Morgunblaðið - 17.04.2008, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 2008 37
söng 1. bassa, Friðjóni Þórðarsyni
mági sínum 2. bassa og Gunnari
Einarssyni 1. tenór. Þessir menn
sungu líka í Karlakór Reykjavíkur
um árabil. Leikbræður nutu mikilla
vinsælda á sínum tíma og enn má
heyra upptökur af söng þeirra á öld-
um ljósvakans.
Ástvaldur tók virkan þátt í fé-
lagsstarfi Karlakórs Reykjavíkur.
Hann gegndi embætti formanns frá
árinu 1976 til 1980 en á þeim tíma
ferðaðist kórinn til Kína, sem er
lengsta ferð í sögu hans. Þá vann
hann ötullega að húsbyggingarmál-
um kórsins. Árið 1980 var hann
gerður að heiðursfélaga í Karlakór
Reykjavíkur.
Fleira var Ástvaldi til lista lagt.
Hann var hagmæltur og féllu af
vörum hans fjölmargar tækifæris-
vísur við hin ýmsu tækifæri í starfi
kórsins. Hann var einnig listaskrif-
ari og var hann oft fenginn til að
skrautskrifa kveðjur með gjöfum
sem félögum voru færðar á stóraf-
mælum. Það þótti því vel til fundið
þegar eldri félagar færðu Karlakór
Reykjavíkur forkunnarfagran fé-
lagsfána að gjöf í tilefni af 80 ára af-
mælis kórsins árið 2006, að Ástvald-
ur skrautritaði kveðju í kortið sem
fylgdi, kveðju sem hann hafði ort.
Sú kveðja bar vott um skýran hug
og styrka hönd þrátt fyrir að háum
aldri væri náð. Fyrir þessa kveðju
þakka félagar í Karlakór Reykja-
víkur enn og aftur og ekki síst fyrir
samfylgd í rúma fjóra áratugi. Um
leið sendum við fjölskyldu Ástvald-
ar Magnússonar hugheilar samúð-
arkveðjur.
F.h. Karlakórs Reykjavíkur,
Vigfús M. Vigfússon formaður.
Er við Capri að ægi sígur hin gullna sól.
Þannig orti Friðjón Þórðarson
sýslumaður, mágur Ástvaldar, og
þeir félagar í Leikbræðrum sungu.
Þjóðin lærði á augabragði þau fal-
legu lög sem Leikbræður fluttu vítt
og breitt um landið, voru hljóðrituð
og mikið leikin í útvarpi landsmanna
á mínum ungdómsárum. En Ást-
valdi og félögum var margt fleira til
lista lagt en syngja, þótt tónlist og
söngur hafi áreiðanlega verið mest-
ur gleðigjafi í lífi þeirra félaga og
fjölskyldna þeirra, en þar eru
óvenjulega hæfileikaríkir tónlistar-
menn á hverju strái.
Ég kynntist Ástvaldi fyrst á þann
veg að góðvinur hans og félagi, Sig-
urður Baldursson hrl., sagði við mig
einn góðan veðurdag í rúblunni á
Laugavegi 18, þar sem við störfuð-
um báðir: „Baldur, eigum við ekki
að brjótast til valda.“ Sú gjörð var í
því fólgin að fara suður í Hafnar-
fjörð þar sem Ástvaldur starfaði
sem útibússtjóri Iðnaðarbankans.
Ég hreifst strax mjög af þessum
fjölhæfa og gáfaða manni og þar
hófust þau nánu og innilegu kynni
sem hafa staðið allt til síðasta dags.
Ástvaldur var um þær mundir for-
maður Karlakórs Reykjavíkur og
kom heim til mín eina bjarta nótt
um vor og með honum í för voru Sig-
urður Baldursson og Páll P. Páls-
son, tónskáld og stjórnandi Karla-
kórsins. Undir morgun var
handsalað að frá og með þeim degi
kæmi ég til liðs við kórinn.
Ástvaldur var lífið og sálin í starfi
kórsins. Hann var hrókur alls fagn-
aðar á æfingum og ferðalögum,
ágætlega hagmæltur og sífellt að
kasta fram stöku. Enn treystust
vináttuböndin þegar við gengum
báðir til liðs við kór eldri félaga.
Minnisstæðust eru mér hin mörgu
söngferðalög okkar vestur í Dali,
bæði á Jörfagleði og við önnur tæki-
færi. Þá fóru þeir á kostum feðg-
arnir Ástvaldur og Magnús. Strax
og komið var í Hvalfjörð tók Friðjón
sýslumaður við fararstjórn. Lýsing-
ar hans og sögur af náttúru, mann-
lífi, jafnt frumlegum mönnum og
fyrirmönnum, lifnaðarháttum og
pólitískri baráttu eru öllum sem
nutu ógleymanlegar. Og jafnljúfur
maður og Friðjón er lét sig ekki
muna um að endurtaka sögustund-
irnar í hvert sinn sem við fórum
vestur. Síðasta söngferð okkar eldri
félaga var tileinkuð Leikbræðrum
og við sungum syrpu af lögum
þeirra í Búðardal. Þar voru þeir
Ástvaldur og Friðjón ákaft hylltir.
Ástvaldur var mjög heillandi
maður. Hann var hinn mesti kátínu-
og gleðimaður og hver stund með
honum var lifandi og skemmtileg.
Allt lék í höndum Ástvaldar. Það
var gaman að sjá hann ganga til
verks þegar hann innréttaði skrif-
stofu sína á Klapparstíg, en þar var
ég um skeið daglegur gestur. Það er
mikil gæfa að hafa verið samtíma-
maður og vinur jafn mikilhæfs
manns.
En nú er hin gullna sól hnigin til
viðar. En það er huggun harmi gegn
að sólin mun aftur rísa úr sæ og af
geislum hennar stafa mikil birta.
Baldur Óskarsson.
Við hittumst fyrst í Karlakór
Reykjavíkur árið 1969. Hann söng
þá 1. bassa, en kynni okkar urðu
fyrst náin í Eldri félögum upp úr
1994 en þar stóðum við jafnan hlið
við hlið í 2. tenór. Ástvaldur var
mjög góður kórmaður og jafnframt
ósérhlífinn félagsmálamaður sem
vann ötullega að málefnum beggja
kóranna.
Við hjónin hittum Guðbjörgu og
Ástvald oft á samkomum kóranna.
Þau minntust þá gjarnan á heima-
hagana vestur í Dölum og hvöttu
okkur til að líta við í Brekku, sum-
arbústað sínum á Breiðabólstað.
Það gerðum við í ágúst 1997 og átt-
um með þeim ógleymanlegan dag í
ferð fyrir Klofning þar sem þau
fræddu okkur um byggðina, eyjarn-
ar og sögufræga staði. Í þessari ferð
urðum við hjónin margs vísari um
það fagra og menningarlega um-
hverfi sem Ástvaldur var sprottinn
úr. Nálægðin við skáldin Stefán frá
Hvítadal og Jón frá Ljárskógum
hlaut að hafa sín áhrif, enda urðu
lög við ljóð þeirra síðar meðal við-
fangsefna kvartettsins Leikbræðra.
– Í viðtali við Ástvald í Tímariti MM
(1. hefti 2008) segir hann m.a. frá
Stefáni sem á fullorðinsárum hokr-
aði með konu sinni og 10 börnum í
Bessatungu í Saurbæ, næsta bæ við
Fremri-Brekku, fæðingarbæ Ást-
valdar; einnig frá Steini Steinari
sem á unglingsárum sínum var um
tíma vinnumaður á Fremri-Brekku.
– Eftir lestur þessarar frásagnar
má gera því skóna að dálæti föð-
urömmunnar á kveðskap Stefáns
hafi m.a. átt sinn þátt í því að
kveikja áhuga Ástvaldar á ljóðum,
söng og yrkingum. Honum veittist
einkar létt að setja saman vísur.
Hann var líka listaskrifari og leit-
uðu kórarnir gjarnan til hans þegar
skrautrita þurfti gjafakort vegna
ýmissa tækifæra. Og allt sem tengd-
ist trésmíði lék í hendi hans.
Margir munu minnast Ástvaldar
sem eins af félögunum í kvartettin-
um Leikbræðrum sem stofnaður
var 1945 „fyrir hálfgerða tilviljun“
eins og mágur hans Friðjón Þórð-
arson orðaði það einhvern tíma við
undirritaðan. Þessi „tilviljun“ átti
sér stað í júní þetta ár í ferð Breið-
firðingakórsins frá Stykkishólmi til
Reykjavíkur.
Ekið var um Kerlingarskarð og
áð þar við lágan ás. Þar stungu fjór-
menningarnir sér út úr hópnum,
gengu norður með ásnum og námu
staðar í kjarri vaxinni brekku sem
þeir nefndu síðar Fögrubrekku. Þar
sungu þeir saman Erla góða Erla og
Ég vil elska mitt land. Þetta var
upphafið á 10 ára nánu og farsælu
samstarfi þeirra félaga. – Frásögn
Ástvaldar um þetta birtist í tímarit-
inu Breiðfirðingi (39.-40. ár, 1982)
og var rifjuð upp er Eldri félagar
sungu nokkur Leikbræðralög á
Jörvagleði í Búðardal vorið 2005 í
tilefni af 60 ára afmæli kvartettsins.
– „Leikbræðraplatan“ kom út 1977
og eru lögin nú til á geisladiski. Ást-
valdur átti stærstan þátt í að safna
saman þeim lögum sem þeir fé-
lagarnir sungu og búa undir prent-
un heftið „Söngbræðralög – 40
sönglög“. Það kom út haustið 1990
og hefur nú verið endurútgefið.
Meðal síðustu verka Ástvaldar var
að skrifa sögu Leikbræðra og bíður
það verk prentunar.
Við hjónin geymum minningu um
góðan dreng og sendum fjölskyld-
unni og öllu venslafólki samúðar-
kveðjur.
Gunnar Guttormsson.
„Þú verður að sjá rafstöðina,“ var
eitt það fyrsta sem Ástvaldur sagði
við mig, þegar ég kom síðla kvölds
að Brekku, sumarbústað þeirra
Guðbjargar Helgu og Ástvaldar á
Breiðabólstað á Fellsströnd í Döl-
um. Þarna höfðu hinar högu hendur
Valda fangað bæjarlækinn, sem
veitti nú birtu og yl í bæinn.
Kvöldstundin og gistingin hjá
þeim hjónum síðla sumars fyrir
nokkrum árum hefur breyst í ein-
staklega bjarta og notalega minn-
ingu. Og í hlýlegri stofunni sagði
Guðbjörg mér frá stráknum úr
Saurbænum, sem hún var að skjóta
sér í, en fékk ekki fararleyfi af
Fellsströndinni til að hitta á ein-
hverri samkomu unga fólksins í Döl-
unum. Þá rifjaðist upp fyrir mér,
þegar Ástvaldur fór í míkrafóninn í
rútunni eftir vel heppnað kvöld á
Góugleði í Búðardal og sagði sögur
úr Dölum, m.a. þegar hann sýndi
sínar bestu hliðar í íþróttum á hér-
aðsmóti Dalamanna og Guðbjörg
var í áhorfendahópnum. Kannski
eru það vængir söngsins sem gera
þetta allt svo rómantískt í minning-
unni?
Svo eru það Leikbræðurnir. Árið
sem bassinn silkimjúki frá Ljár-
skógum kvaddi sigldu fjórir ungir
menn um spegilsléttan Breiðafjörð-
inn á Jónsmessunni og það var spil-
að og sungið, enda Breiðfirðinga-
kórinn með í ferð. Á heimleiðinni
var áð í skógarbrekku rétt vestan
við Hítará og félagarnir settust að í
kjarrivaxinni lautu og sungu; Ég vil
elska mitt land og Erla góða Erla
eftir Dalaskáldið Stefán frá Hvíta-
dal. Leikbræður voru orðnir til sem
söngkvartett og brekkan góða hlaut
nafnbótina; Fagrabrekka. Nú er
Friðjón Þórðarson einn eftir úr
hópnum.
Mér finnst á stundum sem í Döl-
unum hafi tekist best að sameina
ljóðið og lagið í mjúka ábreiðu, sem
leggst yfir landið – undurblítt og
söngurinn hljómar yfir dal og
strönd. Þá koma í hug Ástvaldur og
allir hinir Dalamennirnir sem ég hef
staðið með á mismunandi pöllum til-
verunnar.
Í áratugi voru Karlakór Reykja-
víkur og Eldri félagar kórsins einn
af þessum söngpöllum.
Ég ætla að nefna aðeins eitt orð
um Ástvald Magnússon – mann-
kostamaður. Blessuð sé minning
þeirra hjóna; Guðbjargar og Ást-
valdar – Dalamanna.
Reynir Ingibjartsson.
Leiðir okkar Ástvaldar lágu fyrst
saman fyrir rúmum aldarfjórðungi
á Siglingamálastofnun ríkisins þar
sem við störfuðum saman í u.þ.b. tíu
ár.
Ástvaldur var sérstakur sóma-
drengur. Hann var allt í senn fág-
aður fagurkeri, félagslyndur og ein-
stakur hagleiksmaður í hverju því
sem hann tók sér fyrir hendur. Allt
lék í höndum hans hvort sem var í
leik eða starfi. Það skipti ekki máli
hvort það var bókhald, smíðar eða
söngur, öllu skilaði hann með slíkri
fágun og stíl að tæpast verður betur
gert.
Það var mikill fengur fyrir Sigl-
ingamálastofnun að fá Ástvald í sín-
ar raðir, en þar starfaði hann á ann-
an áratug, lengst af sem
skrifstofustjóri og hafði umsjón með
rekstrar- og starfsmannamálum.
Hann hafði góð áhrif á starfsandann
og átti stóran þátt í því að gera
vinnustaðinn jafn skemmtilegan og
raun bar vitni. Árshátíðir, sumar-
ferðir og aðrar samverustundir
starfsmanna utan vinnutíma voru
oftast skipulagðar af Ástvaldi og
hann var hrókur alls fagnaðar þegar
á hólminn var komið. Æskuslóðirn-
ar voru Ástvaldi einstaklega kærar.
Hann var alla tíð mikill Dalamaður í
hjarta sínu og því var ekki að undra
að árleg starfsmannasamkoma okk-
ar á þorra fékk fljótlega nafnið
Jörvagleði, en það mun vera þekkt-
asta samkvæmi að fornu meðal
Dalamanna. Það er þó trú mín að
þessar samkomur hafi átt lítið sam-
eiginlegt annað en nafnið eitt. Ást
Ástvaldar á Dölunum kom oft fram
hjá honum í daglegu tali, en um-
hyggja hans og natni við sumarbú-
staðinn sem þau Ástvaldur og Guð-
björg eiginkona hans byggðu sér á
föðurleifð hennar á Breiðabólstað,
sagði allt um þær hlýju tilfinningar
sem hann bar til sveitarinnar. Við
hjónin áttum þess kost að heim-
sækja þau í tvígang í sumarbústað-
inn þar sem þau dvöldu ávallt þegar
færi gafst og í bæði skiptin var Ást-
valdur í vinnugallanum að smíða og
dytta að húsinu enda var hann sí-
vinnandi og féll sjaldnast verk úr
hendi.
Fljótlega eftir að Ástvaldur hætti
störfum á Siglingamálastofnun fyrir
aldurs sakir tóku þau hjónin upp
þann skemmtilega sið að líta við á
heimili okkar Ragnheiðar eftir mið-
nætti á gamlársdag þegar þau höfðu
fagnað áramótum með fjölskyldu
sinni. Þessar heimsóknir voru okkur
mjög kærar og eftirminnilegar.
Guðbjörg settist við píanóið, Ást-
valdur leiddi sönginn og allir tóku
undir af hjartans lyst langt fram
undir morgun. Þannig var það
reyndar jafnan að gleðin fylgdi þeim
hvert sem þau fóru. Minnisstæð er
starfsmannaferð Siglingamála-
stofnunar sem farin var í Munaðar-
nes vorið 1990. Guðbjörg sat úti á
palli við skemmtarann og spilaði af
fingrum fram og Ástvaldur hélt
uppi fjörinu á þann hátt að Söngva-
keppni evrópsku sjónvarpsstöðv-
anna sem fram fór á sama tíma átti
ekki möguleika að keppa við þau
hjónin um athygli.
Ástvaldur og Guðbjörg voru
einkar samrýnd hjón og það var eft-
irtektarvert að sjá þá umhyggju
sem þau sýndu hvort öðru. Það var
Ástvaldi mikið áfall þegar Guðbjörg
féll frá á sl. ári og við fundum vel
hve söknuður hans var sár.
Við Ragnheiður sendum börnum
Ástvaldar og fjölskyldunni dýpstu
samúðarkveðjur um leið og við
þökkum forsjóninni fyrir að hafa
kynnst og notið vináttu þeirra Ást-
valdar og Guðbjargar. Guð blessi
minningu þeirra.
Magnús Jóhannesson.
Í rúm 40 hafa eldri félagar úr
Karlakór Reykjavíkur sungið sam-
an, enda er sagt að söngurinn lengi
lífið og menn eru blessunarlega
lausir við að finnast þeir gamlir, geti
þeir staðið á söngpöllunum og sung-
ið. En alltaf kemur að leiðarlokum
og nú kveðjum við einn okkar elsta
og besta félaga – Ástvald Magnús-
son.
Ástvaldur hefur sjálfsagt sungið
allt sitt líf og verið í mörgum kórum.
Lengi söng hann í Karlakór Reykja-
víkur og var formaður kórsins um
skeið, en færði sig síðan yfir í kór
eldri félaga og var með allt fram á
síðasta haust.
Eitt það ánægjulegasta sem eldri
félagarnir tóku sér fyrir hendur í
söngnum var að syngja syrpu af lög-
um, sem kvartettinn Leikbræður
sungu fyrir meira en hálfri öld. Ást-
valdur var í þessum kvartett og þeg-
ar 60 voru liðin frá stofnun hans árið
1945 þótti mjög við hæfi að taka
nokkur af þessum lögum á söngskrá
kórsins. Annar félagi úr Leikbræðr-
um var líka í hópnum, mágur Ást-
valdar, Friðjón Þórðarson, og að
sjálfsögðu var farið í Dalina og
sungið þar.
Ástvaldur var ekki aðeins góður
söngmaður, heldur einstaklega hlýr
og glaður félagi sem sárt er saknað
úr hópnum. Fyrir rúmu ári lést
Guðbjörg kona hans og það var ekki
langt á milli þessara sæmdarhjóna,
enda sérstaklega samrýnd.
Við gamlir félagar þökkum fyrir
mörg góð ár og sendum börnum og
öðrum aðstandendum okkar inni-
legustu samúðarkveðjur.
F.h. eldri félaga í Karlakór
Reykjavíkur,
Lárus Lárusson.
Þeim fækkar óðum eldri félögum
Karlakórs Reykjavíkur, sem með
mér störfuðu sl. 14 ár. Ég get þakk-
að Ástvaldi það að ég réðst til að
leiða söng þeirra félaga, en það var
hann sem færði það fyrstur í tal við
mig. Hann starfaði með mér öll árin
og ég fann strax að þar fór enginn
venjulegur maður. Það sem ein-
kenndi hann fannst mér vera ljúf-
mennska, dæmafá. Hann hafði
mikla söngreynslu og hafði mikið að
gefa. Oftar en ekki leitaði ég í
smiðju hans þegar mig vantaði út-
setningar.
Ég minnist söngferðalaga okkar,
einkum þegar Ástvaldur fór í hljóð-
nemann, þá sagði hann okkur ým-
islegt spaugilegt enda var hann
hrókur alls fagnaðar í góðra vina
hópi. Hann studdi mig í starfi með
ráðum og dáð og var jafnan at-
kvæðamikill í félagsstarfinu. Hann
var þeirrar gerðar að öllum hlaut að
þykja vænt um hann sem honum
kynntust. Við starfslok mín vildi
hann sæmd mína sem mesta og þeir
feðgar buðu mér í mat og færðu mér
síðar gjöf.
Ég er þakklátur fyrir samfylgd-
ina og votta ástvinum hans mína
dýpstu samúð.
Kjartan Sigurjónsson.
Mikill drengskaparmaður er fall-
inn frá (í hárri elli mundi hafa verið
sagt hér áður), en á Ástvaldi Magn-
ússyni var ekki elli að sjá þótt hann
væri kominn hátt í nírætt, eða átta-
tíu og sjö ára. Ástvaldi kynntist ég
fyrst 1955. Með okkur skapaðist
strax vinátta sem aldrei bar skugga
á. Sá sem einu sinni hafði kynnst
Ástvaldi hlaut að muna strax hans
glaðlega skap og einstaklega góða
umtal um alla er hann þekkti. Sam-
leið okkar Ástvaldar minnkaði í
nokkur ár. Atvikin voru kannski þau
m.a. að talsverður aldursmunur var
á okkur, og svo að áhugamálin voru
ólík. Á árunum fyrir 1960 urðu
kynni okkar nánari er við byggðum
okkur íbúðir í Langholtshverfi,
hann í Álfheimum 19 en við hjónin í
Gnoðarvogi 18. Um 1960 keypti ég
bíl af Ástvaldi, Mercedes Bens 220,
1952-módel. Þann bíl flutti Ástvald-
ur inn og var hann vel með farinn og
bar eiganda sínum svo sannarlega
gott vitni. Löngu síðar er við Ást-
valdur hittumst var hann að biðja
mig afsökunar á smárispum sem
höfðu verið á bílnum. Hann sagði
mér að þau hjón hefðu átt sumarbú-
stað á Brekku í Dölum en þar hefðu
hestar nagað bretti bílsins. Mér
sýndist þetta nú smámunir einir.
Ég var á sjúkrahúsi er Guðbjörg
Helga lést og sannarlega vissi ekki
af því vegna sjúkdóms míns. Ég veit
að góður guð blessar minningu
þessara ágætu hjóna. Hafið þökk
fyrir góð kynni. Ástvinum öllum
færi ég blessun guðs, og bið þann er
öllu ræður að leggja líkn með þraut.
Karl Jóhann Ormsson.
✝
Þökkum auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og
útför eiginkonu minnar, móður, tengdamóður og
ömmu,
BÓELAR SIGURGEIRSDÓTTUR,
Hávegi 9,
Kópavogi.
Hermann Kristinsson,
Sigurlín Hermannsdóttir, Ingólfur Sigurjónsson,
Rúnar Þór Hermannsson,
Kristbjörg Hermannsdóttir,
Ásta S. Karlsdóttir,
ömmubörn og langömmubörn.