Morgunblaðið - 29.03.2008, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MARS 2008 29
hér að
nnilega
ma staldr-
ttökur og
i. Annar
rgar
ist og
. Allt
num eins
Nicholas
fa svipuð
mi og án
dnast
að hug-
kkur
r Guð-
áið, við
skels-
a áratuga
angholts-
. En
ekki allt-
man það,
ftir
órn dr.
ur það
maður fá
hliðið í
r opnað
num
minn sem
g bestu
kvöldið í
kirkjuna hans Ignatiusar Loyola.
Ekki man ég hvort sæti voru tölu-
sett, en sennilega vorum við
snemma á ferðinni af einskærri eft-
irvæntingu. Mörgum hefur orðið
hált á því að reyna að lýsa hug-
hrifum af tónlist og ekki vil ég reyna
það hér. Þann sama dag hafði hóp-
urinn reyndar sungið fyrir páfa og
hlotið fyrir blessun hans. Var ekki
eins og væri sérstök blessun yfir
þessari ógleymanlegu stund? Ég læt
mér nægja að segja frá því, að við
vorum stolt af því að vera Íslend-
ingar, þegar við gengum út úr kirkj-
unni í kvöldrökkrið, við höfðum
fengið staðfestingu á að við vorum
ekki aðeins vitni að heimsmenning-
unni, heldur þátttakendur. Því að
flutningur kórsins á H-moll mess-
unni var þannig sem „þá rétt er að
staðið“ eins og forðum var kveðið, og
þarf þá ekki fleiri orða við.
Í ár skilst mér séu 50 ár síðan
Pólýfónkórinn hóf fyrst hóf upp
raust sína. Í þessum skrifuðum orð-
um sit ég og hlusta á upptöku með
Pólýfónkórnum af H-moll messunni.
Sú upptaka er gerð í Háskólabíói í
mars 1985 á 300 ára afmæli tón-
skáldsins. Það kemur því yfir mig
hvotingur að nota tækifærið og bera
fram þakkir og hamingjuóskir til
þeirra fjölmörgu sem þar hafa kom-
ið að verki með kórnum í áranna rás.
Við vorum ekki alveg söm eftir
kvöldskírn okkar í Ignatiusarkirkj-
unni þann 5. júlí 1985; og við höfum
grun um að allir þeir sem sungið hafi
í eða með þessum fræga kór hafi
ekki verið heldur alveg samir eftir
og áður.
dum
r opn-
rg slík
merka
nem-
tur
bestu
.
Höfundur er fyrrv. Þjóðleik-
hússtjóri.
s, Or-
Isaac,
s Weel-
ndir.
ðum er
gra
ch, Diet-
andel,
h
ini, G.
i. Nú-
na einnig
og Bela
radd-
frá Balk-
ber
rancis
og
of our
Time. Eitthvert eftirminnileg-
asta verkið í þessum flokki, var
Þýsk messa eftir Johann Nepo-
muk David og var flutningur
þessa verks sannkallaður stór-
viðburður. Íslensk tónlist var og
vel kynnt í verkum eftir Fjölni
Stefánsson, Gunnar Reyni
Sveinsson, Hallgrím Helgason,
Jón Leifs, með þremur þáttum
óratoríunni Edda, Pál P. Pálsson
(Requiem) og Þorkel Sig-
urbjörnsson.
Þessi upptalning gefur nokkra
hugmynd um helstu viðfangsefni
kórsins. Rétt er að nefna, að auk
fjölda tónleika hér á landi, fór
kórinn í nokkrar tónleikaferðir
til Englands, Belgíu, Austur-
ríkis, Svíþjóðar, Danmörku,
Spánar og tvívegis til Ítalíu.
Saga Pólýfónkórsins er sköp-
unarverk eldhugans Ingólfs Guð-
brandssonar, er óvæginn og
kröfuharður sem stjórnandi
stýrði sínu fólki til stórra verka,
er markaði tímamót í sögu kór-
söngs á Íslandi. Við Íslendingar
búum enn að framlagi þeirra,
sem hlýddu kalli Ingólfs Guð-
brandssonar og þó nú sé hljótt í
sal, má enn greina milda endur-
óman af fögrum og tignarlegum
söng. Pólýfónkórsins, tónlist,
þrungna blómstrandi lífi.
a
r bú-
mlagi
u kalli
ssonar
sal,
da
rum
ng.
Höfundur er tónskáld.
Bætt kjör aldraðra og ör-yrkja eru eitt af for-gangsmálum núverandiríkisstjórnar. Um síð-
ustu áramót fluttust lífeyristrygg-
ingar og málefni aldraðra frá heil-
brigðisráðuneyti til félags- og
tryggingamálaráðuneytisins. Á
þessum skamma tíma hafa verið
teknar ákvarðanir
sem munu skila ör-
yrkjum og öldruðum
umtalsverðum kjara-
bótum. Fyrstu stóru
áfangarnir munu
skila sér til lífeyr-
isþega nú um þessi
mánaðamót en þegar
þær verða að fullu
komnar til fram-
kvæmda nemur and-
virði þeirra 9 millj-
örðum króna á
ársgrundvelli.
Hækkun lífeyris um 7,4%
Um áramótin hækkaði lífeyrir
aldraðra og öryrkja um 3,3%. Í
framhaldi af samningum Alþýðu-
sambands Íslands og Samtaka at-
vinnulífsins, þar sem lægstu laun
voru hækkuð sérstaklega, var
ákveðið að hækka bætur lífeyr-
isþega einnig til samræmis við
meðaltalshækkun lægstu launa
samningsins sem áætluð var um
það bil 7% á árinu. Hinn 1. apríl
næstkomandi munu lífeyr-
isgreiðslur því hækka um 4% til
viðbótar fyrri hækkunum og mun
hækkunin verða afturvirk frá 1.
febrúar síðastliðnum.
Lífeyrisgreiðslur almanna-
trygginga hafa því hækkað um
7,4% á þessu ári eða um 9.400
krónur til þeirra sem aðeins fá
óskertar greiðslur úr almanna-
tryggingum.
Lágmarksframfærslu-
viðmiði flýtt
Í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar,
sem gefin var út í tengslum við
samninga Alþýðusambands Ís-
lands og Samtaka atvinnulífsins,
var einnig kveðið á um mótun lág-
marksframfærsluviðmiðs vegna
lífeyrisþega. Í samráði við for-
sætisráðherra ákvað ég að fela
nefnd sem vinnur nú að endur-
skoðun almannatrygginga að móta
tillögur að þessu lágmarks-
framfærsluviðmiði og flýta þeirri
vinnu þannig að það liggi fyrir eigi
síðar en 1. júlí í stað 1. nóvember
2008. Lágmarksframfærslu-
viðmiðið á meðal annars að taka
tillit til hækkunar lægstu launa í
nýgerðum kjarasamningum sem
er afar mikilvægt og hagsmuna-
samtök lífeyrisþega hafa lengi
barist fyrir.
Kjarabætur koma til fram-
kvæmda 1. apríl
Hinn 1. apríl næstkomandi
koma einnig til framkvæmda
fyrstu aðgerðirnar sem rík-
isstjórnin tilkynnti um við síðustu
áramót og hafa verið í undirbún-
ingi síðan. Yfirlýsing ríkisstjórn-
arinnar kvað meðal annars á um
margvíslegar kjarabætur til
handa öldruðum og öryrkjum,
meðal annars um algjört afnám
tekjutenginga, umtalsverðar
hækkanir frítekjumarka vegna at-
vinnutekna, sérstök frítekjumörk
vegna fjármagnstekna og lífeyr-
issjóðstekna, beinar hækkanir
bóta og lækkun skerðingarhlut-
falls ellilífeyris. Breytingar þessar
munu ýmist öðlast gildi 1. apríl, 1.
júlí eða 1. ágúst og loks mun af-
nám skerðingar vegna séreign-
arsparnaðar öðlast gildi um næstu
áramót.
Skerðing vegna
tekna maka afnumin
Skerðing bóta vegna tekna
maka verður að fullu afnumin frá
og með 1. apríl. Hér er um mikið
réttlætismál að ræða og þess lengi
verið beðið af samtökum eldri
borgara og öryrkja. Sem dæmi um
áhrif þessarar breytingar má
nefna ellilífeyrisþega sem hefur
1.000.000 króna í lífeyrissjóðs-
tekjur og maki hans hefur
6.000.000 króna í atvinnutekjur.
Bætur ellilífeyrisþegans munu í
júlí verða um 54.000
krónum hærri á mán-
uði en þær voru í des-
ember. Ef um öryrkja
í sömu stöðu er að
ræða munu bæturnar
hækka um 65.000
krónur á mánuði
vegna sérstaks frí-
tekjumarks á lífeyr-
issjóðstekjur öryrkja
sem mun taka gildi 1.
júlí næstkomandi og
nánar verður vikið að
síðar.
Alls munu um 5.800
lífeyrisþegar uppskera hærri bæt-
ur við þessa breytingu, þ.e. um
3.900 öryrkjar og um 1.900 ellilíf-
eyrisþegar.
90.000 króna frítekjumark á
fjármagnstekjur
Nú um mánaðamótin verður
einnig gripið til sérstakra aðgerða
til að draga úr of- og vangreiðslum
tekjutengdra bóta með því að
setja 90.000 króna frítekjumark á
fjármagnstekjur á ári. Þetta hefur
það í för með sér að fyrstu 90.000
krónurnar sem fólk fær í fjár-
magnstekjur munu ekki skerða
bætur lífeyristrygginga.
Aðgerðin mun að líkindum
draga verulega úr ofgreiðslum
bóta og þeim óþægindum sem þær
hafa í för með sér, en um 90% elli-
lífeyrisþega og um 95% örorkulíf-
eyrisþega hafa fjármagnstekjur
undir þessum mörkum. Ef horft er
til reynslu undanfarinna ára má
reikna með að 7–8.000 lífeyr-
isþegar komist hjá skerðingum
vegna þessara aðgerða.
Vasapeningar á dvalar- og
hjúkrunarheimilum hækka
Hinn 1. apríl munu vasapen-
ingar til tekjulausra vistmanna
hækka um tæplega 30%, en fjár-
hæðin fer úr 28.600 krónum í des-
ember í 38.225 krónur 1. apríl.
Með þessu móti eru ráðstöf-
unartekjur tekjulágra vistmanna
hækkaðar en jafnframt tryggt að
enginn vistmaður mun fá lægri
greiðslur en fyrir breytinguna.
Skerðingarhlutfall ellilífeyris
lækkað úr 30% í 25%
Skerðingarhlutfall ellilífeyris
verður einnig lækkað úr 30% í 25%
hinn 1. apríl og frítekjumark
hækkað frá sama tíma. Með þessu
móti munu greiðslur ellilífeyris
skerðast við sömu tekjumörk og
greiðslur örorkulífeyris og skerð-
ingarhlutfallið verða hið sama.
Þessi breyting er til hagsbóta fyr-
ir ellilífeyrisþega en lífeyr-
isgreiðslur um 460 þeirra munu
hækka samfara breytingunni.
Frítekjumark vegna atvinnu-
tekna ellilífeyrisþega hækkað
Næsti áfangi breytinganna sam-
fara yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
verður 1. júlí. Þá mun frí-
tekjumark vegna atvinnutekna
ellilífeyrisþega 67–70 ára hækkað í
100.000 krónur á mánuði.
Þetta þýðir að ellilífeyrisþegar
geta aflað sér tekna af atvinnu upp
að 1.200.000 krónum á ári án þess
að það hafi áhrif til skerðingar á
lífeyrisgreiðslur þeirra í stað
327.000 króna áður.
Sem dæmi um áhrif þessarar
breytingar á bætur ellilífeyr-
isþega má nefna að lífeyr-
isgreiðslur til einhleyps ellilífeyr-
isþega, sem hefur 1.200.000
krónur í árslaun af atvinnu, munu
hækka um liðlega 46.000 krónur á
mánuði frá desember 2007 eða um
557.148 krónur á ári.
Munu greiðslur til um 700 ellilíf-
eyrisþega hækka um leið og breyt-
ingin tekur gildi og án efa munu
allmargir eldri borgarar sem ekki
þiggja bætur frá Tryggingastofn-
un vegna núverandi skerðinga
sækja um bætur. Gildir hið sama
um vistmenn á dvalarheimilum, en
með lögum sem tóku gildi síðast-
liðið sumar var tenging launa-
tekna 70 ára og eldri við lífeyri al-
mannatrygginga að fullu afnumin.
Sambærilegar
kjarabætur til öryrkja
Enn hefur ekki verið ákveðið
hvernig sams konar breyting ör-
orku- og endurhæfingarlífeyr-
isþega verður framkvæmd.
Ástæðan er sú að framkvæmda-
nefnd forsætisráðherra um endur-
skoðun örorkumats og eflingu
starfsendurhæfingar vinnur að til-
lögum um framkvæmd sem stuðli
að því að ná svipuðum markmiðum
hvað varðar þá hópa. Gert er ráð
fyrir því að lög eða önnur fram-
kvæmd sem skili öryrkjum sam-
bærilegum kjarabótum og umrætt
ákvæði skilar öldruðum verði lög-
fest á yfirstandandi þingi og komi
einnig til framkvæmda 1. júlí.
300.000 króna frítekjumark á
lífeyrissjóðstekjur örorkulíf-
eyrisþega
Hinn 1. júlí mun einnig verða
sett 300.000 króna frítekjumark á
lífeyrisgreiðslur örorkulífeyr-
isþega. Þessi breyting hefur þau
áhrif að lífeyrissjóðstekjur ör-
yrkja upp að 300.000 krónum á ári
munu ekki skerða tekjutryggingu
eða heimilisuppbót til örorkulíf-
eyrisþega.
Sem dæmi um áhrif þessarar
breytingar má nefna að ef örorku-
lífeyrisþegi og maki hans hafa
hvor um sig 1.000.000 króna í líf-
eyrissjóðstekjur á ári hækka bæt-
ur örorkulífeyrisþegans um tæp-
lega 7.000 krónur á mánuði frá
febrúar með hækkun bóta og síðan
aftur um tæplega 10.000 krónur í
júlí vegna áhrifa frítekjumarksins,
alls um 17.000 krónur á mánuði ef
miðað er við desember síðastlið-
inn. Ef um er að ræða örorkulíf-
eyrisþega, sem býr einn og er með
1.000.000 króna á ári í lífeyr-
issjóðstekjur, hækka bætur hans
um tæplega 23.500 krónur á mán-
uði milli mánaðanna desember
2007 og júlí 2008.
Um helmingur allra örorkulíf-
eyrisþega eða um 7.000 manns
mun njóta frítekjumarksins í
formi hærri bóta frá Trygg-
ingastofnun. Með þessari breyt-
ingu er jafnframt komið til móts
við áherslur lífeyrissjóðanna um
að dregið verði úr víxlverkandi
skerðingum milli bóta almanna-
trygginga og lífeyrissjóðanna. Er
þess vænst að það verði til þess að
lífeyrissjóðirnir taki til endur-
skoðunar skerðingar á lífeyr-
issjóðsgreiðslum vegna lífeyris al-
mannatrygginga.
25.000 króna lífeyris-
trygging fyrir aldraða
Þessu til viðbótar verður öllum
öldruðum, sem ekki njóta a.m.k.
25.000 króna greiðslu úr lífeyr-
issjóði nú þegar, tryggð sérstök
kjarabót sem jafngildir 25.000
króna greiðslu úr lífeyrissjóði á
mánuði. Þessi greiðsla kemur til
viðbótar greiðslum Trygg-
ingastofnunar og kemur því sér-
staklega vel þeim sem í dag njóta
einungis slíkra bóta. Þegar tekið
hefur verið tillit til þess að fjár-
hæðin skerðir aðrar bætur jafn-
gildir þessi fjárhæð ríflega 15.000
krónum fyrir skatta sem kemur til
viðbótar þeim 9.400 krónum sem
7,4% hækkun lífeyrisgreiðslna
skilar til þessa hóps sem býr við
verst kjörin, samtals ríflega 24.400
krónur fyrir skatta á mánuði.
Aldurstengd örorku-
uppbót hækkar
Hinn 1. júlí mun aldurstengd ör-
orkuuppbót einnig hækka. Breyt-
ingin gerir það meðal annars að
verkum að þeim öryrkjum mun
fjölga mikið sem fá 100% uppbót
vegna ungs aldurs þegar örorka er
metin í fyrsta sinn og að aldurs-
viðmiðið verði fært úr 19 ára aldri
í 24 ár. Þannig mun einstaklingur
sem metinn var til örorku 24 ára
gamall fá 100% uppbót eftir breyt-
inguna í stað 85% nú. Bætur hans
hækka því úr 21.845 krónum á
mánuði í 26.728 krónur eða um
58.600 krónur á ári.
Uppbótin er ótekjutengd og því
koma hækkanir hennar óskiptar
til allra örorku- og endurhæfing-
arlífeyrisþega nema þeirra sem
þegar fá 100% uppbót. Alls munu
um 12.000 örorku- og endurhæf-
ingarlífeyrisþegar njóta hækk-
unarinnar, þótt mismikil sé.
Skerðing séreignarsparnaðar
afnumin
Um næstu áramót verður síðan
afnumin hin ósanngjarna skerðing
lífeyrisgreiðslna vegna innlausnar
séreignarsparnaðar. Innlausn sér-
eignarsparnaðar hefur ekki áhrif
við útreikning elli- og örorkulíf-
eyris en samkvæmt núgildandi
lögum eru slíkar tekjur ekki und-
anskildar við útreikning tekju-
tryggingar og heimilisuppbótar.
Þannig skerðast tekjutrygging og
heimilisuppbót til einhleyps ellilíf-
eyrisþega sem innleysir 500.000
króna séreignarsparnað um 20.687
krónur á mánuði eða rúmar
248.000 krónur á ári.
Fyrstu skrefin
á langri vegferð
Hér hafa verið talin upp helstu
atriði sem þegar hafa náðst fram á
þeim skamma tíma sem ég hef
borið ábyrgð á almannatrygg-
ingum og málefnum aldraðra. Hér
er þó aðeins um fyrstu skrefin að
ræða og mun ég halda áfram að
beita mér fyrir úrbótum í lífeyr-
istryggingakerfinu sem leiði til
bættra kjara fyrir lífeyrisþega og
jafnframt til réttlátara og einfald-
ara kerfis. Á síðasta ári skipaði ég
nefnd sem var falið að skila mér
samræmdum tillögum fyrir 1. nóv-
ember á þessu ári varðandi heild-
arendurskoðun almannatrygg-
ingalöggjafarinnar er miði að
einföldun hennar. Ég vænti mikils
af störfum þeirrar nefndar, ekki
síst í næsta stóra verkefni hennar,
þ.e. mótun tillagna um lágmarks-
framfærsluviðmið fyrir lífeyr-
isþega fyrir 1. júlí næstkomandi.
Níu milljarðar
til lífeyrisþega
Eftir Jóhönnu Sigurðardóttur » Þegar tekið hefur
verið tillit til þess
að fjárhæðin skerðir
aðrar bætur jafngildir
þessi fjárhæð ríflega
15.000 krónum fyrir
skatta sem kemur til
viðbótar þeim 9.400
krónum sem 7,4%
hækkun lífeyris-
greiðslna skilar til
þessa hóps sem býr við
verst kjörin, samtals
ríflega 24.400 krónur
fyrir skatta á mánuði.
Jóhanna Sigurðardóttir
Höfundur er félags- og trygginga-
málaráðherra.