Morgunblaðið - 10.11.2008, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. NÓVEMBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Er glasiðhálffullteða hálf-
tómt? Munu Ís-
lendingar verða
marga mannsaldra
að vinna sig út úr
kreppunni, eða mun það taka
skamman tíma?
Engin furða er að efnahags-
hrunið á Íslandi hafi fyllt
marga svartsýni, en það er
hins vegar full ástæða til að
gera sér grein fyrir því að á
Íslandi eru allar forsendur til
öflugs athafna- og efnahags-
lífs. Jafnvel má segja að fyrst
engin varnaðarorð hrinu á for-
kólfum viðskiptalífs og stjórn-
mála hafi verið eins gott að
það gerðist nú, en ekki eftir
eitt eða tvö ár þegar búið hefði
verið að spenna bogann enn
hærra.
Tryggvi Þór Herbertsson
hætti störfum sem efnahags-
ráðgjafi ríkisstjórnarinnar
fyrir þremur vikum. „Núna
finnst mér ástandið vera þann-
ig að það keppir hver við ann-
an með yfirboðum í svartnætt-
inu, hrakspám fyrir Ísland,“
segir Tryggvi Þór í samtali við
Pétur Blöndal í Morg-
unblaðinu í gær. „Og menn
gerast jafnvel svo djarfir að
líkja því við mestu óáran í
sögu þjóðarinnar, móðuharð-
indin, segja að hér verði varla
líft árum saman eða í áratugi,
og spá atvinnuleysi að lág-
marki 10%, jafnvel 20%. En ef
maður leggur þetta aðeins nið-
ur fyrir sér er augljóst að ekk-
ert tilefni er til
svona ofboðslegrar
svartsýni.“
Tryggvi Þór
bendir á að þegar
litið sé til þess að á
Íslandi liggi fjöl-
breyttir atvinnuvegir til
grundvallar, fjármál hins op-
inbera hafi verið í góðu lagi og
miklar eignir í lífeyrissjóð-
unum blasi við að Íslendingar
eigi að geta verið fljótir að ná
sér út úr kreppunni.
Hann telur einnig að sam-
drátturinn á vinnumarkaði
muni leiða til 5-6% atvinnu-
leysis og líkast til verði það
tímabundið.
Sömuleiðis er hann þeirrar
hyggju að ýkt hafi verið um-
fang þeirra skulda, sem leggj-
ast muni á þjóðarbúið. Hann
vitnar í orð Geirs H. Haarde
forsætisráðherra á þingi þess
efnis að skuldir þjóðarbúsins
gætu orðið 85% af þjóðar-
framleiðslu og bætir við að
reikna megi með að eftir að
bankarnir hafi verið einka-
væddir á ný mætti gera ráð
fyrir að nettóskuldir verði
25% af landsframleiðslu.
Hagfræðingar hafa tilhneig-
ingu til að tala af mikilli full-
vissu. Ábendingar Tryggva
Þórs eru hins vegar tímabær-
ar og hann hefur margt til síns
máls. Nú er ekki tími
hrakspáa, heldur aðgerða og
þær eiga ekki að byggjast á
forsendum gamla tímans,
heldur þess nýja. Glasið er
hálffullt.
Íslendingar eiga
að geta verið
fljótir að ná sér út
úr kreppunni}
Bjartsýni í svartnættinu
Þegar við höld-um af stað út í
umferðina á degi
hverjum erum við
meðvituð um þær
hættur sem steðja
að okkur. Við fylgjum
ákveðnum reglum til að lág-
marka þá hættu. Þess vegna er
eðlilegt að við finnum til mik-
illar reiði þegar þeir, sem ekki
geta fylgt sömu reglum, valda
hörmulegum slysum.
Við vorum minnt enn og aft-
ur á það í nýliðinni viku hversu
skelfilegar afleiðingar ógæti-
legur akstur getur haft.
Hæstiréttur staðfesti dóm yfir
tvítugum manni sem var vald-
ur að láti fimm ára gamallar
stúlku og ungs karlmanns.
Bróðir stúlkunnar, sem er
fæddur árið 1998, lamaðist á
fótum.
Það þótti sannað fyrir dómi
að ökumaðurinn hefði sýnt
vítaverðan akstur. Hann tók
fram úr vörubíl og lenti fram-
an á bíl sem kom á móti þar
sem faðir með tvö börn sín var
á ferð. Ökumaðurinn var
dæmdur í tólf mánaða fangelsi
og sviptur ökurétti
í fjögur ár.
Einar Magnús
Magnússon, upp-
lýsingafulltrúi
Umferðarstofu,
veltir fyrir sér í Morg-
unblaðinu í gær hvaða skilaboð
íslenskt réttarfarskerfi er að
senda út í samfélagið. Hann
spyr hversu alvarlegum aug-
um við lítum meðvitaða hegðun
sem ítrekað hefur leitt til
dauða og örkumlunar fólks á
vegum úti.
Dómurinn er vissulega
þyngri en sambærilegir dóm-
ar. En spyrja má af hverju
ekki var búið að taka unga
ökumanninn úr umferð í ljósi
þess að frá dauðaslysinu hafði
hann verið tekinn níu sinnum
fyrir of hraðan akstur. Slíkir
menn eru stórhættulegir öðr-
um vegfarendum.
Forvarnir eru lífsnauðsyn-
legar til að auka öryggi í um-
ferðinni. En það þarf að taka
fastar og skjótar á ökuföntum.
Þannig tekst okkur að lág-
marka hættur sem að okkur
steðja dag hvern.
Það þarf að taka
fastar og skjótar á
ökuföntum}
Ökufantar úr umferð
V
el má vera að ég sé bjáni. Eða gam-
aldags. Nema hvort tveggja sé;
engu að síður vil ég að í landinu
búi ein þjóð, ekki tvær eða fleiri.
Þegar ég var að alast upp bjó
ein þjóð á Íslandi, eða svo var mér að minnsta
kosti sagt og hef ekki ástæðu til þess að efast
um það; stéttaskipting lítil sem engin, fólk lifði í
sátt og samlyndi og leið bærilega.
Loftið var hreint og samviskan líka, að
minnsta kosti hjá venjulegu fólki.
Er ekki hægt að hverfa til baka í tíma? Er
það ekki fyrst og fremst spurning um hug-
arfar? Ekki þarf að rífa upp malbikið mín
vegna eða koma aftur á vinstri umferð, en er
hægt að setja reglugerð um að hægja eigi á
kapphlaupinu um gervilífsgæðin og huga meira
að því sem er í alvöru dýrmætt. Eða er orðið of seint að
hugsa þannig á íslensku?
Ég er ekki að finna upp hjólið. Það er mikið skrafað í
þessa veru nú; hve dýrmæt væntumþykjan sé og líka vin-
áttan. Gott að orðin komist aftur í tísku, en bagalegt að
þau skuli lítið notuð nema eftir að kreppan skall á. Gott ef
ég heyrði ekki einhvern hvísla samhjálp um daginn. Það er
auðvitað lykilorð.
Síðustu ár var mikið talað um hagvöxt, útrás, EBIDTA
og afleiðu-eitthvað sem ég man ekki hvað er. Allt gott og
blessað svo sem en samhliða skall á svo mikið fyllirí að
jaðrar við heimsmet. Sumir dreyptu reyndar ekki á veig-
unum en berjast nú engu að síður við timburmennina. Það
er hróplega ósanngjarnt. Með öllu ómögulegt
hélt ég, en annað kom á daginn.
Eflaust er aldrei hægt að tryggja algjöran
jöfnuð í heilu landi enda er það ekki aðal-
atriðið; alltaf verða einhverjir ríkir en aðrir
ekki og ekkert við það að athuga í sjálfu sér.
En fátækt er vond.
Og mér er ekki illa við fólk sem á mikla pen-
inga, þvert á móti. Það er samfélaginu óend-
anlega mikilvægt. Um það eru mýmörg dæmi
hin síðari ár.
Sumir verða að eiga stóran bíl en þeir eiga
þá að borga fyrir hann sjálfir, ekki ég. Sumir
vilja eiga stórt hús, sumum nægir lítið. Og
sumir hafa ekki efni á því að eiga stóran bíl.
Eru samt ánægðir. Til dæmis ég. En á Íslandi
verður samt að búa ein þjóð og tryggja þarf að
öllum geti liðið vel. Það er ekki þar með sagt að öllum
muni líða vel en aðstæðurnar verða að vera fyrir hendi.
Þegar lagfæra átti sósíalismann í Tékkóslóvakíu 1968;
setja á hann manneskjulega ásýnd, var brunað yfir til-
raunina á sovéskum skriðdrekum. Hér eru engin slík far-
artæki og tímabært að færa Ísland í nýjan búning.
Ákveðum í sameiningu að það sé ekki of seint að rétta
úr kútnum og breyta stefnunni. Mér er nokk sama hvaða
isma-nafn við notum. Margt er gott við bæði kapítalisma
og sósíalisma; sjálfsagt best að blanda þessu tvennu sam-
an að einhverju leyti því lífið er ekki annaðhvort svart eða
hvítt. Við þurfum bara að búa til isma sem virkar þannig
að öllum geti liðið vel á Íslandi. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Að öllum geti liðið vel-ismi
Hverjar eru fram-
tíðarhorfur EES?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
M
iklar breytingar hafa
orðið á Evrópusam-
bandinu (ESB) á
þeim 15 árum sem
liðin eru síðan EES-
samningurinn var gerður. Framtíð-
arhorfur Evrópska efnahagssvæð-
isins voru ræddar á fundi þingmanna-
nefnda Fríverslunarsamtaka Evrópu
(EFTA) og EES í Brussel 3.–4. nóv-
ember s.l. Þar var lögð fram skýrsla
um málið.
Katrín Júlíusdóttir, alþingismaður
og formaður Íslandsdeildar þing-
mannanefndar EFTA, var einn af
höfundum skýrslunnar og gerði grein
fyrir henni á fundinum. Jafnframt
var lögð fram ályktun sem samþykkt
var sameiginlega af Evrópuþing-
mönnum og EFTA-þingmönnum á
fundinum.
Miklar breytingar á ESB
Í ályktuninni er viðurkennt að
breytingaferlið sé viðvarandi og því
ekki lokið. Jákvæðum viðbrögðum
Evrópuþingsins við Lissabon-
sáttmálanum er fagnað en einnig
bent á að verði sáttmálinn staðfestur
fylgi að mörkin á milli innri mark-
aðarins, sem snerta EES, og annarra
stefnumála og viðfangsefna ESB
verði enn ógreinilegri en áður.
Viðurkennt er að valdahlutföllin
milli ESB og EES-EFTA hafi mikið
breyst síðan EES-samningurinn var
gerður. Nú eru aðildarríki ESB 27
talsins en aðildarríki EES-EFTA að-
eins þrjú. Auk Íslands eiga Noregur
og Liechtenstein aðild að bæði EES
og EFTA. Íbúafjöldi þessara þriggja
ríkja nemur samtals um 1% af heild-
aríbúafjölda ESB. Í ályktuninni er
viðurkennt að ESB sé orðinn mun
fjölþættari og flóknari viðsemjandi
en áður. Það valdi því að ESB geti
síður komið til móts við óskir EES-
EFTA-ríkja um sérstaka aðlögun,
undanþágur og aðlögunarfresti.
Breytt valdahlutföll innan stofnana
ESB hafa einnig áhrif á framkvæmd
EES-samningsins. Frumvörp fram-
kvæmdanefndar ESB verða oft fyrir
miklum breytingum í Leiðtogaráði
ESB og Evrópuþinginu. Það hafi
dregið úr þeim áhrifum sem EES og
EFTA hafa haft innan sérfræðihópa
sem hafa aðstoðað leiðtogaráðið við
undirbúning nýrrar löggjafar.
Þá er minnt á að um leið og skýr
mörk milli innri markaðarins og ann-
arrar starfsemi ESB séu mjög mik-
ilvæg fyrir EES-EFTA-ríkin þá
skipti þessi mörk æ minna máli fyrir
ESB. Af því leiðir að sífellt fleiri lög-
gjörningar og stefnumarkandi
ákvarðanir sem skipta máli fyrir
EES innihalda þætti sem EES-
samningurinn nær ekki til. Í ljósi vax-
andi tilhneigingar í þessa átt er varað
við því að EES-EFTA-ríkin muni sjá
enn fleiri löggjörninga og stefnumót-
anir sem innihalda þætti sem ná út
fyrir svið EES-samingsins verða til.
Af þessu leiði að æ erfiðara verði að
skilgreina gildi EES og þar af leið-
andi að ná samkomulagi um innleið-
ingu þessara atriða í EES-sam-
komulagið.
Einnig er sett spurningarmerki við
hvort EES-EFTA-ríkin hafi burði til
að fást við hraðvaxandi fjölda lög-
gerninga og stefnumörkunar sem
snerta EES en einnig atriði óviðkom-
andi EES-samningnum.
Í ályktuninni er því og beint til
Evrópuþingsins að það stuðli að auk-
inni þátttöku þjóðþinga EES-EFTA-
ríkja með því að leyfa þeim að opna
skrifstofur fyrir fulltrúa sína í hús-
næði Evrópuþingsins.
Reuters
Samband Evrópusambandið hefur mikið breyst á þeim 15 árum sem liðin
eru síðan EES varð til. Nú er leitað leiða til að brúa bilið sem hefur myndast.
KATRÍN Júlíusdóttir alþing-
ismaður segir að EES-samning-
urinn sé orðinn erfiðari í fram-
kvæmd en áður vegna þess að
Evrópusambandið (ESB) hafi
þróast frá honum. Verði Lissabon-
samkomulagið samþykkt muni það
styrkja lýðræði innan ESB en jafn-
framt draga úr áhrifum EES.
„Að mínu mati er staðan nánast
að verða óviðunandi,“ sagði Katrín.
„Það verður sífellt erfiðara að inn-
leiða ESB-gerðir og þær tefjast
vegna þess að línur sem áður voru
skýrar milli innri markaðarins og
annarra þátta eru orðnar óskýrar.“
Katrín sagði að menn væru alls
ekki að gefast upp á EES-
samningnum. „Við þurfum að skoða
hvernig við getum tengst Evrópu-
sambandinu betur en nú í gegnum
EES-samninginn. Menn eru að leita
leiða til að styrkja samband EES
við stofnanir Evrópusambandsins.“
SÍFELLT
ERFIÐARA
››