Morgunblaðið - 09.03.2008, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 9. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
ÓVISSA Á FASTEIGNAMARKAÐI
Staða íbúðareigenda
Skilyrði húskaupenda til að rýna
fram í tímann minna einna helst á ís-
lenska veðrið. Íslendingar eru vanir
sviptingum í veðri og á fasteigna-
markaðnum. Og nú eru blikur á lofti.
Heildarskuldir heimilanna við
lánakerfið hafa aukist mikið á liðnum
árum og námu tæpum 1.552 millj-
örðum í lok síðasta árs, samkvæmt
tölum Seðlabankans, þar af um 234
milljörðum í erlendum lánum. Ef ein-
ungis er litið til verðtryggðra íbúða-
lána námu þau 1.006 milljörðum, þar
af 463 milljörðum í bönkum og spari-
sjóðum í árslok, 412 milljörðum við
Íbúðalánasjóð og aðrar lánastofnanir
og 131 milljarði við lífeyrissjóði.
Þess utan voru 50 milljarðar í er-
lendum íbúðalánum. Það hefur færst
mjög í vöxt að íslensk heimili fjár-
magni sig með lánum í erlendum
gjaldmiðli eða myntkörfum. Eftir því
sem gengi krónunnar lækkar eykst
ásóknin í erlendu lánin enda bera þau
lága vexti og eru óverðtryggð. Það
munar um minna, vísitala neyslu-
verðs hækkaði um 1,38% milli mán-
aða, frá janúar fram í miðjan febrúar,
H
úsnæðiskaup eru í flest-
um tilvikum stærsta og
mikilvægasta fjárfest-
ing sem fjölskyldur og
einstaklingar ráðast í.
Þá er fjárfest til langs
tíma og mikið ríður á að áætlanir
standist.
Það sýnir vægið að afborganir af
húsnæði, hita og rafmagni voru um
fjórðungur af útgjöldum íslenskra
heimila árin 2005 og 2006, samkvæmt
rannsókn Hagstofunnar. Þau útgjöld
vega vitaskuld mun þyngra á sumum
heimilum.
Það hefur löngum verið einkenni á
íslensku samfélagi að flestir búi í eig-
in húsnæði en þróunin er þó í átt til
leiguhúsnæðis. Á árunum 2004 til
2006 bjó um 81% í eigin húsnæði,
samkvæmt rannsókn Hagstofunnar,
en ef farið er til ársins 1990 voru um
89% í eigin húsnæði.
Eflaust má rekja þessa þróun að
hluta til þess hve mikið verð á hús-
næði hefur hækkað á liðnum árum.
Það veldur því að ungt fólk á erfiðara
með að eignast þak yfir höfuðið. Þá
býr einhleypt fólk frekar í leigu-
húsnæði.
og 12 mánaða verðbólga mældist í
febrúar 6,8%. Því er spáð að hún auk-
ist enn meira í mars.
En erlendum lánum fylgir gengis-
áhætta og víst er að erlend lán hafa
hækkað á undanförnum vikum og
mánuðum vegna ört lækkandi gengis
krónunnar en raungengi hennar hef-
ur ekki verið lægra síðan í desember
2006. Það eykur einnig áhættuna við
gengisbundin lán að sveiflur í afborg-
unum eru meiri en á verðtryggðum
krónulánum og er því iðulega gerð
krafa um lægra veðsetningarhlutfall.
Endurskoðun á næsta ári
Í ágústmánuði árið 2004 hófu
bankar og sparisjóðir að bjóða hag-
stæð fasteignalán sem bera ann-
arsvegar fasta vexti út lánstímann og
hinsvegar lán þar sem vextir sæta
endurskoðun á fimm ára fresti.
Algengt var að fólk notaði tæki-
færið og endurfjármagnaði eldri lán
með nýju bankalánunum. Til marks
um það var meðaltal uppgreiðslna í
Íbúðalánasjóði í september til des-
ember það haust tæplega 18 millj-
arðar. Má ætla að nokkuð stór hluti
af nýju bankalánunum hafi verið
Morgunblaðið/Golli
ERFIÐARA AÐ EIGNAST
ÞAK YFIR HÖFUÐIÐ
Það ríkir veruleg óvissa á fasteignamark-
aðnum. Lánin hækka, sama í hvaða gjaldmiðli
þau eru, og skuldabyrðin þyngist vegna óhag-
stæðra skilyrða. Þá eru dæmi um fólk sem
hefur keypt sér íbúð en nær ekki að fjár-
magna kaupin með því að selja gömlu íbúðina.
Og úrræðum fækkar því aðgengi að fjármagni
er mun minna en áður. Hér er staðan á fast-
eignamarkaðnum skoðuð og talað meðal ann-
ars við hagfræðinga, bankamenn og fast-
eignasala um fólkið „í djúpu lauginni“.
Eftir Pétur Blöndal
Ljósmyndir Golli