Morgunblaðið - 01.06.2008, Síða 40

40 SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EINS og fram kom í viðtali við
landbúnaðarráðherra í Bænda-
blaðinu þriðjudaginn 27. maí hefur
frumvarpi til laga þar sem opnað er
fyrir innflutning á hráu kjöti verið
frestað fram á haust. Enginn vafi er
á því að samstaða og samtakamáttur
ýmissa samtaka og hópa í samfélag-
inu skipti þar sköpum. Bændur,
matvælaframleiðendur, neytendur,
sérfræðingar í matvælaheilbrigði og
sveitarstjórnir víða um land lögðust
á eitt til að fá frumvarpinu frestað.
Við Vinstri græn lögðum líka okkar
af mörkum, því auk þess að taka
slaginn við ráðherra á þingi og í
sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd,
fórum við í fundaröð um allt land
þar sem við kynntum tillögur okkar
um að fresta og endurskoða frum-
varpið.
Matvælaöryggi í forgang
Ein helstu rök okkar fyrir frestun
frumvarpsins var að skoða þyrfti
miklu betur hvort innflutningur á
hráu kjöti gæti reynst mjög skað-
legur mönnum og dýrum, eins og
Margrét Guðnadóttir veirufræð-
ingur hefur fært rök fyrir. Margrét
telur að hér sé um að ræða beina
afturför og sumar tillögur frum-
varpsins beinlínis hættulegar heil-
brigði manna og dýra vegna þess að
matvælalöggjöfin sem innleiða á
hentar alls ekki íslenskum að-
stæðum.
Íslendingar eru nefnilega í far-
arbroddi og til fyrirmyndar í Evr-
ópu á sviði matvælaöryggis. Hér
hefur tekist að halda salmonellu- og
kamfýlóbaktersmitum í lágmarki og
mun lægri en í löndum ESB. Þess-
um árangri höfum við náð með þrot-
lausri vinnu og fjárfestingum und-
anfarin ár og byggt er á
eftirlitskerfum og heilbrigð-
isstöðlum sem eru með því allra
besta sem þekkist í heiminum. Með
því að opna fyrir innflutning á hráu
kjöti værum við að fórna þessum
mikla árangri.
Íslensk matvælaframleiðsla
í hættu
Önnur veigamikil rök gegn inn-
flutningi á hráu kjöti er skaðleg
áhrif þess á íslenska matvælafram-
leiðslu. Verði frumvarpið samþykkt
má búast við að markaðshlutdeild
innflutts kjöts aukist verulega og
mun starfsmönnum í matvælafram-
leiðslu þá líklega fækka um nokkur
hundruð. Hér er fyrst og fremst um
að ræða störf á landsbyggðinni sem
nú þegar hefur orðið fyrir miklum
skakkaföllum vegna niðurskurðar á
þorskveiðikvótanum síðastliðið sum-
ar. Þessum breytingum myndi auk
þess fylgja verulegur kostnaður fyr-
ir bændur og fyrirtæki, meira skrif-
ræði og veruleg fyrirhöfn.
Fleiri rök hníga
gegn innflutningi á
hráu kjöti. Loftslags-
vandinn krefst þess til
dæmis að flutn-
ingaleiðir matvæla
verði styttar því lengri
flutningar auka
brennslu jarðelds-
neytis og þar með út-
blástur gróðurhúsa-
lofttegunda. Þá er rétt
að nefna að verði þess-
ar breytingar að veru-
leika gætu stóru smá-
sölukeðjurnar tvær náð enn frekara
haldi á íslenskum búvöruframleið-
endum, til óhagræðis fyrir neyt-
endur. Loks skiptir það litla þjóð í
miðju Atlantshafi miklu máli að inn-
lend framleiðsla veikist ekki svo
mikið að hún geti ekki séð þjóðinni
fyrir matvælum ef flutningaleiðir
lokast einhverra hluta vegna.
Næstu skref
Í ljósi þessara raka er ánægjulegt
að afgreiðslu frumvarpsins hafi nú
verið frestað til haustsins. Frestun
gefur okkur svigrúm til að skoða
málið betur í samvinnu við hags-
munaaðila og sérfræðinga. Sjávar-
útvegs- og landabúnaðarnefnd al-
þingis ætti nú að nýta sumarið til að
skoða ofan í kjölinn afleiðingar
frumvarpsins fyrir íslenskt sam-
félag og leita allra leiða til að halda
núverandi fyrirkomulagi eða lög-
binda haldbærar varnir gegn sjúk-
dómum í innfluttum matvælum.
Samhliða því þyrfti að endurskoða
tollafyrirkomulagið hér á landi
þannig að það stæðist samanburð
við lönd eins og Noreg þar sem toll-
arnir eru allt að þrefalt hærri en hér
á landi. Það stendur ekki á okkur í
Vinstri grænum að fara í þá vinnu.
Innflutningi á hráu kjöti
frestað – næstu skref
Skoða þarf betur innflutning á
hráu kjöti, segja Atli Gíslason
og Jón Bjarnason
» Frestun gefur okkur
svigrúm til að skoða
málið betur í samvinnu
við hagsmunaaðila og
sérfræðinga.
Atli Gíslason
Höfundar eru þingmenn
Vinstri grænna.
Jón Bjarnason
HAMFARIR geta átt sér stað
hvar sem er í heiminum og ýmsar
ástæður liggja að baki þeim. Nátt-
úruhamfarir á borð við þurrka, flóð
og jarðskjálfta valda oft miklum
hörmungum en styrjaldir og önnur
vopnuð átök hafa einnig í för með
sér ólýsanlegar þján-
ingar milljóna manna.
Meðal þjóðfélags-
hópa þar sem vannær-
ing er útbreidd getur
lítilsháttar breyting á
veðurfari valdið minni
uppskeru en vanalega
og þar með alvarlegum
matvælaskorti. Styrj-
öld í landi þar sem
þurrkar og flóð eru
landlæg veldur mun
meiri þjáningum en í
löndum þar sem fólk er
betur í stakk búið til að
bregðast við erfiðleikum. Í mörgum
samfélögum má lítið útaf bera til að
skortur verði á matvælum og jafnvel
minniháttar átök geta valdið hung-
ursneyð meðal hundraða þúsunda.
Vel fylgst með
áhrifaþáttum hamfara
Rauði krossinn fylgist mjög vel
með þeim samfélags- og umhverf-
isþáttum sem valdið geta því að
mannúðarvandi af völdum hamfara
verði meiri. Á meðal mikilvægra
áhrifaþátta má nefna loftslagsbreyt-
ingar, matvælaverð og annað sem
veikir efnalítil og vanþróuð samfélög
og veldur því að þau eiga erfiðara
með að takast á við önnur áföll.
Hækkanir á heimsmarkaðsverði
matvæla á undanförnum árum eru
alvarleg ógn við afkomu milljóna
manna um allan heim. Til að bregð-
ast við þessum vanda hefur Alþjóða
Rauði krossinn hrint af stað viða-
miklu hjálparstarfi til að tryggja
matvælaöryggi í sunnanverðri Afr-
íku.
Rauði kross Íslands
vinnur með Alþjóða
Rauða krossinum og
landsfélögum um allan
heim að því að gera
samfélög betur í stakk
búin til að bregðast við
hamförum. Það er gert
meðal annars með upp-
byggingu neyðarvarna
og því að aðstoða fjöl-
skyldur við að fram-
leiða matvæli eða sjá
sér farborða með öðr-
um hætti. Rauði kross
Íslands leggur sitt af mörkum til
verkefnisins bæði með beinum fjár-
framlögum og með því að leggja til
sendifulltrúa. Miklu skiptir að
stjórnvöld og almenningur bæði hér
á landi og víðar taki höndum saman
til að afstýra þeim mannúðarvanda
sem við blasir.
Neyðaraðstoð Rauða krossins
vegna hamfara
Í starfi Rauða krossins er lögð
mikil áhersla á neyðarviðbrögð við
hamförum. Talið er að hækkandi
matvælaverð muni leiða til þess að
aukin þörf verði fyrir neyð-
arviðbrögð vegna hungursneyðar í
vanþróuðum ríkjum. Þeir sem hing-
að til hafa átt erfitt með að fæða fjöl-
skyldur sínar í sunnanverðri Afríku
og víðar í efnalitlum samfélögum
veraldar gætu á næstu misserum átt
mjög erfitt með að kaupa nógan mat
til að forða sér frá sulti.
Matvælaverð og lofts-
lagsbreytingar geta
valdið hungursneyð
Kristján Sturluson skrifar
um aðstoð Rauða krossins
í sunnanverðri Afríku
Kristján Sturluson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Rauða kross Íslands.
» Í þróunarríkjum má
lítið útaf bera til að
skortur verði á mat-
vælum og jafnvel minni-
háttar átök geta valdið
hungursneyð tugþús-
unda manna.
ÞAR sem ég sit hér við gluggann
minn í húsinu mínu á Bíldudal og
horfi yfir bæinn og voginn verður
mér hugsað til þess er Pétur Thor-
steinsson réð ríkjum
hér. Það eru rétt rúm
100 ár síðan það var.
Arnarfjörður var þá
sjálfstætt efnahags-
svæði ef svo má að orði
komast. Pétur var með
sinn eigin gjaldmiðil,
hann keypti fiskinn af
bændunum og flutti
hann til útlanda, en
seldi þeim svo næstum
allt sem þeir þurftu til
að reka sinn landbúnað
og útgerð.
Ég velti þessu fyrir
mér um leið og ég les nýjustu fréttir
um hrun íslensku krónunnar, vax-
andi verðbólgu og um leið baráttu
ýmissa afla á Íslandi við að halda í
krónuna. Þá kemur upp í huga mér
dæmisaga frá því fyrir um 100 árum
síðan, er Pétur réð ríkjum í Arn-
arfirði.
Jón, karlinn í Selárdal seldi Pétri
Thorsteinssyni á Bíldudal 10 fiska
um sumarið og ætlaði að fá greitt
með 10 metrum af spýtum síðla sum-
ars, til að laga fjár-
húsin fyrir veturinn.
Hann arkar því af stað
til Bíldudals síðsumars
og kemur þar í versl-
unina og biður um 10
metra af spýtum. Hon-
um er sagt að allar
spýtur séu uppseldar
en hann geti fengið tvo
Péturspeninga fyrir
þessa 10 fiska. Það séu
til spýtur í Tálknafirði
og hann geti keypt þær
þar.
Jón fær sér nýja
roðskó og gengur yfir Tunguheiði til
Tálknafjarðar. Þar hittir hann Guð-
mund í Tungu, sem á spýtur. Jón
biður um 10 metra af spýtum og
býður fyrir það tvo Péturspeninga.
Guðmundur vill ekki semja upp á
þetta. Hann býðst til að láta Jón
hafa spýturnar, ef Jón greiði með
tveimur íslenskum krónum eða 10
fiskum. Jón er ekki sáttur og biður
um skýringu. „Jú, sérðu til“ segir
Guðmundur, „ef ég tek Péturspen-
ing, þá verð ég að fara yfir í Arn-
arfjörð til að geta fengið 10 fiska fyr-
ir þessa 2 Péturspeninga, sem þú ert
að bjóða mér. Það kostar mig minnst
4 pör af roðskóm, mat, og 4 daga frá
vinnu hér heima“.
Þessu lauk með því að Jón fór
heim með 5 metra af spýtum. Hann
kom við á Bíldudal og kvartaði við
seðlabankastjóra Péturs. Sá kvað
þetta allt einn misskilning og ráð-
lagði Jóni að versla bara í heimahér-
aði. Jón var hugsi yfir þessu. Á leið-
inni út í Selárdal kom hann við í
Hvestu og Bakkadal og ræddi við
bændur á þessum stöðum um gjald-
eyrismálin fram og til baka og kom-
ust að þeirri niðurstöðu að þeir yrðu
að selja fisk til Þingeyrar og Tálkna-
fjarðar á næstu vertíð og fá greitt
með íslenskum krónum, því þær
mætti nota á miklu stærra við-
skiptasvæði. Þeir sáu fram á að mjög
hagkvæmt gæti verið að eiga krónur
á efnahagssvæði Péturs.
Við þessa ákvörðun bændanna
hrundi hið sjálfstæða efnahagskerfi
Arnarfjarðar.
Er ekki eitthvað þessu líkt að ger-
ast nú með íslensku krónuna?
Þegar ég var búinn að enda þessa
hugleiðingu mína settist ég við tölv-
una, fór á Skype og spjallaði við vin
minn í Kína og bað hann að skreppa
út í vörumarkað og kaupa fyrir mig
byggingarvörur og senda til mín, ég
greiði með evrum – einfalt mál.
Það spá því allir sem eitthvað
hugsa um þessi mál að þróunin verði
sú að eftir 100 ár verði örfáir gjald-
miðlar í notkun í heiminum og menn
munu þá eflaust hlæja að því að Ís-
lendingar reyndu svo lengi að halda í
sína krónu á sama hátt og sumir
hlæja að Seðlabanka Péturs á Bíldu-
dal.
Jens H. Valdimarsson
skrifar um gjaldmiðla
Jens H. Valdimarsson
»Dæmi um gjaldmiðil
Péturs Thorsteins-
sonar á Bíldudal og
spurning um framhald
á notkun á íslensku
krónunni.
Höfundur er framkvæmdastjóri hjá
Ísbú alþjóðaviðskipti ehf.
Hugleiðingar um gjaldmiðla
UMRÆÐAN um þróunarmál hér
á landi hefur verið mjög athyglis-
verð svo vægt sé til orða tekið.
Henni hefur fyrst og fremst verið
beint að fjárframlögum Íslendinga
til þróunarmála. Menn hafa verið að
skamma íslensk stjórnvöld fyrir að
hafa ekki ennþá náð því markmiði
Sameinuðu þjóðanna að láta 0,7% af
þjóðartekjum renna til þróunar-
mála. En málið er að önnur mik-
ilvægari umræða hefur lítið látið á
sér bera, en það er umræðan um
skipulag þróunarmála hér á landi.
Skipulag þarf að vera í lagi til þess
að aukið fjármagn nýtist sem best.
Þrátt fyrir aukningu útgjalda til
þróunarmála hafa þarfar skipulags-
breytingar staðið á sér. Undirrit-
aður hafði því miklar væntingar um
að hið nýja frumvarp utanríkis-
ráðherra myndi taka á skipulags-
málum. Því miður gekk háttvirtur
utanríkisráðherra ekki jafnlangt og
undirritaður hafði vonast eftir.
Að stíga skrefið til fulls
Undirritaður skrifaði grein sem
birtist í Morgunblaðinu þann 7. jan-
úar. Í þeirri grein hvatti undirrit-
aður utanríkisráðherra til að færa
Þróunarsamvinnustofnun Íslands
(ÞSSÍ) að fullu inn í ráðuneytið til
að auka skilvirkni þróunarsamvinnu
Íslendinga. Tvíhliða og marghliða
þróunarsamvinna verða að vinna
saman en því miður hafa ýmsir emb-
ættismenn og ráðamenn ekki gert
sér grein fyrir því. Marghliða þró-
unarsamvinna verður að styðja við
bakið á tvíhliða þróunarsamvinnu,
sem og öfugt. En í hinu nýja frum-
varpi ráðherra er staða ÞSSÍ
óbreytt. Þróunarsamvinnustofnun
Íslands verður áfram sjálfstæð
stofnun, og á meðan það verður
óbreytt mun þróunarsamvinna Ís-
lands ekki vera nógu skilvirk meðan
tvíhliða og marghliða þróunar-
samvinna eru ekki á sama stað. Því
hvet ég enn og aftur utanríkis-
ráðherra sem og aðra alþingismenn
til að beita sér fyrir því að ÞSSÍ
verði sett inn að fullu inn í ráðu-
neytið til þess að auka skilvirkni
þróunarsamvinnu Íslendinga.
Samstarf við
háskólasamfélagið?
Eitt af því sem undirritaður hefði
viljað sjá í hinu nýja frumvarpi væri
að tiltekið sé betur hvaða hlutverki
háskólasamfélagið eigi að gegna í
þróunarsamvinnu Íslendinga. Eins
og staðan er í dag, eiga Íslendingar
örfáa sérfræðinga í þróunarmálum.
Ef þeir fáu sérfræðingar eru ekki
sestir í helgan stein, eru þeir ann-
aðhvort að vinna hjá alþjóðastofn-
unum eða að kenna í háskólum
Sölmundur Karl Pálsson
fjallar um þróunarsamvinnu
Íslendinga
Skilvirk
þróunarsamvinna
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050