Morgunblaðið - 14.11.2007, Page 6

6 MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
SEÐLABANKI Evrópu leggur mikla áherslu á að
öll lönd Evrópusambandsins taki upp mælingu á
fasteignaverði í samræmdri vísitölu neysluverðs.
Þetta segir Guðrún R. Jónsdóttir, deildarstjóri
vísitöludeildar Hagstofunnar. Ástæðan fyrir því
að sum lönd ESB eru ekki með húsnæðisverð í
vísitölunni er í flestum tilvikum skortur á grunn-
upplýsingum um húsnæðismarkaðinn.
Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráðherra sagði
í Morgunblaðinu í gær að ástæða væri til að skoða
hvort taka ætti fasteignaverð út úr vísitölu neyslu-
verðs eða minnka vægi þess.
Auk þess að birta neysluverðsvísitölu birtir
Hagstofa Íslands einnig tölur um þróun verðlags í
samræmdri vísitölu neysluverðs, en hún byggist á
samræmdri mælingu allra landa á Evrópska efna-
hagssvæðinu. „Í þessari samræmdu vísitölu er
eigið húsnæði ekki með, ennþá. Seðlabanki Evr-
ópu leggur hins vegar mikla áherslu á að þetta fari
þarna inn og telur það algjört forgangsmál.
Ástæðan fyrir því að fasteignaverðið er ekki kom-
ið inn er að það hafa verið tæknilegir erfiðleikar
hjá sumum löndunum. Sum þeirra hafa verið með
lélegar upplýsingar um húsnæðismarkaðinn. Það
hefur því sum staðar þurft að byggja upp frá
grunni hagsýslugerðina í sambandi við fasteigna-
markaði,“ sagði Guðrún.
Guðrún sagði að á Írlandi, Bretlandi, Finnlandi,
Kanada og Svíþjóð væri fasteignaverð í vísitölu
mælt með svokölluðum notendakostnaðaraðferð-
um. Í Noregi, Danmörku, Bandaríkjunum, Hol-
landi og Þýskalandi væri byggt á svokölluðu lei-
guígildi. Ítalir, Frakkar og Austurríkismenn
mældu hins vegar fasteignaverð ekki í neyslu-
verðsvísitölu. Hún sagði að í alþjóðlegri handbók
um neysluverðsvísitölur væri íslenska aðferðin ein
af þeim aðferðum sem mælt væri með að væru
notaðar.
Erfitt að byggja á leiguverði
Guðrún sagði að það væri talsvert mismunandi
milli landa hve stór hluti íbúanna byggi í eigin hús-
næði. Sum staðar væri það því leigan sem væri
ráðandi þegar húsnæðisverð væri mælt. Þar væri
reiknað út svokallað leiguígildi. Ókosturinn við að
nota slíkt á Íslandi væri að hér væri svo lítill leigu-
markaður og stór hluti hans væri auk þess í fé-
lagslegri eigu sem lyti ekki markaðslögmálum.
Þær aðferðir sem Hagstofan notar við að mæla
vísitölu neysluverðs byggjast á þekkingu og mati
sérfræðinga stofnunarinnar, auk þess sem Hag-
stofan tekur þátt í alþjóðlegu samstarfi um hag-
sýslugerð. Starfsmenn Hagstofunnar hafa einnig
hlustað eftir áliti notendahópa sem í sitja sérfræð-
ingar úr fjármálalífi og háskólunum.
„Hagstofan hefur hingað til verið mjög sjálf-
stæð gagnvart stjórnvöldum og auðvitað er nauð-
synlegt að hún sé það áfram. Að mínu mati eiga
pólitísk sjónarmið ekki að ráða við hagsýslugerð í
landinu. Það er mikilvægt að það ríki friður um
Hagstofuna,“ sagði Guðrún.
Seðlabanki Evrópu vill að
fasteignaverð sé í vísitölunni
Deildarstjóri vísitöludeildar segir mikilvægt að Hagstofan sé sjálfstæð stofnun
Í HNOTSKURN
»Fasteignaverð er ekki reiknuð í sam-ræmdri vísitölu neysluverðs.
»Samræmd vísitala neysluverðs hefurhækkað um 9,5% á Íslandi frá ársbyrjun
2005, en um 6,6% á EES.
»Frá september 2006 til september í árhefur verð á mat og drykk hækkað á
EES um 3,1% en lækkað á Íslandi um 5,8%.
Húsaleiga, hiti og rafmagn hefur hækkað
um 7% á Íslandi en 2,6% á EES.
»Verð á þjónustu hefur hækkað um 2,1%á EES á þessu tímabili, en 7% á Íslandi.
„MÉR finnst
þetta vera köld
gusa framan í
fasteignaeigend-
ur. Þetta hljómar
eins og enduróm-
ur úr fortíðinni;
að verið sé að
reyna að hand-
stýra mark-
aðinum með þess-
um hætti,“ segir
Ingibjörg Þórðar-
dóttir, formaður
Félags fasteigna-
sala, um þau um-
mæli forsætisráð-
herra í fyrradag
að eðlileg við-
brögð hjá flestum
ættu að vera að
halda að sér
höndum á fast-
eignamarkaði vegna íbúðalánavaxta,
en ráðherrann spáði vaxtalækkun á
næstu 12-18 mánuðunum. Ingibjörg
segir það óheppilegt að taka út einn
lið, eins og húsnæðismál. „Það eru
margir sem eru búnir að festa sér
fasteign og þurfa að selja óseldar
eignir,“ segir hún og bætir við að
þetta geti komið sér illa fyrir marga.
Þetta sé í raun sambærilegt við það
að fólk væri hvatt til þess að hætta
kaupum og sölu á verðbréfum.
Fleiri kostir en bankalán
Hún segir vexti hafa hækkað en
fleiri kostir séu fyrir hendi en banka-
lán. Fólk geti fjármagnað fasteigna-
kaup með erlendum lánum, lánum líf-
eyrissjóða og með lánum Íbúðalána-
sjóðs. „Ég held að það væri nær að
uppbyggingu vísitölu neysluverðs
yrði breytt og fasteignahækkanir
kæmu ekki beint inn í vísitöluna.“
Sverrir Kristinsson, fasteignasali
hjá Eignamiðlun, segir í lagi að eitt-
hvað hægist um á fasteignamarkaði,
salan geti ekki haldið áfram að vera
jafn mikil og undanfarin misseri.
Hins vegar sé varasamt ef verulega
hægist um eða sala allt að því stöðvist
um tíma. Gerist það og sala hefjist
aftur „eftir hálft til eitt ár, hugsan-
lega með lægri vöxtum, þá yrðu gríð-
arlegar verðhækkanir. Ég tel að eðli-
legt sé að halda markaðnum
gangandi. Rökin fyrir því eru þau að
fólk er alltaf að fæðast, það giftir sig,
skilur, ungt fólk fer í fyrstu kaup og
roskið fólk þarf að minnka við sig,“
segir Sverrir. Ekki megi verðfella
eignir þessa fólks.
Hann telji að stjórnvöld þurfi að
finna jákvæðar lausnir. Hugsa mætti
sér að lánshlutfall Íbúðalánasjóðs
yrði hækkað með því að hækka lág-
markslán og taka mið af markaðs-
verði frekar en opinberu mati.
Köld gusa
á fasteigna-
eigendur
Ingibjörg
Þórðardóttir
Sverrir Kristinsson
NEYTENDASAMTÖKIN hafa
sent Neytendastofu bréf þar sem
óskað er eftir að hún skoði hvort
Kaupþingi sé heimilt að neita að
veita íbúðarkaupendum heimild til
að yfirtaka áhvílandi íbúðalán nema
því aðeins að vextir verði þeir sömu
og eru á nýjum lánum.
Neytendasamtökin sendu Kaup-
þingi bréf þar sem óskað er skýr-
inga á þessu. Í svari Kaupþings
kemur fram að með vísan í láns-
samning sé þeim heimilt að gera
þetta. Lögð er áhersla á í svarinu
að þetta hafi engin áhrif á þá sem
nú þegar eru með íbúðalán hjá
Kaupþingi, þeir geti flutt lánið með
sér kaupi þeir nýja fasteign. Þetta
eigi eingöngu við í þeim tilvikum
þegar íbúð er seld og áhvílandi lán
eigi að fylgja með.
Í bréfi samtakanna til Neytenda-
stofu er minnt á að með ákvörð-
uninni sé verið að túlka samnings-
skilmála með nýjum og
takmarkandi hætti og sé það í litlu
samræmi við yfirlýsingar fjármála-
fyrirtækja þegar þau hófu að veita
íbúðalán.
Vilja kanna
lögmæti
breytinga
EITT þekktasta kennileiti Reykjavíkur, Höfði, var upp-
lýst bláu ljósi í gær í tilefni þess að Sameinuðu þjóð-
irnar hafa nú viðurkennt alþjóðadag sykursjúkra. Var
Ísland með þessu hluti af alheimshreyfingu en um 100
fræg kennileiti um allan heim voru lýst upp með þess-
um hætti, þ.á m. óperuhúsið í Sydney, Niagara-
fossarnir og Skakki turninn í Pisa.
Það var engin tilviljun að blái liturinn varð fyrir val-
inu því að blái hringurinn er alþjóðlegt merki sykur-
sjúkra. Á Íslandi eru um 5.000-7.000 manns greindir
með sykursýki en á heimsvísu eru sykursjúkir líklega
246 milljónir manna. Viðurkenning SÞ á alþjóðadegi
sykursjúkra er mikilvægur áfangi í þeirri viðleitni að
auka vitund fólks um sykursýki og alvarlega fylgikvilla
hennar en ríkisstjórnir eru hvattar til stefnumörkunar
varðandi forvarnir, umönnun og meðferð.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Höfði blár í þágu sykursjúkra
VERÐBÓLGUTÍMABILIÐ á átt-
unda og níunda áratugnum kostaði
íslenska hagkerfið um 100 milljarða
króna miðað við verðlag ársins 2006
og hliðraði hagvaxtarviðleitni hag-
kerfisins varanlega um 7-10%. Kom
þetta fram í máli Ásgeirs Jónssonar,
ritstjóra Tímarits um viðskipti og
efnahagsmál og lektors við Háskóla
Íslands, á málfundi til heiðurs Jónasi
H. Haralz, fyrrverandi bankastjóra
Landsbankans, en ritgerð Jónasar,
um Landsbankann á verðbólguárun-
um 1969-1989, birtist í sérriti tíma-
ritsins, sem kom út í gær.
Sagði Ásgeir að þrátt fyrir verð-
bólguna á verðbólguárunum hefði
hagvöxtur á Íslandi verið nokkuð
umfram eðlilega hagvaxtarviðleitni
hagkerfisins, en afleiðingarnar
hefðu verið alvarlegar. Árið 1988
hafi byrjað lengsta niðursveifla í nú-
tíma hagsögu landsins og hafi hún
staðið allt til ársins 1994. Í sex ár hafi
nær enginn hagvöxtur verið á Ís-
landi og varanlegur kostnaður fyrir
íslenskt efnahagslíf hafi numið um
100 milljörðum króna á núvirði, eins
og áður segir. Hins vegar hafi á
þessum tíma verið gerðar gagngerar
umbætur á íslensku efnahagslífi og
unninn bugur á verðbólgunni. Upp
úr ösku verðbólgunnar hafi risið
heilbrigt, markaðssinnað hagkerfi.
Verðtryggingin
Jónas Haralz fjallaði í máli sínu
meðal annars um verðbólguárin og
áhrif þeirra á bankakerfið í landinu.
Sagði hann að allt fram til 1970 hafi
verðbólga verið að meðaltali um 10%
á ársgrundvelli, en þrátt fyrir það
hafi innlán í bankakerfinu numið um
40% af þjóðarframleiðslu. Þegar
verðbólgan hafi hins vegar losnað úr
böndunum hætti fólk að leggja fyrir,
enda voru vextir óverðtryggðir, og
innlán fóru niður fyrir 20% af þjóð-
arframleiðslu. Þar sem bankarnir
voru algerlega háðir innlánum um
fjármögnun sína dró að sama skapi
mjög úr útlánum þeirra og segir
hann að hrun bankakerfisins hafi
blasað við. Það hafi ekki verið fyrr en
gripið var til þess örþrifaráðs að
taka upp verðtryggingu að baráttan
við verðbólguna snerist við. Þá hafi
athafnafrelsi banka, t.d. til að ákveða
vexti sína sjálfir, verið aukið á sama
tíma.
Varanlegar afleiðingar
verðbólgutímabilsins
Morgunblaðið/Kristinn
Bankastjórar Jónas Haralz, fyrrverandi bankastjóri Landsbankans, heils-
ar Jóhannesi Nordal, fyrrverandi Seðlabankastjóra, á málþinginu.