Morgunblaðið - 01.06.2008, Qupperneq 42

42 SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞEGAR kemur að þeim áfanga í
lífi margra að verða andlega og
líkamlega fatlaður sökum veik-
inda, elliglapa eða annarra orsaka
og þurfa á daglegri umönnun fag-
fólks að halda, þá kemur oft sá
beiski kaleikur á borð aðstand-
enda að þurfa að ráða fram úr því
vandamáli hvað ein-
staklingnum er fyrir
bestu.
Heimilisaðstæður
eru oftast þær að um-
hverfið er hættulegt,
allir nákomnir víðs
fjarri að keppast við
sitt daglega brauð-
strit og í besta falli
maki á svipuðum aldri
og ásigkomulagi eftir
á heimilinu til að ann-
ast viðkomandi ein-
stakling, sem af ein-
hverjum ástæðum
missir tökin á dag-
legum nauðþurftum til sjálfs-
bjargar.
Þá er enn í okkar samfélagi
þannig háttað málum að úr-
slitakosturinn er að vista ein-
staklinginn á heilsugæslustofnun
sem býður reyndar uppá fagþjón-
ustu fólks sem allt er af vilja gert
til að láta öllum líða sem best má
verða við þær aðstæður sem í boði
eru.
EN – það eru aðstæðurnar sem
aðstandendum í þessum sporum
blöskrar og þeir geta ekki sætt sig
við að velja sínum nánustu til
ófyrirsjáanlegrar dvalar.
Það er ekki boðlegt, þeim sem
enn eiga eftir talsvert af mann-
legri reisn og stolti, að vera holað
niður á mjóan rúmbás með eitt lít-
ið sjúkrastofunáttborð skorðað í
minnsta afmörkuðu plássi, á her-
bergi með öðrum í misjöfnu ferli
og oft mikið lengra gengnum inn í
eilífðina með því áreiti sem því
fylgir.
Okkar ríka þjóðfélag er nú sem
betur fer fyrir nokkru búið að
hrista af sér slenið í aðbúnaði van-
gefinna og fatlaðra á
öðrum sviðum, með
heimilislegu fyr-
irkomulagi á sam-
býlum þar sem hver
hefur sitt eigið her-
bergi fyrir sig og
e.t.v. einhverja prívat
muni við hæfi. Og
sólarhringsvaktir, úr-
vals starfsfólks sem
gerir allt sem per-
sónulegast með nær-
gætnu viðmóti.
Heilbrigðisstofnun,
eins og á Blönduósi
hefur einnig á að skipa úrvals
starfsfólki sem gerir allt með
sinni hjartahlýju eins vistlegt og
framast má verða.
En, – það er lítilsvirðing við svo
gott starfsfólk og óvirðing við elli-
glapafatlaða einstaklinga sem
verða fyrir þeim örlögum að þola
þá reynslu, að bjóða þeim vistun
við svo óviðunandi aðstæður .
Sársauki þeirra, og þeirra nán-
ustu er nógur fyrir þó ekki þurfi
að fylgja ævarandi samviskubit af
að dæma fólk til þeirrar viðveru.
Það væri Húnvetningum til
mikils sóma og mörgum til mik-
illar gleði, ef nú yrði undinn bráð-
ur bugur að því að byggja eða út-
búa öldruðum heimilislegt
sambýli við hæfi þegar elliglöp og
orka útheimta þá þjónustu. Hnit-
björg og aðrir búsetukostir eru
fyrir hendi, en þarna er slitni
hlekkurinn í umönnunarúrkostum
þeirra sem ganga síðasta spölinn í
vegferð sinni og eiga betra skilið.
„Sá er eldurinn
heitastur sem á
sjálfum brennur“
Guðríður B. Helgadóttir
skrifar um aðbúnað aldraðra
með elliglöp
» Það væri Húnvetn-
ingum til mikils
sóma og mörgum til
mikillar gleði, ef nú yrði
undinn bráður bugur að
því að byggja eða útbúa
öldruðum heimilislegt
sambýli við hæfi...
Guðríður B.
Helgadóttir
Höfundur er húsmóðir og
skógarbóndi.
Í FYRRA samþykktu alþing-
ismenn lög sem tryggðu sem unnt
var aðgang fræði-
manna að opinberum
gögnum frá tímabilinu
1945 til 1991 um svo-
kölluð öryggismál. Um
þessa lagasetningu
tókst samstaða á al-
þingi Íslendinga.
Sagnfræðingurinn
Kjartan Ólafsson hefur
nú í krafti þessara laga
upplýst nöfn húsráð-
enda á 32 heimilum þar
sem sími var hleraður
á þessum árum, í sex
mislöngum lotum, sam-
kvæmt úrskurði dómara að ósk þá-
verandi dómsmálaráðherra, vænt-
anlega fyrir hönd lögreglu. Ástæður
eða rök fyrir hlerun koma ann-
aðhvort ekki fram hjá ráðherra eða
dómara eða eru afar losaraleg. Gögn
um þessar hleranir eru ekki til – öðr-
um sagnfræðingi segist svo frá að op-
inberir starfsmenn hafi árið 1976
brennt þau í götóttri olíutunnu við
sumarbústað þáverandi lög-
reglustjóra í Reykjavík. Víst er að
gögnin voru ekki notuð í sakamáli á
hendur einum einasta af íbúum heim-
ilanna 32. Flest bendir til að hler-
anirnar hafi einfaldlega verið njósnir
sprottnar af pólitískum rótum –
blandnar ofsóknarlævi þeirra tíma
sem við kennum nú við kalt stríð.
Hræelduð víglína þessara ára „um
hjarta okkar þvert" er nútímamönn-
um fjarlæg, og fer vissulega best á
því að eftirláta sagn-
fræðingum hin hat-
römmu átök þeirrartíð-
armanna. „Lát hina
dauðu jarða sína
dauðu," sagði hinn kald-
lyndi meistari.
Einn er þó sá aðili
þessa máls sem sóma
síns vegna getur ekki
unað við að bíða eftir
dómi sögunnar. Það er
íslenska ríkið. Rann-
sókn Kjartans sýnir svo
illa verður um villst að
ríkisvaldið var á þess-
um árum misnotað við freklega inn-
rás í einkalíf fólks sem það einmitt
átti að vernda – og þar við bætist að
því var beitt til njósna um atferli níu
starfandi þingmanna af hálfu póli-
tískra andstæðinga við stjórnvöl al-
mannavaldsins.
Einfalt er að stjórnvöld nú biðji
fólkið á heimilunum 32 – og niðja
þeirra mörgu sem þegar eru látnir í
þeim hópi – afsökunar á þessu fram-
ferði. Í slíkri afsökunarbeiðni fælist
einnig yfirlýsing um að tímar kalda
stríðsins séu allir á Íslandi, og ekki
síður sú heitstrenging að ríkisvaldið
verði aldrei aftur notað til þeirra
verka sem um ræðir.
Það virðist vera ógæfa núverandi
ríkisstjórnar í þessu efni að dóms-
málaráðherrann telur sig bera per-
sónulega ábyrgð á gerðum þess
fyrrverandi dómsmálaráðherra sem
fór fram á flestar hleranirnar. Það
hefði einmitt gefið afsökunarbeiðni
stjórnvalda sérstakt táknrænt gildi
ef Björn Bjarnason hefði haft djörf-
ung til að hefja sig yfir viðkvæmni
gagnvart þessum verkum föður síns,
Bjarna Benediktssonar, sem allir
eru nú sammála um að var einhver
merkasti stjórnmálamaður íslensk-
ur á 20. öld. Slík yfirlýsing hefði ver-
ið stórmannleg af hálfu Björns
Bjarnasonar – og einmitt vegna
hinna nánu tengsla hefði hún getað
greitt öðrum för til fullrar sáttar.
Það er Birni Bjarnasyni því miður
ekki til aukinnar sæmdar að nú skuli
þurfa að bíða þess að aðrir leiði
þetta mál til lykta.
Því miður
Mörður Árnason skrifar um
símhleranir á síðustu öld »Rannsókn Kjartans
sýnir að ríkisvaldið
var á þessum árum mis-
notað við freklega inn-
rás í einkalíf fólks sem
það einmitt átti að
vernda
Mörður Árnason
Höfundur er varaþingmaður fyrir
Samfylkinguna.
Þó brautin væri brött og hál
og beitt væri gegn þér röngu,
langt fer sá er líf og sál
leggur í sína göngu.
(IA.)
Ævisaga Guðna Ágústssonar, Af
lífi og sál, kom út fyrir síðustu jól,
seldist vel og hlaut góða dóma. Allt
er sanngjarnt í fyrri hluta bók-
arinnar, sem er hinn ágætasti ald-
arspegill.
Í síðari hlutanum gefur Guðni
endanlega frá sér að komast yfir
jörð og gerast bóndi en snýr sér
þess í stað að stjórnmálavafstri. Þá
rís frásögnin í svo skáldlegar hæðir
að miklu meira minnir á heilags
manns sögu en raunveruleikann.
Sem fyrrverandi framsóknarmaður
og oft á tíðum aðdáandi Guðna á ég
dálítið bágt með að kyngja þeirri
upphöfnu glansmynd sem þarna
birtist.
Harmleikur
Í 90 ár hefur Framsókn lengstaf
verið næststærsti stjórnmálaflokk-
urinn með frá þriðjungs og niður í
fjórðungs fylgi. 1995, þegar Guðni
fer að ljóma sem landbún-
aðarráðherra af
stjörnuhimni
flokksins, er fylgið
23,3% og þingmenn
15. Í vor var fylgið
komið niður í 11,7%
og sjö þingmenn og
er enn í frjálsu falli,
skv. skoðanakönn-
unum. Væri ég
sagnfræðingur eða
rithöfundur mundi
ég leggjast yfir
þessar staðreyndir
með sagnfræðirit
eða skáldverk í huga. Bókarnöfn
eins og Hnignun og hrun Fram-
sóknarflokksins eða Morðið á
maddömunni kæmi þar vel til
greina. Guðni Ágústsson, fyrst
þingmaður, síðan ráðherra í tólf ár,
varaformaður frá 18. mars 2001 og
loks formaður frá síðasta hausti,
hlýtur að leika stórt hlutverk í
þessum harmleik.
Slangan og músin
Í pólitík er fátt sem sýnist.
Margir stjórnmálamenn eru eins og
laukur. Það má fletta hverju laginu
á fætur öðru utan af þeim eins og
lauknum uns ekkert er eftir. Reyn-
um þetta við Guðna.
Framsóknarmenn hafa alltaf litið
á íhaldið sem sinn höfuðandstæð-
ing. Guðni byrjaði sinn
þingferil með því að troða
Davíð Oddssyni um tær
og var því ekki virtur við-
lits af forsætisráðherra
allt það kjörtímabil. Svo
gengu kratarnir úr skaft-
inu 1995 og Davíð og
Halldór Ásgrímsson tóku
höndum saman um rík-
isstjórnarmyndun. Davíð
hafði áhyggjur af ónógri
fylgisspekt Guðna við
þessa ríkisstjórn enda
líkti Guðni sjálfum sér í
tíma og ótíma við Gunnar á Hlíð-
arenda, Brennu-Kára og Njálssyni
og þessi óárennilegi kappi hafði
sem slíkur traust Sunnlendinga. Því
boðaði Davíð hann til Þingvalla á
einmæli haustið 1995 „Þú ert að
verða ráðherraefni og því er nauð-
synlegt að við getum talað saman,“
hefur Guðni eftir honum.
Erlendis er vel þekkt að slöngur
dáleiða bráð sína, t.d. mýs, og láta
þær ganga sjálfviljugar upp í gin
sitt. Eitthvað svipað virðist hafa
gerst þennan haustdag á Þingvöll-
um. Hafi Guðna verið vaxnar póli-
tískar vígtennur voru þær allar
hreinsaðar úr honum þar og hafa
ekki sprottið aftur. Davíð breyttist í
leiðtoga lífs hans og uppsteytur eða
leiðindi við slíkan mann komu ekki
framar til greina. Hafin var tólf ára
möglunarlaus próventukerling-
arvegferð maddömu Framsóknar
hjá Valhallaríhaldinu.
Í tilefni af sextugsafmæli Davíðs
17. janúar sl. leitaði DV eftir um-
sögnum nokkurra samferðarmanna
um afmælisbarnið. „Orðheldinn
snillingur með ríka réttlætiskennd,
ógleymanlegur vinur, hafsjór af
skemmtan með yfirþyrmandi
sterka nærveru, ætti helst að sitja
við skriftir.“ Sá álitsgjafi er svo
mælir er ekki Hannes Hólmsteinn
heldur Guðni Ágústsson, formaður
Framsóknarflokksins.
Guðni og KHG
Kristinn H. Gunnarsson, þing-
maður Alþýðubandalagsins hér á
Vestfjörðum, færði sig yfir í þing-
flokk Framsóknar 1998 án nokkurs
samráðs við okkur, stuðningsmenn
sína. Þetta mæltist illa fyrir en þó
keyrði um þverbak þegar hann full-
yrti í fjölmiðlum að gott samráð
hefði verið haft og fylgismenn sínir
mundu flestir elta hann til Fram-
sóknar. Ég ritaði grein í DV þar
sem Júdas heitinn Ískaríot og hinir
30 silfurpeningar koma nokkuð við
sögu. Samstundis hringir Guðni og
þar sem ég var að heiman tjáir
hann konu minni samúð sína yfir
að vera svona illa gift og kveður.
Með næsta pósti fæ ég bréf frá
Guðna þar sem hann rekur á sann-
færandi hátt margvíslega kosti
Kristins vinar síns og telur að hann
muni verða Framsókn þarfur mað-
ur. Í bréfslok harmar Guðni að ég
„þetta náttúrubarn og veiðikló
skuli opinberlega hafa skotið mig í
fótinn“.
Á Kristin var síðan hlaðið trún-
aðarstörfum. Hann var formaður
þingflokksins og orðaður við sjáv-
arútvegsráðherrastól. En þegar
hann gerðist samviska Fram-
sóknar, svosem í Íraksmálinu, var
hann sviptur öllum vegtyllum,
rægður, hælbitinn og hrakinn úr
flokknum án þess að vinur hans
Guðni verði hann eða skrifaði
skammarbréf til nokkurs manns.
Guðni flaut bara áfram á sínum
ráðherrastól sofandi að feigðarósi.
Heilagur Guðni?
Indriði Aðalsteinsson
fjallar um Guðna Ágústsson
og Framsóknarflokkinn
» Það má fletta hverju
laginu á fætur öðru
utan af þeim eins og
lauknum uns ekkert er
eftir. Reynum þetta við
Guðna.
Indriði Aðalsteinsson
Höfundur er bóndi á Skjaldfönn
við Djúp