Morgunblaðið - 14.11.2007, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2007 19
MENNING
EINTAK úr fyrstu útgáfu bók-
arinnar Wuthering Heights eða Fýk-
ur yfir hæðir eftir Emily Bronte seld-
ist á uppboði nýlega á 114.000 pund.
Var það tvöfalt meira en matsverð
bókarinnar. En eintakið af bókinni er
frá 1847 og var búist við að það færi á
30.000 til 50.000 pund.
Talskona uppboðshússins Bon-
hams sagði að ónafngreindur ein-
staklingur hefði keypt bókina og yrði
hún áfram í Bretlandi.
Bókin, eina skáldsagan sem
Bronte skrifaði, var fyrst gefin út
undir karlmannsdulnefninu Ellis
Bell.
Bronte sem lést árið 1848, þrjátíu
ára að aldri, notaði dulnefnið af ótta
við að þurfa að þola fordóma sem
kvenkyns rithöfundur.
Nokkrar kvikmyndir hafa verið
gerðar eftir skáldsögunni.
Fyrrverandi eigandi þessa sjald-
gæfa eintaks af Wuthering Heights,
Anne Reid, fékk bókina gefins frá afa
sínum þegar hún var barn. Hún hafði
verið í fjölskyldu hennar í fjórar kyn-
slóðir. Reid er nemandi í listaaka-
demíunni í London og stefnir að því
að nota ágóðann af sölu bókarinnar
til að láta langtíma draum rætast um
að gerast listamaður.
Frumút-
gáfa seld
Eintak af Wuthering
Heights á uppboði
Rithöfundur Emely Bronte skrifaði
eina bók um ævina.
BÓKABRJÁL er heiti á nýgreindu
tilbrigði mannlegrar hegðunar, er
stjórnast af taugakerfinu. Það eru
kanadískir sérfræðingar sem greint
hafa hegðunina og skilgreint, en hún
lýsir sér með reiðiköstum fólks í
bókabúðum, sem jafnvel geta endað
með því að bókum er kastað í veggi.
Það er kanadíska dagblaðið The
Globe and Mail í Toronto sem grein-
ir frá þessu.
Sérfræðingarnir telja sig líka hafa
komist að rótum hegðunarinnar og
hafa fundið út að það er ört hækk-
andi Kanadadalur andspænis lækk-
andi Bandaríkjadal sem veldur. Við-
skiptavinir í Kanada sjá bókaverð
prentað á bókarkápum í báðum
gjaldmiðlum, og finnst orðið orðið
ærið dýrt, í samanburði við það sem
Bandaríkjamenn greiða fyrir það.
Bóksalar í Kanada hafa brugðist við
með því að selja bækur á verði Sáms
frænda.
Bókabrjál
SKÁLDAFÉLAGIÐ Nykur
stendur fyrir ljóðakvöldi til
heiðurs Þórði Helgasyni, dós-
ent og ljóðskáldi, en hann
varð sextugur hinn 5. nóv-
ember.
Þórðarvaka fer fram mið-
vikudagskvöldið 14. nóvember
kl. 20 á efri hæð Café Sólons
í Bankastræti.
Þórður var Nykri innan
handar þegar félagið steig sín
fyrstu skref árið 1995, auk þess sem hann hefur
liðsinnt fjölmörgum ljóðskáldum og rithöf-
undum í gegnum árin. Aðgangur er ókeypis og
allir ljóðaunnendur velkomnir.
Bókmenntir
Þórðarvaka skálda-
félagsins Nykurs
Þórður
Helgason
KVARTETT Ásgeirs Ásgeirs-
sonar leikur á Jazzklúbbnum
Múlanum í kvöld kl. 21 á
DOMO bar. Tónleikarnir eru
til heiðurs bandaríska saxófón-
leikaranum Dexter Gordon
sem var ein litríkasta og
áhrifamesta persóna jazzsög-
unnar og spannar ferill hans
nær óslitin fimmtíu ár. Leikin
verður tónlist Dexters ásamt
sígrænum djassperlum er
hann gerði ódauðlegar. Kvartettinn skipa: Ásgeir
Ásgeirsson gítarleikari, Ólafur Jónsson saxófón-
leikari, Þorgrímur Jónsson bassaleikari og Eric
Quick trommuleikari. Aðgangseyrir er 1.000 kr.
Tónlist
Heiðurstónleikar
Dexters Gordons
Ásgeir
Ásgeirsson
BLÁSIÐ hefur verið nýju lífi í
Alþjóðleg samtök brúðuleik-
húsfólks á Íslandi. UNIMA eru
samtök um allan heim, en deild
samtakanna á Íslandi var
stofnuð 1975. Samtökin hafa
fengið nýja stjórn sem hefur
það hlutverk að hlúa að list-
greininni hér á landi. Fyrsta
verk nýkjörinnar stjórnar er
að setja upp heimasíðu sem
mun gera öllum kleift að nálg-
ast upplýsingar um brúðuleikhús á Íslandi. Þessi
ævaforna listgrein hefur verið gróskumikil hér á
landi að undaförnu. Formaður UNIMA á Íslandi
er Sigríður S. Reynisdóttir.
Leiklist
Samtök Brúðuleik-
húsfólks á Íslandi
Útileikhúsið
Studio Festi.
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
„ÉG get ímyndað mér að að Haydn
hafi verið eins og rokkstjörnurnar í
dag; hann var svo vinsæll – alla
vega á tímabili. Og verkið – þetta
er hreint skemmtiverk,“ segir
Edda Erlendsdóttir píanóleikari,
en annað kvöld leikur hún einleik
með Sinfóníuhljómsveit Íslands í
Píanókonsert í D-dúr eftir Haydn,
með því merka raðnúmeri Hobok-
en XVIII: 11.
„Haydn var ótrúlega vinsæll á
ákveðnum tímabilum og miklu,
miklu vinsælli en Mozart. Þegar
hann var í Englandi var hann því-
lík stjarna.
Tónlistin er aðgengileg og hrein
og bein. Haydn er hljómfallsmaður
og spilar mikið með rytmann.
Hann er samt líka lagrænn. Haydn
spilaði ekkert mikið á píanó sjálfur,
en hafði gífurlegan áhuga á hljóð-
færinu og þróun þess. Hann fylgd-
ist mjög vel með þeim breytingum
sem urðu þegar fortepíanóið var að
taka á sig mynd sem píanó.“
Endalaus fjölbreytni
Edda hefur leikið fjölmörg verk
eftir Haydn á ferli sínum og gefið
út disk með píanóverkum hans.
„Það sem mér hefur alltaf þótt
skemmtilegast við Haydn er enda-
laus fjölbreytni í stefjum og til-
brigðum – og tilbrigðum við til-
brigði. Hann er aldrei leiðinlegur –
og aldrei endurtekningar sem mað-
ur stoppar við og spyr: „af
hverju?“ Það er mikil dýmamík,
jafnvel í því smæsta.“
Þegar Edda ákvað að taka þenn-
an konsert og æfa hann var hún
úti að aka, í orðsins fyllstu merk-
ingu.
„Þetta var fyndið. Ég var að
keyra til Brussel, þar sem ég átti
að spila á tónleikum, en það er
þriggja til fjögurra tíma bílferð. Þá
heyrði ég konsertinn í útvarpinu í
bílnum og hugsaði strax: „Heyrðu
mig, þetta verð ég að spila!“ Þá
var bara að byrja að vinna, taka
sér tíma og leyfa verkinu að gerj-
ast með manni, og móta það. Svo
gerist ýmislegt þegar maður fer að
æfa með hljómsveitinni, þá breytist
líka spilamennskan hjá mér. Ég
hef verið einstaklega heppin með
hljómsveitarstjóra núna, því Kurt
Kopecki sem stjórnar á tónleik-
unum óskaði eftir því í sumar að
við renndum í gegnum verkið á tvö
píanó. Svo hittumst við líka áður
en hljómsveitaræfing byrjaði. Þetta
finnst mér vera forréttindi, og
svona er því miður ekki unnið í
dag. Ég hef lent í ýmsu með
hljómsveitarstjóra. Þeir hafa lítinn
tíma og oft lítinn áhuga, og eru
miklu frekar að hugsa um stóru
flottu sinfóníuna eftir hlé, þar sem
þeir ætla að brillera. Þannig er tíð-
arandinn í dag. En nú var þetta öf-
ugt – við unnum þetta eins og
kammertónlist. Kurt Kopecki er
mjög flinkur og elskulegur maður.“
Edda hefur margoft leikið með
Sinfóníuhljómsveit Íslands áður, og
segir það vera eins og að koma
heim í heiðardalinn að mæta á
fyrstu æfingu. „Þetta er mjög góð
tilfinning og allt í kringum mig er
fólk sem ég hef unnið með og spil-
að með, og það er tekið vel á móti
mér.“
Edda segir að tónleikar séu eng-
in endastöð þótt þeir marki lok
tímabils sem hefur jafnvel tekið
mánuði og ár. „Tónleikarnir sjálfir
gefa manni orku til að halda áfram
og takast á við ný verkefni og ég
er iðin við það að ráðast í ný verk-
efni. En það er djúp reynsla að
spila á tónleikum. Hún er í senn
eins og innhverf íhugun og úthverf
tjáning. Þetta er langt ferli, og
tónleikar eru mikilvæg augnablik í
mínu lífi. Þau augnablik – þessi
djúpa reynsla – er það sem drífur
mig áfram.“
Edda Erlendsdóttir leikur einleik með Sinfóníuhljómsveit Íslands annað kvöld
Djúp reynsla sem drífur mig áfram
PÍANÓKONSERT í D-dúr Hob.
XVIII: 11 er þekktasti píanókonsert
Haydns, saminn einhvern tíma á ár-
unum 1780- 783, og þá fyrir sembal
eða fortepíanó.
Haydn gerði ráð fyrir klassískri
stærð hljóðfæra; strengjum, tveim-
ur óbóum og tveimur hornum.
Konsertinn var gefinn út í nokkr-
um útgáfum árið 1784 og hefur ver-
ið gefinn út ótal sinnum síðan.
Fiðlur og víólur leiða hlustand-
ann inn í verkið, áður en öll hljóm-
sveitin slæst í för. Þá fyrst skerst
einleikshljóðfærið, píanóið, í leik-
inn. Konsertinn er rífandi fjörugur
og rytmískur; í öðrum þætti fær
einleikarinn að sýna fingrafimi sína
svo um munar, en þriðji þátturinn
er kátt og fjörmikið ungverskt
rondó, með tyrkneskum undirtóni
eins og þá var svo vinsælt. Mozart,
Beethoven, Haydn og fjöldi ann-
arra tónskálda heillaðist af jan-
issar-hljómsveitunum tyrknesku,
sem fylgdu Ottómönum til Evrópu.
Tyrkneskt
fjör og
flugeldar
SINFÓNÍUHLJÓMSVEITIN pantaði verk hjá Tryggva M. Baldvinssyni í
tilefni af afmæli Jónasar Hallgrímssonar, og verður það frumflutt á tón-
leikunum annað kvöld. Tryggvi kaus að byggja verkið á ævintýri lista-
skáldsins góða, Stúlkan í turninum. Sjálfur fer Tryggvi með hlutverk sögu-
manns. „Ég þekkti söguna vel, heyrði og las hana oft sem barn og fannst
hún alltaf jafnspennandi,“ segir Tryggvi. „Því leið mér oft eins og ég væri
að semja tónlist við kvikmyndina um ævintýri stúlkunar, því að sagan stóð
mér svo ljóslifandi fyrir hugskotssjónum. Stúlkan, uglan og leðurblakan
góða fá sín stef sem heyrast eins og rauður þráður í gegnum allt verkið,
þrátt fyrir að taka nokkrum breytingum eftir framgangi sögunnar.“
Stúlkan í turni Tryggva
Í TILEFNI af 200 ára fæðing-
arafmæli Jónasar Hallgrímssonar
og degi íslenskrar tungu á föstu-
daginn verður Jónasarvefurinn
formlega opnaður og afhentur ís-
lenska skólakerfinu í dag kl.17.
Mjólkursamsalan og Hvíta húsið
ófu vefinn í sameiningu en það er
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra sem veitir
vefnum formlega móttöku í dag við
hátíðlega athöfn í Iðnó. Þar mun
einnig Páll Valsson, einn helsti
Jónasarspekingur þjóðarinnar,
halda stutta ræðu og Andrea Gylfa-
dóttir og Egill Ólafsson flytja vel
valin lög.
Vefurinn er byggður á prófíl-
mynd af Jónasi Hallgrímssyni sem
sett er saman úr 816 smámyndum,
en þetta er þriðja myndin af þess-
ari gerð sem Mjólkursamsalan ger-
ir; tvær hinar fyrri voru af Jóni
Sigurðssyni og Halldóri Laxness.
Myndasyrpan, sem vakið hefur
verðskuldaða athygli, er hluti af
myndarlegu framlagi Mjólkursam-
sölunnar til eflingar íslenskri
tungu.
Jónasarmyndin stendur tveimur
hinum fyrri talsvert framar að því
leyti að hún tengist þessum ágæta
vef. Þangað geta landsmenn lagt
leið sína, smellt á smámyndirnar
sem saman mynda andlit Jónasar
Hallgrímssonar og nálgast þar með
upplýsingar um viðkomandi mynd,
ljóð, höfund ljóðsins og fróðleik um
íslenska náttúru.
Jónasarvefur opnaður í dag
Skáld Jónas Hallgrímsson
hefur nú fengið sinn vef.
TENGLAR
..............................................
www.jonas.ms.is
♦♦♦ Morgunblaðið/KristinnVinsæll Edda Erlendsdóttir píanóleikari segir vinsældir Haydn á sínum
tíma jafnast á við vinsældir rokkstjarna í dag.
ÞAU leiðu mistök urðu við skrif
fréttar, sem birtist 9. nóvember sl.,
um afhjúpun minnisvarða um Bríeti
Bjarnhéðinsdóttur, að rangt var far-
ið með aðdraganda verkefnisins.
Hið rétta er að árið 2004 kom Auð-
ur Styrkársdóttir, forstöðumaður
Kvennasögusafnsins, hugmyndinni á
framfæri í fjöldagöngu um kvenna-
slóðir í Reykjavík. Í kjölfarið sam-
þykkti ríkisstjórnin, að frumkvæði
þáverandi umhverfisráðherra og fé-
lagsmálaráðherra, Sivjar Friðleifs-
dóttur og Árna Magnússonar, að
reisa minnisvarða um Bríeti.
Sett var á laggirnar undirbúnings-
nefnd sem í áttu sæti fulltrúar
Kvennasögusafns Íslands, Rann-
sóknarstofu í kvenna- og kynjafræð-
um og Kvenréttindafélags Íslands.
Undirbúningur spannar því þrjú ár.
Leiðrétting
♦♦♦