Morgunblaðið - 30.03.2008, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 30. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
31. mars 1978: „Morgunblaðið
hefur birt bréf Íslandsdeildar
Amnesty International ásamt
nöfnum þeirra, sem undir það
skrifa, en hér er um að ræða
opið bréf til Vorsters, for-
sætisráðherra S-Afríku,
vegna kynþáttamisréttis
þess, sem stjórn Suður-
Afríku hefur látið viðgangast
þar í landi – og ber raunar
ábyrgð á. Ástæða ert til að
taka heilshugar undir gagn-
rýni þá, sem í bréfinu felst, og
jafnframt þær áskoranir á
stjórn S-Afríku að breyta
stefnu sinni og koma á jafn-
rétti allra þegna í landinu,
hvort sem þeir eru svartir eða
hvítir. Þettta er í samræmi
við stefnu Sameinuðu þjóð-
anna og yfirlýsingu utanrík-
isráðherra Norðurlanda, sem
birt var nýlega.
Hitt er svo annað mál, að
mannréttindi eiga undir högg
að sækja víðar en í S-Afríku
og sums staðar er ástandið
jafnvel mun verra en þar í
landi, eins og bent var á hér í
Reykjavíkurbréfi á sl. sumri,
þar sem rætt var um mann-
réttindamál í heiminum …“
. . . . . . . . . .
30. mars 1988: „Francois Mit-
terrand, Frakklandsforseti,
dró það fram á síðasta dag að
skýra frá þeirri ákvörðun
sinni að gefa kost á sér í for-
setakosningunum. Eftir að
Mitterrand tók af skarið á
þriðjudag, hefur kosninga-
baráttan farið hratt af stað og
ef að líkum lætur verður hart
barist fram á síðasta dag.
Francois Mitterrand barðist í
17 ár fyrir því að komast í
Elysée-höll. Nú í lok sjö ára
kjörtímabils er hann orðinn
71 árs en ætlar þó ekki að
draga sig í hlé. Samkvæmt
könnunum er Mitterrand sig-
urstranglegastur helstu fram-
bjóðendanna þriggja, en hinir
tveir eru Jacques Chirac, for-
sætisráðherra, og Raymond
Barre, fyrrum forsætisráð-
herra.“
. . . . . . . . . .
29. mars 1998: „Svo virðist
sem gagnkvæmur ótti hafi
ríkt á milli atvinnulífs og
menningar hér á landi; menn-
ingin hefur ekki viljað leita
fjárhagslegs stuðnings hjá
einkafyrirtækjum vegna þess
að þar með hefði hún selt sig
mammoni og óhreinkað sig og
fyrirtækin hafa óttast að þau
hefðu ekki nægilegt vit á list-
um til að geta valið og hafnað.
Þetta kom fram á morg-
unverðarfundi Verslunarráðs
Íslands sem haldinn var á
Hótel Sögu í vikunni þar sem
Sigurður Gísli Pálmason,
framkvæmdastjóri Hofs sf.,
og Stefán Baldursson þjóð-
leikhússtjóri höfðu framsögu.
Eins og fram kom í frásögn
Morgunblaðsins af fundinum
gæti þetta verið að breytast.“
Úr gömlum l e iðrum
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÞOLINMÆÐI OG ÞANÞOL
ALMENNINGS Á ÞROTUM
Kostnaður vegna tveggjastærstu liðanna í útgjöldumheimilanna, þ.e. vegna hús-
næðis og ferða og flutninga, hefur
aukist um 14% á einu ári, frá mars-
byrjun 2007 til byrjunar þessa mán-
aðar. Þetta eru þeir tveir liðir sem
hafa hækkað mest á undanförnum tólf
mánuðum en þeir vega samtals 43,5%
í vísitölu neysluverðs.
Þetta kemur fram í þeim tölum um
þróun verðlags sem Hagstofa Íslands
birti í fyrradag og Egill Ólafsson
blaðamaður gerði grein fyrir í frétta-
skýringu hér í Morgunblaðinu í gær.
Þessi aukning kostnaðar er mikið
áhyggjuefni, svo og kostnaðaraukn-
ing fjölmargra annarra liða, umfram
almennar verðlagshækkanir. Tólf
mánaða verðbólga mælist nú 8,7%
sem er mesta verðbólga í fjögur ár.
Mæling Hagstofunnar var gerð í ann-
arri viku marsmánaðar, áður en gengi
krónunnar tók að hríðfalla og því má
vænta þess að næsta mæling sýni enn
hærra verðbólgustig.
Geir H. Haarde forsætisráðherra
sagði m.a. í ávarpi sínu á ársfundi
Seðlabanka Íslands í fyrradag að það
hefði verið viðbúið og löngu fyrirséð
að gengi íslensku krónunnar myndi
lækka þegar um hægðist í þjóðarbú-
skapnum, ekki síst í ljósi þess að
gengi hennar hefði almennt verið tal-
ið of hátt um nokkurt skeið miðað við
efnahagsaðstæður.
„Lækkun á gengi krónunnar að
undanförnu er þó úr takti við vænt-
ingar og á sér aðrar skýringar. Þótt
hún leiði óhjákvæmilega tímabundið
til meiri verðbólgu, tel ég að gengið
muni finna nýtt jafnvægi þegar um
hægist á alþjóðlegum fjármálamörk-
uðum og mesta óvissan verður að
baki,“ sagði forsætisráðherra orðrétt.
Forsætisráðherra vék að því í máli
sínu að spurt væri hvort Seðlabank-
inn við núverandi aðstæður hefði öll
þau tæki í vopnabúri sínu sem hugs-
anleg væru, til að sinna því lögbundna
hlutverki sínu að stuðla að stöðugu
verðlagi, þ.e. að halda verðbólgunni í
skefjum.
Geir sagði að senn yrði tímabært að
gera fræðilega úttekt á slíku við-
fangsefni í góðu samstarfi við Seðla-
bankann. Orðrétt sagði forsætisráð-
herra: „Til slíks verks þarf, þegar þar
að kemur, að fá hæfustu sérfræðinga,
erlenda og innlenda, líkt og gert hefur
verið annars staðar. Í þessu felst ekki
gagnrýni á peningamálastefnu Seðla-
bankans, heldur viðleitni til að gera
honum betur kleift að rækja skyldur
sínar. Að þessu sinni er þó brýnast að
taka höndum saman um að komast út
úr því ölduróti sem íslenska fjármála-
kerfið er nú statt í vegna hinna al-
þjóðlegu aðstæðna.“
Allt er þetta satt og rétt hjá for-
sætisráðherra. En er eftir einhverju
að bíða? Er ekki rétt og skylt að
ákveða þegar í stað að ráðast í slíka
úttekt sem forsætisráðherra gerir að
umræðuefni?
Allt sem getur orðið til þess að
styrkja stöðu Seðlabankans, þannig
að honum gangi betur að standa við
verðbólgumarkmið sín, sem skil-
greind eru með ákveðnum vikmörk-
um, sem 2,5% árleg verðbólga, hlýtur
að vera af hinu góða og ekki eftir
neinu að bíða í þeim efnum.
Almenningi er nóg boðið. Þolin-
mæði einstaklinga, fjölskyldna og fyr-
irtækja, gagnvart síaukinni verð-
bólgu er á þrotum og þanþol til að
takast á við hana nánast ekkert leng-
ur. Það hefur m.a. komið fram í þeim
mótmælum sem atvinnubílstjórar
hafa staðið fyrir undanfarna daga
gegn geysilega miklum verðhækkun-
um á eldsneyti. Verð á bensíni hefur
samkvæmt tölum Hagstofunnar
hækkað á undanförnum tólf mánuðum
um 28,6% og á dísilolíu um 33,9% og
enn meir eftir síðustu hækkanir.
Krafan hlýtur að vera þessi: Ráðist
verði í samstillt og samhæft átak gegn
verðbólgu, þegar í stað.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
H
elgi Hallvarðsson skipherra lézt
eftir nokkur veikindi 15. mars
síðastliðinn. Hann var mikill vin-
ur Morgunblaðsins og einatt var
sem hlýhugur hans til blaðsins
væri takmarkalaus. Honum
fannst á stundum, að ekkert mætti fara fram hjá
blaðinu og var vakinn og sofinn í þeim efnum. Þeg-
ar kom að því að blaðið sendi mann um borð til þess
að skýra frá atburðum, kom enginn skipherra ann-
ar til greina en Helgi, svo sterk voru hans bönd við
blaðið.
Helgi kom mjög við sögu þegar átökin milli
brezkra herskipa og varðskipa Landhelgisgæzl-
unnar voru hvað hörðust við útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar í 200 mílur. Einhverju sinni var þó venju
fremur friðvænlegt, enda forsætisráðherra á tali
við brezkan kollega sinn árið 1976. Morgunblaðið
hafði ekki orðið vitni að togvíraklippingu á þessum
tíma, og það fannst Helga ótækt. Varð úr að bréf-
ritari slóst í för með Helga. Þá háttaði hins vegar
svo til að ráðherra hafði bannað að brezkir togarar
yrðu áreittir, en þeir voru á kafi í fiski á Selvogs-
banka. Helgi stefndi skipi sínu, Þór, að flotanum og
Selvogsbankinn var eins og skógur siglutrjáa.
Helgi vatt sér aftur fyrir Lord Jellicoe, togara, sem
var að toga eins og ekkert væri sjálfsagðara, og
varpan hvarf í djúpið. Togaraflotinn ærðist og gerð
var tilraun til að sigla á Þór, sem átti vélarafli sínu
að þakka, að hann komst inn fyrir 50 mílurnar.
Bréfritari bað guð að hjálpa sér, hvað myndi for-
stjórinn nú segja við Helga, og hvernig gæti hann
réttlætt slíka óhlýðni. Morguninn eftir kom skeyti
frá forstjóra Gæzlunnar, sem hljóðaði svo: „Af
hverju klipptirðu? – Forstjóri“. Helgi svaraði með
öðru stuttu skeyti, sem var eitthvað á þessa leið:
„Hann átti það skilið! – Skipherra“. Þar með var
þetta úr sögunni.
Bréfritari átti þess kost öðru sinni að fara með
Helga á sjó og lenti þá í fjölda árekstra við freigát-
ur. Þetta voru ógleymanlegir túrar og sýndu svo
augljóst var, hve áhafnir varðskipanna hættu lífi og
limum fyrir málstað þjóðarinnar í landhelgismál-
um. Þar var Helgi betri en enginn og gott að eiga
hann að vini.
Hans verður lengi minnzt og Morgunblaðið
sendir ástvinum hans hugheilar samúðarkveðjur
við fráfall góðs drengs.
Framganga Kínverja í Tíbet
Þ
unglamaleg valdbeiting Kínverja í
Tíbet hefur vakið óhug víða um
heim. Kínverjar hafa nú hafið áróð-
ursstríð til að svara þeirri gagnrýni
sem að þeim beinist. Ekki eru nema
nokkrir mánuðir þar til blásið verð-
ur til ólympíuleikanna í Peking. Þeir hefjast 8.
ágúst. Kínversk yfirvöld sögðu þegar þau sóttu um
að fá að halda leikana að það myndi verða til að ýta
undir umbætur og opna samfélagið. Atburðirnir í
Tíbet bera því ekki vitni. Þúsundir hermanna eru
nú í Lhasa, höfuðborg Tíbet, í því skyni að halda
þar reglu. Upp úr sauð í Lhasa 14. og 15. mars.
Ljóst er að Tíbetar réðust þar gegn kínverskum
íbúum borgarinnar og í kjölfarið hafa fylgt mót-
mæli og róstur í héruðunum Qinghai og Sichuan,
sem liggja að Tíbet, og Gansu, héraðinu fyrir norð-
an þau. Í Garze í Sichuan var skotið á mótmæl-
endur. Kínversk yfirvöld segja að mótmælendurnir
hafi verið vopnaðir hnífum og grjóti, einn lögreglu-
maður hafi látið lífið og nokkrir særst. Samkvæmt
heimildum tíbeskra andófsmanna á Indlandi var
einn mótmælandi skotinn til bana og særðist annar
í átökunum.
Sagt er að rúmlega þúsund manns hafi verið
handteknir í Lhasa og var haft eftir sjónarvottum
að til að skjóta skelk í bringu íbúa borgarinnar hafi
tugum manna í járnum verið ekið um götur hennar
í opnum vörubílum. Kínversk yfirvöld segja hins
vegar að nokkur hundruð konur og menn hafi gefið
sig fram af fúsum og frjálsum vilja og gengist við
þátttöku í ránum, gripdeildum og íkveikjum að
undirlagi „Dalai-Lama-klíkunnar“.
Kínverskir fjölmiðlar saka erlenda blaðamenn
um að skrumskæla frásagnir sínar af atburðunum í
Tíbet og í nýjasta tölublaði tímaritsins The Eco-
nomist er sagt frá því að sendiherrar erlendra ríkja
í Peking hafi verið kallaðir í utanríkisráðuneytið á
öllum tímum sólarhrings á fundi, sem ætlað er að
sýna fram á grimmd mótmælendanna, meðal ann-
ars með myndböndum. Kínverskir fjölmiðlar hafa
einnig veist að Dalai Lama, hinum andlega leiðtoga
Tíbeta, með óhróðri og sagt að klíka hans væri á
bak við mótmælin. Þeir gera hins vegar lítið úr því
að Dalai Lama hefur hótað að segja af sér haldi
Tíbetar áfram að beita ofbeldi.
Nú er mjög þrýst á Kínverja að taka upp við-
ræður við Dalai Lama. George Bush Bandaríkja-
forseti gerði það í samtali við Hu Jintao, forseta
Kína, á miðvikudag. Hu kvaðst reiðubúinn til að
gera það, en með kunnuglegum skilyrðum um að
Dalai Lama léti af kröfum um sjálfstæði að því við-
bættu að hann hætti að kynda undir og skipuleggja
ofbeldisaðgerðir og léti af tilraunum til að grafa
undan ólympíuleikunum. Kínverskir ráðamenn eru
ómyrkir í máli í garð Dalai Lama og kalla hann
ýmsum nöfnum, þar á meðal „úlf í munkakufli“,
„aðskilnaðarsinna“ og „svikara“. Þó hefur hann lát-
ið af kröfunni um sjálfstæði og lætur sér nægja að
fara fram á aukna sjálfstjórn í trúar- og menning-
armálum.
Í nýjasta tölublaði þýska vikublaðsins Der Spie-
gel birtist viðtal við Wang Lixiong, sem er sérfræð-
ingur um málefni Tíbets og hefur gagnrýnt kín-
versk stjórnvöld. Hann útskýrir viðbrögð
kínverskra valdhafa með því að í þeirra huga líti
þeir svo á að þeir eigi ekki annars kost: „Ef þeir
hefðu ekki kæft uppreisnina hefðu þeir jafnvel
misst stjórnina. Þetta er vitaskuld ekki skynsam-
leg lausn og ef það kemur til frekari óróa eru
stjórnvöld ábyrg, ekki íbúarnir.“
Hann segir að meginástæðan fyrir því að kín-
verskum stjórnvöldum hafi mistekist í Tíbet sé að
Tíbetar hafi ekki fengið sjálfstjórn í raun. „Þeir
hafa hana reyndar að nafninu til, en í eins flokks
einræði eru aðrar skoðanir ekki einu sinni liðnar
innan eigin þjóðernis. Hvernig er þá hægt að veita
öðrum þjóðernum sjálfstjórn?“
Margir Tíbetar ósáttir
við stefnu Dalai Lama
H
ann segir að rót andófsins sé að
ýtt sé undir það að Kínverjar
flytjist til Tíbets og þeir njóti
góðs af umbótum og fram-
kvæmdum, en Tíbetum sé ýtt til
hliðar og njóti ekki hagnaðarins.
Fyrir vikið beinist reiði þeirra að innflytjendunum.
Hins vegar séu Tíbetar í svo veikri stöðu gagnvart
yfirvöldum að ólíklegt sé að mótmælin haldi áfram.
Wang er spurður um það hverjum Tíbetar lúti:
„Í hversdagslífinu eru það stjórnvöld, þeir neyðast
til að fylgja forskriftum þeirra. Í trúarlegum mál-
um er það náttúrlega þeirri andlegi leiðtogi, Dalai
Lama. Í raun eru hins vegar margir ósáttir við póli-
tíska stefnu hans, til dæmis þegar hann gefur
markmiðið um sjálfstæði upp á bátinn og gengur til
samninga við kínversk stjórnvöld.“
Þetta er ekki í fyrsta skipti, sem skerst í odda í
Tíbet frá því að Kínverjar lögðu landið undir sig ár-
ið 1950 og skiptu því upp. Til varð sjálfstjórnarhér-
aðið Tíbet, en tíbeska svæðið Amdo varð að
Qinghai og réttindi tíbeskra minnihlutahópa í
Sichuan, Gansu og Yunnan voru af mjög skornum
skammti.
Blóði drifin saga undirokunar
Í
ritinu Svartbók kommúnismans eftir Sté-
pahne Courtois, Nicolas Werth, Jean-
Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel
Bartošek og Jean-Louis Margolin er
ófögur saga hernámsins rakin. Þar segir
að verstu árin í Tíbet hafi verið eftir
komu kínverska herins. Mikið gekk á í öllu Kína á
sjötta áratugnum, en hann var sérstaklega blóð-
ugur í Tíbet. Harkalegum aðferðum var beitt til að
innleiða kommúnisma og ná yfirráðum í landinu.
Aðgerðir hersins þegar khampa-skæruliðar gerðu
uppreisn voru ekki í nokkru samhengi við umfang
uppreisnarinnar. Þegar Tíbetar fögnuðu nýju ári
1956 gerði kínverski herinn loftárás á klaustur í
Batang og drap tvö þúsund munka og pílagríma.
Stór hluti íbúa landsins lifði að hluta til hirðingjalífi
og hinn hlutinn tengdist klaustrum. Aðgerðir
stjórnvalda kollsteyptu lífi þeirra. Tíbeskum fjöl-
skyldum var hrúgað saman í kommúnur. Tilraun til
að rækta sömu korntegundir og á kínversku lág-
lendi leiddu til hungursneyðar. Tugir þúsunda Kín-
verja voru fluttir til Sichuan og fengu þjóðnýtt
land. Þessir fólksflutningar hófust árið 1953 og
bættu ekki ástandið í matarskortinum. Árið 1959
var samyrkjubúavæðing knúin fram með valdi.
Hún leiddi til uppreisnar, sem var brotin á bak aft-
ur og leiddi það til þess að Dalai Lama flúði til Ind-
lands. Með honum fóru um 100 þúsund manns,
þeirra á meðal megnið af hinni fámennu mennta-
stétt landsins. Uppreisnarmennirnir náðu Lhasa á
sitt vald. Kínverjar brugðust við með miklum
sprengjuárásum. Enginn gat sinnt hinum særðu,
sem oft voru grafnir lifandi eða urðu fyrir árásum
flökkuhunda. Talið er að á milli 2.000 og 10.000
manns hafi fallið þegar kínverski herinn tók Lhasa
aftur. Leikurinn var ójafn. 20.000 tíbeskir upp-
reisnarmenn vörðust með sverðum og framhlaðn-
ingum.
Í Svartbókinni segir að listinn yfir óhæfuverk
Laugardagur 29. mars
Reykjavíkur