka þarf að gera þinginu kleift að
starfa sjálfstætt og af myndarskap að
skoðun Evrópumála,“ skrifar Bjarni.
Þessi orð má yfirfæra á öll störf
þingsins sem á að hafa virðingar- og
valdasess í samræmi við sögu þess.
ÍSLENZKT SJÓNVARP
Fyrir meira en fjórum áratugumrisu 60 einstaklingar úr ýmsum
áttum upp og mótmæltu því að
bandarískt hermannasjónvarp
breiddist út um suðvesturhorn lands-
ins. Þeir voru atyrtir af meirihluta
landsmanna en framtak þeirra varð
áreiðanlega til þess að flýta því að ís-
lenzkt sjónvarp var sett á stofn.
Því miður hefur íslenzkt sjónvarp
sjaldnast staðið undir því nafni.
Þvert á móti hefur amerískt sjón-
varpsefni verið yfirgnæfandi í dag-
skrá allra sjónvarpsstöðva sem hér
hafa verið reknar, þótt Ríkissjón-
varpið hafi vissulega reynt að and-
æfa.
Engin spurning er um að hið
bandaríska sjónvarpsefni hefur haft
mikil menningarleg áhrif hér á Ís-
landi og á verulegan þátt í því að
margir telja samfélag okkar einkenn-
ast um of af milljónaþjóðfélaginu
vestan hafs.
Þótt víðtæk samstaða hafi verið um
mikilvægi þess að framleiða íslenzkt
sjónvarpsefni hefur það því miður
ekki orðið í þeim mæli sem þurft hefði
að vera. Í þessu sambandi er athygl-
isvert hvað frændum okkar Dönum
gengur vel að framleiða sjónvarps-
efni sem höfðar til fleiri þjóða en
þeirra einna og alveg augljóst að
sumt danskt sjónvarpsefni nær betur
til Íslendinga en hið ameríska. Fjár-
skortur hefur hamlað gerð íslenzks
sjónvarpsefnis eða alla vega skortur
á vilja stjórnmálamanna til þess að
beina fjármunum í þann farveg. Hér
er hins vegar hópur af fólki sem kann
vel til verka við gerð kvikmynda og
sjónvarpsefnis og full ástæða til að
ætla að við gætum náð árangri við út-
flutning á sjónvarpsefni.
Þegar horft er til þessarar sögu er
sérstök ástæða til að fagna því sam-
komulagi sem kynnt var fyrir helgi á
milli Björgólfs Guðmundssonar og
Ríkisútvarpsins sem byggist á því að
Björgólfur leggur fram umtalsvert fé
á móti RÚV til framleiðslu á íslenzku
sjónvarpsefni.
Þetta samkomulag mun augljós-
lega hleypa nýju lífi í íslenzka dag-
skrárgerð og kvikmyndaiðnaðinn á
Íslandi sem slíkan enda munar um þá
fjármuni sem um er rætt. Þessir að-
ilar munu samtals leggja fram um 300
milljónir króna á næstu þremur árum
í þessu skyni.
Líklegt má telja að nú verði þátta-
skil í gerð íslenzks sjónvarpsefnis
sem mun hafa mikil áhrif, ekki sízt á
nýja kynslóð Íslendinga sem hingað
til hefur alizt upp við bandarískt
sjónvarpsefni að langmestu leyti og
því miður of oft bandarískt rusl.
Þess vegna er rík ástæða til að
fagna þessu samkomulagi RÚV og
Björgólfs Guðmundssonar. Vonandi
fylgja fleiri í kjölfarið. Það er tími til
kominn að íslenzkt sjónvarp verði ís-
lenzkt, ekki bara í orði heldur líka á
borði.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Heilsuhæli fyrir hinn þjáða vestrænaheim, skipulögð berjatínsla, rann-sóknarstofa á sviði loftslagsbreyt-inga og listamannahús á Flateyri
þar sem myndlistarfólk fær að halda til í
skamman tíma gegn því að hafa opnar vinnu-
stofur og heitt á könnunni. Þetta var meðal
þeirra hugmynda sem gestir á Vetrarþingi
Framtíðarlandsins á Ísafirði komu með varð-
andi framtíð atvinnulífs á Vestfjörðum en fæstir
sem tóku til máls höfðu áhuga á „stórum pakka-
lausnum“ á borð við olíuhreinsistöð eða aðra
stóriðju.
Jákvæði og kraftur einkenndi ráðstefnuna en
einnig mátti merkja ákveðna þreytu á af-
skiptaleysi gagnvart landshlutanum. Þannig
sagði Steinþór Bragason heildarárstekjur sveit-
arfélaganna á Vestfjörðum hafa snarminnkað
vegna brotthvarfs togara, línubáta og fisk-
vinnslna. Íbúum hefði að sama skapi fækkað en
lítið komið í staðinn. Samgöngur væru enn slak-
ar og mjög fá opinber störf hefðu orðið til á
Vestfjörðum í samanburði við aðra landshluta.
Al Gore á Ísafjörð?
Krafan um háskóla á Vestfjörðum var hávær
á þinginu, ekki síst í ljósi þess hversu margt
ungt fólk flytur brott til náms og snýr ekki til
baka. „Við eigum að reisa hér háskóla. Ekki há-
skóla sem einbeitir sér að að mennta heimafólk í
þeim fögum sem hægt er að læra við hina há-
skólana, nei, við eigum einmitt að nýta okkur
þetta stórkostlega umhverfi og reisa hér alþjóð-
legan umhverfisháskóla, sýna alheiminum að
okkur er annt um umhverfið,“ sagði Helga Vala
Helgadóttir og hafði líka hugmyndir um hvern-
ig ætti að fjármagna skólann. „Hér erum við
ekkert bara að leita til Bjarna og Björgólfs. Við
leitum líka til Al Gore og allra hinna sem fjár-
magnið hafa og umhugað er um þetta verkefni.
Verum stórhuga og hugrökk. Og þetta á ekki að
vera útibú frá öðrum háskóla. Því við þurfum
einmitt að breyta þeim hugsunarhætti, að hér
geti eingöngu risið útibú, einhvers konar varas-
keifa fyrir þá sem eru annars staðar. Við þurf-
um ekki fleiri stofnanir með einum starfsmanni
sem er forstöðumaður yfir sjálfum sér,“ sagði
Helga Vala.
Sigmundur Davíð Gunnarsson hélt erindi um
efnahagslega velferð borga og bæja byggt á
rannsókn sem hann vann í námi í Bretlandi.
Hann sagði baráttu eiga sér stað í Vestur-Evr-
ópu við að halda í íbúa og þ.a.l. hafi mikið verið
lagt upp úr því að finna út hvað fengi fólk til að
sækja í borgir og dvelja þar til lengri eða
skemmri tíma. „Það sem virðist skipta sköpum
er að búa til aðlandi umhverfi sem dregur að
fólk. Þ.e.a.s. að það eru ekki borgir sem eru með
stærstu verksmiðjurnar sem hefur farnast
best,“ sagði Sigmundur og tók dæmi frá fjölda
borga í Evrópu og sagði að sums staðar hefðu
miðborgir jafnvel verið jafnaðar við jörðu til að
byggja þær upp að nýju með það að markmiði
að skapa heildarásýnd sem laðar að fólk. Sig-
mundur sagði Ísafjörð hafa einstakt tækifæri til
að byggja upp góðan miðbæ. „Sterk miðja getur
haldið uppi bæ eða borg í heild,“ sagði Sigmund-
ur en var ekki sérstaklega hrifinn af því bygg-
ingarskipulagi sem hefur verið við lýði í Reykja-
vík þar sem „öllu úir og grúir saman“.
Sjá ekki skóginn fyrir trjám
Segja má að náttúran og hafið hafi verið í for-
grunni á þinginu en það rímaði ágætlega við nið-
urstöðu óformlegrar könnunar sem Sverrir
Björnsson, frá auglýsingastofunni Hvíta húsinu,
gerði. Hann spurði í kringum fimmtíu höfuð-
borgarbúa hvað væri frábært og hvað væri glat-
að við Vestfirði. Ónýtir vegir, snjóflóð, fólks-
flótti, kvótakerfið, volæði og „fólk sem vill láta
bjarga sér“, var meðal þess sem neikvæða sem
var nefnt. „Fólk myndar sér skoðun út frá því
sem það heyrir,“ sagði Sverrir og vakti athygli á
að fréttir af lélegum samgöngum og uppsögnum
væru hvað algengastar frá Vestfjörðum.
Þegar kom að því að nefna jákvæða hluti var
náttúrufegurðin efst á blaði ásamt kyrrðinni og
einangruninni. „Það var líka athyglisvert að
þeir Vestfirðingar sem ég talaði við nefndu ekki
náttúruna. En ef maður minntist á það kviknaði
hvílíkur eldmóður, kraftur og sögur,“ sagði
Sverrir og bætti við að það virtist sem menn
sæju ekki skóginn fyrir trjánum. Vestfirðingar
hefðu hins vegar talað um samfélagið og ná-
lægðina og tækifæri til að koma hugmyndum á
framfæri.
Sverrir sagði lykilatriði í ímyndarsköpun að
segja satt og velja sér markhópa. „Mér sýnist að
Vestfirðingar hafi valið sér tvo markhópa. Í
fyrsta lagi er það samgönguráðherra og í öðru
lagi sjávarútvegsráðherra,“ sagði Sverrir og
uppskar hlátur en lagði áherslu á að Vestfirðir
nýttu sér bæði náttúruna og menninguna.
Í
fra
len
haf
L
unn
dót
ar
hel
lind
sjá
hei
Atvinnumál á Vestfjörðum voru til umræðu á vetrarþin
Engar pakkalau
Vetrarþing Framtíðarlandsins
fór fram í Edinborgarhúsinu á
Ísafirði um helgina undir yf-
irskriftinni „Vestfirðir á
teikniborðinu“. Halla
Gunnarsdóttir fylgdist með
því sem fram fór.
Kósí nágrenni Aðlaðandi umhverfi sem dregur að fó
þegar kemur að því að halda borgum í byggð, sagði S
lo
fjö
á h
er
að
sv
ha
ka
og
se
Ha
ræ
m
ið
síð
tjá
Ve
en
ei
af
fy
ar
sp
ar
se
fé
hu
la
se
V
e
f
Ól
Jó
Í HNOTSKURN
»„Við þurfum aðhætta að velta
fyrir okkur hvort
nokkur vilji búa hér
eða starfa hér eða
koma hingað yf-
irleitt. Við þurfum
að segja: Við erum
forréttindafólk.“
Helga Vala Helgadóttir,
um lífið á Vestfjörðum.
»„Reynt er aðkenna fólki t.d.
að gera hluti ósýni-
lega, vekja upp og
kveða niður
drauga. Þetta er
allt saman mjög
mikilvægt að
kunna, ekki síst í dag. Ég er t.d. núna
að undirbúa gríðarlega niðurkvaðn-
ingu til að koma í veg fyrir olíu-
hreinsistöð hér á Vestfjörðum.“
Sigurður Atlason um líflega
galdrasýningu á Ströndum.
»„Ég held aðþetta sé eins-
dæmi í uppbygg-
ingu ferðaþjónustu
á Íslandi.“
Elías Guðmundsson,
um velgengni í kynn-
ingu á sjóstangveiði.
»„Varðandi olíu-hreinsistöð er
það mitt persónu-
lega mat að hug-
myndin falli svolítið
um sjálfa sig á því
að ég held að einn
stór vinnustaður sé
ekki það sem Vest-
firðir þurfa […] sem er hægt að leggja
niður með einu pennastriki.“
Harpa Grímsdóttir.