Morgunblaðið - 17.04.2008, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
GREINING á opinberri umfjöll-
un um innflytjendur og erlenda rík-
isborgara hér á landi á ekki aðeins
erindi við umfjöllunarefnið eða fjöl-
miðlana heldur þjóðina alla. Getur
hugsast að umræðan sem fer fram í
fjölmiðlunum ýti undir fordóma,
stuðli að aðskilnaði og vinni gegn
markmiðum stjórnvalda með inn-
flytjendastefnu? Eða eru það
óþarfa áhyggjur?
Félagsmálaráðuneytið fól Fjöl-
miðlavaktinni (Creditinfo Ísland)
að greina umfjöllun um innflytj-
endur/erlent vinnuafl árið 2006. Þá
var sett fram hörð gagnrýni um
innflytjendamál á Alþingi. Niður-
staðan var m.a. að neikvæðri um-
fjöllun var almennt mætt með já-
kvæðri umfjöllun og virtust ýmsir
hópar og samtök utan þings frekar
hafa látið að sér kveða á sviði hags-
munagæslu fyrir innflytjendur og
erlent verkafólk en stjórnmála-
menn.
Svipaðrar tilhneigingar virðist
hafa gætt árið 2007 en á grundvelli
styrks frá félags- og trygginga-
málaráðuneytinu hefur Fjölmiðla-
vaktin endurtekið leikinn. Niður-
stöður greiningarinnar 2007 verða
kynntar á ráðstefnunni „Hinn
grunaði er útlendingur!“ í Salnum í
Kópavogi á föstudag sem haldin er
á vegum Alþjóðahúss, félags– og
tryggingamálaráðuneytisins, Fjöl-
menningarseturs, Lögreglu höf-
uðborgarsvæðisins, Blaðamanna-
félags Íslands og Kópavogsbæjar.
Öfgafull umræða getur skapað
öfgafullt andrúmsloft. Því er mik-
ilvægt að gera sér grein fyrir stöðu
mála, m.a. með greiningu á borð við
þá sem nú liggur fyrir.
Niðurstöður skýrslunnar sýna að
á árinu 2007 birtust alls rúmlega
fimmtánhundruð fréttir/greinar í
prent– og ljósvakamiðlum um ann-
ars vegar innflytjendur og hins
vegar erlent vinnuafl. Mest umfjöll-
un var í september, október og nóv-
ember og þá m.a. tengd Kára-
hnjúkavirkjun en einnig
lögreglumálum. Umfjöllun um inn-
flytjendur mældist um 60% af
heildarumfjölluninni og umfjöllun
um erlent vinnuafl um 40%. Hlut-
föllin eru svipuð milli ára.
Sé umfjöllun um innflytjendur
skoðuð sérstaklega kemur í ljós að
umfjöllun um lögreglu– og dóms-
mál mælist hæst eða 27,1% af heild-
arumfjöllun um innflytjendur. Því
næst kemur almenn umfjöllun um
innflytjendur eða 14,2%. Hefur orð-
ið aukning á umfjöllun um lög-
reglu– og dómsmál á milli ára.
Hvað varðar erlent vinnuafl var
langmest áberandi umfjöllun tengd
atvinnu- og kjaramálum eða 53,9%
af heildarumfjöllun og svo almenn
umfjöllun um erlent vinnuafl eða
13,7%.
Þeir hópar sem mest tóku þátt í
umfjöllun um innflytjendur voru
opinberir aðilar/stofnanir/samtök
(33,4% af umfjölluninni) og sama á
við um málefni erlends vinnuafls
(21,5%). Athygli vekur hversu oft
er rætt við innflytjendur í saman-
burði við þátttöku erlendra starfs-
manna í fréttum og greinum sem
það varðar. Hlutdeild innflytjenda
mælist 17,4% af innflytjendaum-
ræðunni en hlutdeild erlendra
starfsmanna einungis 4,8% af um-
ræðunni um erlent verkafólk.
Lagt var mat á
hvort umfjöllun væri
líkleg til að auka við
jákvætt eða neikvætt
viðhorf í garð innflytj-
enda annars vegar og
hins vegar erlends
vinnuafls. Niður-
stöður skýrslunnar
sýna að umfjöllunin
um innflytjendur er
nánast hlutfallslega
jafnmikil jákvæð og
neikvæð. Neikvæð
umfjöllun eykst nokk-
uð frá árinu 2006 en hlutfall já-
kvæðrar umfjöllunar helst svipað.
Hvað varðar erlent vinnuafl
mælist mun meiri neikvæð umfjöll-
un en jákvæð. Þar hefur orðið sú
breyting á milli ára að mikil aukn-
ing hefur orðið á neikvæðri umfjöll-
un en aðeins lítil á jákvæðri um-
fjöllun. Þó hlýtur að vekja sérstaka
athygli hve neikvæð stjórnmála-
umræða um innflytjendur og um
erlent vinnuafl er minni árið 2007
en 2006.
Umræðan var greind í ýmsa
málaflokka og smærri atriði sem
eru forvitnileg og lærdómsrík og
verða nánar kynnt á ráðstefnunni
sem fjallar um hvaða tökum inn-
flytjendur og útlendingar eru tekn-
ir í íslenskum fjölmiðlum. Framlag
Fjölmiðlavaktarinnar (Creditinfo
Ísland), bæði hvað snertir þær
skýrslur sem hér hafa verið til um-
fjöllunar og t.d. sveitarfélagagrein-
ingar, þar sem þessi atriði eru
sömuleiðis greind ásamt öðru, er
mikilvægt í því skyni að fá mynd af
fyrirbæri sem erfitt er að mæla en
getur haft geysilega mikil áhrif.
Á þeim vogarskálum virðist
fréttaflutningur vega þyngra en t.d.
umræða í formi aðsendra greina.
Áhuga Blaðamannafélags Íslands á
málefninu ber því að fagna. Sú
ímynd sem starfsmenn fjölmiðla
hafa af innflytjendum og erlendu
launafólki hefur mikið að segja um
þá ímynd sem almenningur fær af
þeim hinum sömu.
Fréttaflutningur
og fordómar
Magnús Heimisson og Þór
Jónsson segja frá ráðstefnunni
ráðstefnunni „Hinn grunaði er
útlendingur!“ sem haldin
verður á morgun
Þór Jónsson
Höfundar eru forstöðumaður Fjöl-
miðlagreininga Creditinfo Ísland og
forstöðumaður almannatengsla Kópa-
vogsbæjar.
Magnús Heimisson
»Niðurstöður greining-
arinnar 2007 verða
kynntar á ráðstefnunni
„Hinn grunaði er útlend-
ingur!“ í Salnum í Kópa-
vogi á föstudag.
HVAÐ sérðu eiginlega við þessa
kofa var ég spurð fyrir rúmlega
þrjátíu árum þegar ég tók þátt í að
berjast fyrir því að
Bernhöftstorfa, Hótel
Vík og Fjalakötturinn
yrðu ekki rifin. Ég gat
ekki svarað því öðru-
vísi þá en að ég kunni
vel við þessi gömlu hús
miðbæjarins og fannst
þau falleg. Í dag hafa
mjög mörg gömul hús
verið rifin í bænum og
byggðar í staðinn háar
blokkir. Ég get þess
vegna vel svarað þess-
ari spurningu í dag.
Það sem ég sé í gömlu
húsunum er saga. Saga
um þjóð sem hefur ekki alltaf haft
það gott. Saga sem ég er stolt af en
skammast mín ekki fyrir og hef ekki
áhuga á að afmá úr umhverfinu.
Í dag berja sér margir á brjóst
fyrir að það sé svo vel heppnað
hvernig Bernhöftstorfan og Grjóta-
þorpið hafi verið gert upp. En málið
með Bernhöftstorfuna var í jafnmik-
illi sjálfheldu og Þingholtin eru í
dag.
Húsin höfðu grotnað niður í lang-
an tíma og enginn vildi taka ákvörð-
un um að varðveita þessi hús af því
það var ekki nógu fjárhagslega
hagkvæmt. Það var ekki fyrr en
Vilmundur Gylfason
var í stuttan tíma í
valdastól og tók af
skarið og gerði samn-
ing við Torfusamtökin
um að gera þessi hús
upp. Í dag finnst flest-
um þessi hús vera
ómissandi hluti mið-
bæjarmyndarinnar.
Þegar umræðan var ár-
ið 1978 um friðun
Fjalakattarins segir
Þorkell Valdimarsson í
viðtali við DV að hann
sé tilbúinn til samninga
um makaskipti á lóð-
um. En málið snerist um að enginn
vildi taka ábyrgð á að ákveða að
friða Fjalaköttinn og því gerðist það
stórslys í byggingasögu Reykjavík-
ur að Fjalakötturinn, þá elsta kvik-
myndahús í Evrópu, var rifinn.
Þegar ýmis gömul skipulög eru
skoðuð má finna m.a. áætlun sem
gerði ráð fyrir því að rífa Tjarn-
argötuna eins og hún lagði sig og
það átti að leggja hraðbraut yfir
Tjörnina, helstu perlu miðbæjarins.
Er ekki kominn tími til þess að meta
sögu okkar og taka stefnu og friða
hjarta borgarinnar. Við erum ekki
upprunnin úr menningasögu sem
byggði hús eins og má sjá víða í Evr-
ópu. Við erum komin af fólki sem
þurfti að heyja harða lífsbaráttu.
Húsin eru mörg ósamstæð og eru
kannski skemmtilega lýsandi fyrir
það hvernig menningin er. Við erum
ólík og höfum ólík viðhorf og það
gerir lífið fjölbreytilegra. Það er fá-
ránlegt að vera alltaf að hugsa út frá
því að miðbærinn sé með auðar lóðir.
Þetta er fullbyggt svæði. Ný hverfi
má skipuleggja út frá steinkumb-
aldastefnunni en ég skora á
borgarstjórn Reykjavíkur að sýna
kjark og framsýni og taka
heildarstefnu með gamla bæinn.
Ekki taka þátt í að skaða hjarta
borgarinnar meir en orðið er.
Áskorun til borgarstjórnar
og stjórnvalda
Hildur Halldóra Karlsdóttir
skrifar í tilefni umræðu um
miðbæjarkjarna Reykjavíkur
» Vegna umræðunnar
um miðbæjarkjarna
Reykjavíkur.
Hildur Halldóra
Karlsdóttir
Höfundur er bókasafnsfræðingur.
ENN einu sinni er reynt að
gera verktaka tortryggilega og að
blórabögglum fyrir þá sem raun-
verulega bera ábyrgðina á örygg-
ismálum á vegum úti. Hér er átt
við endurteknar árás-
ir ráðherra og emb-
ættismanna í sjón-
varpi á verktaka þar
sem þeim er kennt
með beinum eða
óbeinum hætti um al-
varleg bílslys sem
orðið hafa við verk-
legar framkvæmdir
að undanförnu. Hafa
skal staðreyndir á
hreinu áður en farið
er með fleipur í fjöl-
miðlum til þess eins
að koma ábyrgð á
aðra en þá sem raun-
verulega bera hana.
Það er Vegagerðin
sem ber ábyrgð á
uppbyggingu, við-
haldi og rekstri vega-
kerfisins. Vegagerðin
er stofnun og skal
starfa í almannaþágu,
er á fjárlögum frá Al-
þingi og starfar á
ábyrgð samgöngu-
ráðherra.
Vegagerðin ber
ábyrgð á útboðum
verklegra fram-
kvæmda, velur sér
verktaka, setur þeim
reglurnar, framfylgir eftirliti og
greiðir fyrir unnin verk. Það er
alltaf á ábyrgð Vegagerðarinnar
hvernig ástandið er á vegum úti,
hvort sem er á framkvæmdasvæð-
um eða annars staðar. Að skjóta
sér undan ábyrgð á Reykjanes-
braut vegna slysa sem þar hafa
orðið er aumt. Í annað sinn á
nokkrum misserum kemur sjálfur
samgönguráðherra fram og reynir
að koma sök á verktaka vegna al-
varlegra slysa á þessum vegi.
Þetta getur bara ekki verið rétt.
Um rúmlega fjögurra mánaða
skeið hefur enginn verktaki verið
að störfum á Reykjanesbraut á
Strandaheiði. Samgönguráðherra
kennir verktökum um að þeir hafi
tafið framgang útboðs á verkinu
eftir gjaldþrot fyrri verktaka.
Ekki fyrir löngu kenndi sam-
gönguráðherra (að vísu ekki sami
maður) verktaka óbeint um bana-
slys sem varð á öðrum kafla veg-
arins. Merkingar voru þó í sam-
ræmi við kröfur Vegagerðarinnar
og eftir þeirra leiðbeiningum og
síðar kom í ljós að ökumaður hafði
verið ölvaður. Bæði þessi mál eru
hneyksli. Ráðherrar eiga ekki að
haga sér svona í fjölmiðlum.
Hver ber ábyrgð ?
Hver bar til dæmis ábyrgð á því
að verk upp á rúman einn milljarð
var sett í hendurnar á nánast
gjaldþrota verktaka sem þá þegar
var með annað verkefni fyrir
Vegagerðina mörgum mánuðum á
eftir áætlun? Hvernig getur hag-
deild Vegagerðarinnar gefið verk-
taka gæðastimpil og metið hann
hæfan í stórt verkefni eins og
Reykjanesbraut þegar vitað var að
á þeim tíma sem samið var við
hann var eigið fé uppurið og
skuldir gríðarlegar? Samkvæmt
opinberum gögnum var eigið fé
verktakans á Reykjanesbraut 10
milljónir þegar samið var um verk
upp á 1,1 milljarð.
Hver ber ábyrgð á því að aftur
og aftur er samið við hvaða verk-
taka sem er, ef ekki nánast gjald-
þrota, þá helst nýja ævintýra-
menn, eingöngu vegna þess að
þeir eru lægstbjóðendur? Hverjum
dettur í hug að nýr, óreyndur
verktaki geti unnið flókin verkefni
mörgum tugum prósentum ódýrar
en reyndir, virtir og fjárhagslega
sjálfstæðir verktakar?
Hver ber ábyrgð á
því hjá Vegagerðinni
að hafa öryggismál
(þar með talið veg-
merkingarnar) inni í
útboðspakka sínum
sem samtölu, þar sem
bjóða skal eina heild-
arupphæð? Hvað gerir
verktaki sem boðið
hefur tugum prósent-
um undir áætluðum
kostnaði? Hann sparar
og reynir að gera
hvern verkþátt á eins
ódýran hátt og mögu-
legt er, þar með talið
að merkja vinnusvæð-
ið. Hver ber þá ábyrgð
á að framfylgja því að
merkingarnar séu í
lagi?
Ábyrgðin liggur hjá
Vegagerðinni.
Hvernig dettur
embættismönnum í
hug að saka verktaka
um að tefja fyrir verk-
inu á Reykjanesbraut?
Þess var krafist að
farið væri að lögum og
verkið boðið út að
nýju. Það hefur ekkert
með það að gera
hvernig ástandið á Reykjanes-
brautinni hefur verið í vetur. Jafn-
vel þó verkið hefði verið í fullum
gangi hefði til dæmis ekki verið
búið að koma fjórum akreinum í
gagnið á neinum þeirra vegarkafla
sem eftir eru, einfaldlega vegna
þess að það er ekki hægt að leggja
malbik í svona verkefni yfir vetr-
armánuðina vegna veðurs.
Öryggismál á Reykjanesbraut-
inni frá gjaldþroti verktakans og
fram til dagsins í dag hefur ekkert
með það að gera að Vegagerðin
hafi heimildir til að fara út í samn-
inga við verktaka án útboða. Ör-
yggismálin og vegmerkingarnar
hafa einfaldlega verið á ábyrgð
Vegagerðarinnar frá því í desem-
ber og eru öllum sem þar hafa
komið að máli til vansa. Að vísa til
neyðarástands og krefjast þess að
Vegagerðin hafi heimildir til að
senda sinn eigin vinnuflokk til að
klára verkefni er út í hött. Vega-
gerðin hefur enga burði til að
vinna verk á borð við þetta. Nær
hefði verið að senda vinnuflokk
Vegagerðarinnar til að bæta
ástand öryggismála á veginum.
Komið hefur fram að það hafi
tekið marga mánuði að gera ný út-
boðsgögn. Það getur ekki verið.
Útboðsgögnin voru algjörlega
ófullnægjandi, aðeins klippt og
skorið af sömu gögnum og notuð
voru tveimur árum áður.
Ráðherra boðar harðari ákvæði
um merkingar vinnusvæða og að
hart verði gengið fram gegn verk-
tökum. Það er gott mál. Fram-
fylgjum ýtrustu kröfum um örygg-
ismál og vegmerkingar. Ein leið til
þess er að tryggja sér bestu verk-
taka sem fáanlegir eru til verksins
með auknum kröfum til eiginfjár-
stöðu, verkreynslu, gæðakerfis, ör-
yggisstjórnunar og stærðar.
Við höfum verk að vinna.
Samgönguráð-
herra og Vega-
gerðin víkja sér
undan ábyrgð
Það er alltaf á ábyrgð
Vegagerðarinnar hvernig
ástandið er á vegum úti, segir
Sigþór Sigurðsson
Sigþór Sigurðsson
»Hverjum
dettur í hug
að nýr, óreynd-
ur verktaki geti
unnið flókin
verkefni mörg-
um tugum pró-
sentum ódýrar
en reyndir, virt-
ir og fjárhags-
lega sjálfstæðir
verktakar?
Höfundur er framkvæmdastjóri
Hlaðbæjar-Colas hf.