Morgunblaðið - 12.11.2008, Blaðsíða 30

HVENÆR urðu Bretar vinir okkar?
Var það þegar þeir veiddu uppi í land-
steinum og sigldu yfir veiðarfæri
bátanna okkar? Eða þegar þeir drápu
sjómenn okkar á sama tíma og Hannes
Hafstein, þá sýslumaður, slapp naum-
lega lífs undan þeim við skyldustörf?
Var það þegar þeir hertóku landið
sjálfum sér til varnar og fluttu nokkra þingmenn
okkar í bresk fangelsi? Eða þegar varðskipsmaður
lét lífið þegar herskip sigldi á skipið hans? Var það
þegar þeir með hervaldi ætluðu að kúga okkur til
hlýðni? Þeir virðast alltaf tilbúnir að snúa andliti
gamla kúgarans að okkur við minnsta tilefni og nú
til að rústa efnahagskerfi smáþjóðar í nauð. Hætt-
um að tala um Breta og Bandaríkjamenn sem vini.
Þeir hafa aldrei verið það nema þegar þeim hentar.
Framkoma Dana kom líka í opna skjöldu og var
óverðskulduð.
Það verður ráðgáta næstu kynslóða sagnfræðinga
og lækna að komast að því hvernig íslenska þjóðin
lét svo auðveldlega blekkjast af mönnum sem lögðu
stjórnmál fyrir sig í atvinnuskyni. Undanfarinn ald-
arfjórðung hafa óteljandi aðvörunarbjöllur glumið í
eyrum án þess að vekja landann af trúgirnisdrung-
anum. Lognið á undan storminum var þegar Davíð
Oddsson varð guð sjálfstæðismanna og Halldór Ás-
grímsson guð Framsóknar. Þessum mönnum, illu
heilli, trúði þjóðin hvað eftir annað fyrir öllu sínu.
Stjórnmálaþroski Íslendinga hafði staðnað og breyst
í trú á stjórnmálaflokka. Svo langt gekk vitleysan
að þeir sem skiptu um flokka sættu ónöfnum. Menn
eiga að skipta um flokk þegar þeir sjá ósóma hans.
Því miður er enginn stjórnmálaflokkur sjálfum sér
samkvæmur. Vald þeira kemur í veg fyrir að góðir
menn þori að beita sér. Best er að kjósa menn. Ekki
flokka. Það er sorglegt ef Samfylkingin er að breyt-
ast í íhaldshækju, eins og Framsókn var síðustu
æviár sín. Hún virðist í rólegheitum hverfa frá því
sem hún var kosin til. Hún er ekki lengur á móti
einkavæðingu, virkjunum í þágu útlendinga og er
að gleyma þeim sem minna mega sín. Tvískiptur
risastór Sjálfstæðisflokkur virðist vera að myndast.
Ef svo verður má þjóðin biðja Guð að hjálpa sér.
Ekki mun slíkur flokkur gera það. Að græðgi útrás-
aroflátunganna, skyldi ganga fram af þjóðinni án
þess að vekja hana til aðgerða gegn skaðræðunum,
hlýtur að vekja undrun. Alla sem skaðað hafa þjóð-
ina skal sækja til saka og láta þá skila henni því
sem þeir hafa stolið frá henni. Ills viti og afleit
skilaboð til þjóðar vorrar og erlendra kröfuhafa, er
að á meðan almenningur lækkar í launum skuli nýju
bankastjórarnir hafa tvær milljónir í mánaðarlaun.
Það er til háborinnar skammar að viðhalda þannig
græðginni og mismunun þegnanna. Auðvitað eiga
menn þessir að vera fyrir neðan ábyrgðarmestu
ráðherrana í launum. Annað er óvirðing við þjóðina.
Þetta er ekki það eina sem sýnir að stjórn-
málamönnum er sama um álit almennings og versn-
andi kjör hans. Af óskiljanlegum ástæðum eru
bankastjórar á ofurlaunum, sama hversu óverð-
skuldað það er. Þjóðin þarf að átta sig á því að
stjórnmálamenn tala tveim tungum. Utan Jóhönnu
Sigurðardóttur, Ögmundar Jónassonar og hugs-
anlega Þórunnar Sveinbjarnardóttur, er þeim ekki
treystandi eins og undanfarandi atburðir hafa sýnt.
Nú víkja þeir sök frá sér og Fjármálaeftirlitinu og
er ömurlegt ef þjóðin lætur slíka firru yfir sig
ganga. Ef kosið væri um menn en ekki flokka, yrði
Jóhanna valdamesti stjórmálamaðurinn.
Samfylkingin nýtir sér nú veika stöðu þjóðarinnar
til áróðurs fyrir inngöngu í ESB. Ósvífni hennar í
þessu er takmarkalaus. Ekkert er minnst á hvað
fórnirnar eru ávinningnum miklu meiri. Við missum
allt vald yfir auðlindum okkar og möguleikum til að
semja við þjóðir utan Evrópu. Norðmenn hafa
skyndilega sýnt áhuga á að hjálpa okkur. Það eig-
um við að kanna og ég sé ekkert athugavert við að
kasta krónunni okkar og taka þá norsku í staðinn.
Hún er öryggið uppmálað. Svo eigum við að hætta
að kaupa það sem við eigum ekki fyrir.
Albert Jensen, trésmíðameistari.
Bretar, Sjálfstæðisflokkur og trúgjarn landinn
30 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 2008
EFNAHAGSKREPPAN herðir tök sín á
þjóðinni. Kvíði og áhyggjur grafa um sig og
engin lausn virðist í sjónmáli. Fólk veit ekki
hvernig því sjálfu, fjölskyldunni og samfélag-
inu muni reiða af. Reiði og heift búa um sig,
en það eru tilfinningar sem búast má við þeg-
ar engar bjargir eru sýnilegar. Vantraust á
stjórnmálamönnum vex, umræða um spill-
ingu þyngist og þeirri skoðun vex fylgi að þeim sem fara með
stjórn í samfélaginu sé ekki treystandi. Eru þá engar bjargir í
sjónmáli? Jú vissulega eru þær til, menn þurfa aðeins að sam-
þykkja að nota raunhæfar leiðir, sem fela í sér lausn fremur
en aukin vandræði. Einkenni á ástandinu eins og það snýr að
fólki eru:
1. Fólk missir vinnu og ræður ekki við skuldbindingar dag-
legs lífs.
2. Vaxandi verðbólga, lán og fjárhagslegar skuldbindingar
hækka.
3. Skuldsetning þjóðarinnar nálgast hættumörk.
Til að finna leiðir út úr ógöngunum eigum við að horfa til
annarra þjóða, sem þurft hafa að glíma við efnahagsvandræði
og komist út úr þeim. Við eigum að skoða hvernig þessar þjóð-
ir fóru að, hvað gekk vel hjá þeim og hvað miður. Í dag benda
margir á „Finnsku leiðina“, en Finnar unnu sig út úr miklum
vanda þegar þeirra efnahagskerfi hrundi í kjölfar hruns Sov-
étríkjanna. Þeirra leið var að efla menntun meðal þjóðarinnar
og styðja við nýsköpun og sprotafyrirtæki. Þessi aðferð tókst
og efldi mjög hag Finna þegar leið á, en þessu fylgdu líka
dökkar hliðar sem vilja gleymast. Atvinnuleysi varð mjög
mikið og gífurleg fátækt hjá stórum samfélagshópum, sem
liðu miklar þjáningar og fengu takmörkuð úrræði á kreppu-
tímanum. Við Íslendingar ættum að skoða „Finnsku leiðina“
til þess að læra af henni og horfa jafnt til þess sem gekk vel og
þess sem gekk illa. Meiri hluti bæjarstjórnar Árborgar hefur
ákveðið að nýta sér þann lærdóm, sem draga má af „Finnsku
leiðinni“ og þróa nýja leið „Íslensku leiðina“ sem byggist á eft-
irfarandi:
(1) Uppbygging þekkingarstarfsemi. Sveitarfélagið leiðir
nú saman Háskólafélag Suðurlands, Fræðslunet Suðurlands,
aðila frá Háskóla Íslands og fleiri háskólum, framkvæmda-
aðila og marga fleiri til að byggja upp Þekkingargarð Suður-
lands ehf í miðbæ Selfoss, sem verður eins konar „Gróðurhús
góðra hugmynda“. Þekkingargarðurinn verður fjölbreytileg
iða þekkingarstarfsemi þar sem saman fer fræðslustarfsemi
frá grunni til æðstu menntunar, í sambland við nýsköpunar-
og sprotafyrirtæki bæði opinber, hálfopinber og einkafyr-
irtæki. Fyrirmyndin er sótt til Ameríku, Finnlands og Svíþjóð-
ar þar sem árangur svona starfsemi er alls staðar hreint ótrú-
legur. Þessar fyrirmyndir falla mjög vel að okkar samfélagi.
(2) Sveitarfélagið leggur áherslu á félagslega þjónustu, hún
verður efld og aukin og þess gætt að hún nái til allra aldurs-
hópa, með það að markmiði að engin fjölskylda né ein-
staklingur þurfi að lenda í félagslegu eða efnahagslegu þroti
af völdum kreppunnar.
(3) Áhersla verður lögð á að stuðla að atvinnuskapandi
verkefnum á sviði bygginga, gatnagerðar o.fl. þar sem mikils
mannafla er þörf. Sveitarfélagið mun leita eftir innlendu fjár-
magni til framkvæmda og beita til þess öllum tiltækum ráð-
um.
Þetta er „Íslenska leiðin“, þetta er okkar leið. Kostirnir eru
fólgnir í því að efla menntun og styðja við nýsköpun og þekk-
ingarstarfsemi af margvíslegu tagi; hún tekur utan um fólk og
samfélag og reynir að vernda það fyrir andlegu og félagslegu
niðurbroti; hún eykur ekki erlenda skuldsetningu og veitir
miklum fjölda atvinnu fyrir tiltölulega lítið fjármagn; hún
virkar strax, um leið og menn ná samkomulagi er hægt að
fara af stað. Eitt af grunnskilyrðunum er að við allar fram-
kvæmdir starfi fólk úr byggðarlaginu.
Nái þessar hugmyndir fram að ganga þá verður lagt af stað
með húsnæði upp á 6000 fermetra, sem 30 til 50 manns fengju
vinnu við í eitt til tvö ár. Margföldunaráhrif af starfseminni
þegar hún verður komin í gang geta orðið ótrúleg, sprotafyr-
irtæki, ný störf, afleidd störf, uppbygging og styrking sam-
félagsins í heild.
„Íslenska leiðin“ hafnar aukinni skuldsetningu þjóðarinnar
með erlendum framkvæmdalánum; hún byggist á eflingu inn-
lendra atvinnuvega, sjávarútvegi, landbúnaði, ferðaþjónustu
og þekkingarstarfsemi; hún byggist á mannauði þjóðarinnar,
innlendu fjármagni og verndun manns og náttúru. Hug-
myndir um stóriðju og frekari virkjanir eru úreltar, karllæg-
ar, og fela ekki í sér nýja skapandi hugsun, sem er nauðsynleg
við núverandi aðstæður; þær fela í sér erlenda skuldasöfnun
og eyðingu á náttúru; hvert starf í stóriðju eykur erlendar
skuldir um 200 til 300 milljónir. Fáum við lán til þess? Viljum
við það? Aðstæðurnar krefjast þess að við hugsum dæmið upp
á nýtt, lítum til nýrra aðferða við þróun samfélagsins og nýt-
um okkur það sem við höfum sjálf fram að færa. Gömlu úr-
ræðin, stóriðjan, frjálshyggjan, gróðahyggjan og sýndarveru-
leiki fjármálaheimsins hafa næstum rænt okkur sjálfstæðinu.
Við eigum leið til baka, „Íslensku leiðina“, sem byggist á hóf-
semi og getu okkar sjálfra.
„Íslenska leiðin“ – þekking og þjónusta
Jón Hjartarson, bæjarfulltrúi VG í Árborg.
ÞETTA bréfkorn
á að stíla á Jóhönnu
Sig. félagsmálaráð-
herra og Björgvin G.
viðskipta- og banka-
málaráðherra. Ég
nenni ekki að tala til
annarra í þessari
grínstjórn sem nú ræður ríkjum á
Íslandi og hefur að því er virðist
einsett sér að setja almenning í
landinu á hausinn.
Jóhanna og Björgvin. Er ekki
kominn tími til að setja bönkunum
skýrar verklagsreglur um hvernig
á að taka á málefnum þeirra sem
nú verða saklausir fyrir því að öll
lán hækka og fólk getur ekki leng-
ur staðið í skilum. Ástandið er ekki
okkur að kenna heldur er um að
ræða að þeir sem réðu för í upphafi
tóku út úr regluumhverfinu allar
forsendur til eftirlits og afskipta yf-
irvalda af gjörðum þeirra (kom
fram í fyrsta ræðu Geirs H.
Haarde um neyðarlögin). Af hverju
engar eftirlitsreglur voru hafðar
um fjármálamarkaðinn verður sá
góði maður að svara ásamt með-
reiðarsveini sínum í Seðlabank-
anum. Það skrýtna er þó að engir
fjölmiðlar virðast hafa komið auga
á eða heyrt manninn rugla þessu út
úr sér.
Ástandið bitnar eingöngu á al-
menningi og fyrirtækjum í landinu
sem þurfa að taka við uppsögnum,
launalækkunum og hækkun alls
verðlags. Ekki verður maður var
við að forsvarsfólk þjóðarinnar ætli
sér að deila kjörum hennar með
henni. Aðgerðir bankanna eru allar
á sama veg. Mun meiri harka í öll-
um aðgerðum eins og það sé þeim
nú kappsmál að refsa okkur fyrir
það sem orðið er en ekki að við-
urkenna eigin sök á ástandinu og
til dæmis biðja okkur almenning
afsökunar á gjörðum sínum. Býst
ekki við því frá GHH og DO enda
um að ræða að mínu mati gjör-
samlega siðlausa menn sem svífast
einskis til að koma sínu fram. En
þið tvö ættuð að taka af skarið og
setja bönkunum verklagsreglur um
aðgerðir til að minnka tjón almenn-
ings strax. Ekki skipa neinar
nefndir eða ráð sem taka eilífð-
artíma heldur taka ákvörðun sjálf
og skipa síðan ofurlaunaliðinu í
bönkunum að fara eftir þeim strax.
Það gengur ekki að setja allt á
hausinn fyrst og setja svo ein-
hverjar reglur.
Bankarnir eru nú í eigu ríkisins
og það á að vera á hendi ykkar að
stöðva þá þróun sem nú er farin af
stað.
Sama gildir um hina harðsvíruðu
stétt handrukkara þessara stofnana
(les. innheimtustofur ýmiskonar),
sem nú ráðast af fullri hörku á al-
menning og svífast einskis í að-
gerðum sínum. 10-15.000 kr. fyrir
fyrsta bréf og engir samningar.
Bara að borga allt upp eða við
komum og hendum ykkur og börn-
um ykkar út á götu til að inn-
heimta kannski 15.000 kr. skuld. Í
samanburði við þessi fyrirtæki þá
eru Sveddi sveðja og kumpánar
bara barnaleikur og aðgerðir og
framkoma þessa fólks er stétt
þeirra til mikillar vansæmdar.
Þessum stofum þarf að senda
skýr skilaboð. Halda að sér hönd-
um á meðan verið er að vinna úr
vandanum og að þær séu skikkaðar
til að halda verðlagningu vinnu
sinnar innan þeirra marka sem
skynsamleg teljast.
Ég skora hér með á ykkur tvö til
að taka á málinu strax og gefa út
þau fyrirmæli sem duga til að
stöðva þessa óheillaþróun sem
vissulega er farin af stað og bitnar
eingöngu á almenningi (kjósendum)
í landinu.
Önnur leið til að taka á þessum
vanda væri svo vissulega að al-
menningur risi nú einu sinni upp
og tæki málin í sínar eigin hendur
með því t.d. að taka út allt hand-
bært fé úr þeim bönkum sem starf-
andi eru og fella þá bara aftur. Það
er einfaldlega ekki okkar hagur að
hafa þessar stofnanir við lýði ef
þær eru ekki að vinna að hags-
munum almennings í landinu. Og
þá um leið engin ástæða til að
halda þeim lifandi. Þeim sem þeim
stjórna virðist nefnilega hafa yf-
irsést þessi litla staðreynd. Við
þurfum ekki á þeim að halda en án
okkar verður nú heldur lítið úr
þeim. Eða hvað?
Björgvin og Jóhanna. Nú er ekki
tími til að doka við og skoða neitt.
Þetta er skollið á og bankarnir
sýna ekkert af sér nema hörkuna
eina og hafa skrúfað fyrir allar vit-
rænar aðgerðir af sinni hálfu og
fara fram af ótrúlegri harðneskju
sem er látin bitna alfarið á fólkinu
sem heldur þeim uppi. Skríllinn
sem stendur að innheimtustofum
ýmiskonar fylgir svo í kjölfarið eins
og hýenur sem leggjast á hræin
sem verða eftir þegar bankarnir
hafa lokað fyrir alla aðstoð.
Takið ykkur því saman í andlit-
inu og takið á málinu strax en ekki
á morgun eða hinn. Almenningi
blæðir út og hefur ekki tíma eða
svigrúm til að bíða eftir því að
nefndir og ráð (samansett af fólki á
ofurlaunum) skili af sér. Notið það
vald sem við höfum fengið ykkur til
að hjálpa okkur til að kljást við
þetta ástand sem skapað var af
óráðvöndum pólitíkusum og sið-
spilltum fjármálagúrúum undir
vernd GHH og DO.
Er ekki kominn tími á aðgerðir
Ólafur Þór Gunnlaugsson,
sundþjálfari og ungbarna-
sundskennari.
UNDIRRIT-
AÐIR hafa bent á
að Íslendingar eiga
valkosti í gjaldeyr-
ismálum. Upptaka
annarrar myntar er
eins og reynslan
sýnir tæknilega
einföld og skjótvirk leið til þess að
koma landinu úr gjaldeyriskreppu.
Sú aðferð hefur að sjálfsögðu sína
kosti og galla. Mikilvægt er að sú
umræða eigi sér stað. Einn af
þeim göllum er að stjórnvöld ráða
ekki lengur yfir útgáfu seðla og
geta af þeim sökum ekki varið
lausafjárstöðu bankakerfisins með
seðlaprentun. Því verður alltaf
hagstæðara fyrir Ísland að fram-
kvæma slík skipti í góðu samstarfi
við seðlabanka þeirrar myntar
sem skipt er yfir í.
Fáist slíkur stuðningur ekki er
vert að hafa í huga hver var
reynsla þeirra sem hafa tekið upp
einhliða mynt. Í El
Salvador varð
reyndin sú að er-
lend fjárfesting
jókst hratt. Það er
í takt við rannsókn
Seðlabanka Íslands
á afleiðingum upp-
töku alþjóðlegrar
myntar. Þar kemur fram að utan-
ríkisviðskipti séu líkleg til að
aukast um þriðjung. Erlend fjár-
festing er einnig líkleg til að
aukast því krónan – og áhættan
sem henni fylgir – er umtals-
verður þröskuldur í núverandi fyr-
irkomulagi peningamála. Reynsla
El Salvador er því líkleg til að
vera heimfæranleg á Ísland.
Í El Salvador varð reyndin sú
að eftir skiptin þá keyptu alþjóð-
legir bankar upp innlenda banka.
Þannig fékk El Salvador óbeint
Seðlabanka Bandaríkjanna sem
lánveitanda til þrautavara. Hug-
myndir um að erlendum lán-
ardrottnum verði boðið hlutafé í
hinum nýjum íslensku bönkum,
með skuldbreytingu lána, er því
góðra gjalda verð. Hún samrýmist
að fullu hugmyndum undirritaðra
um upptöku nýrrar myntar.
Stærstu kröfuhafar í þrotabú
gömlu bankanna eru alþjóðlegar
fjármálastofnanir. Aðkoma þeirra
yrði þannig tryggð að nýju kerfi.
Með yfirtöku sterkra alþjóðlegra
banka á innlendum fjármálastofn-
unum yrði fjárstreymi til landsins
tryggt og í gegnum þá eigendur
fæst óbeint lánveitandi til þrau-
tavara.
Óbeint bakland í upptöku annarrar myntar
Ársæll Valfells, lektor við
viðskipta- og hagfræðideild
HÍ.
Heiðar Már Guðjónsson,
framkvæmdastjóri Novator.