Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1951, Blaðsíða 3

Capt. R. Barry O’Brien:
BYLGJUR OG BROTSJÓIR
Eftir að stormar hafa geysað á Atlantsh'afi
flytja dagblöðin oft fregnir af því að farþega-
skipin hafi barizt við himin-háa sjói eða fjall-
háar bylgjur.
Þetta gefur ímyndunarafli fólks lausan taum-
inn, sérstaklega þeim, sem ekki hafa reynt eða
séð þetta með eigin augum. Fjöllin geta orðið
6-7000 metra há og skip, sem lenti í stórsjó
með slíkri bylgjuhæð, myndi algjörlega týnast,
svo að enginn yrði til frásagnar.
Mesta fárviðri sem hugsanlegt er að geti.
komið á Atlantshafinu framleiðir ekki hærri
bylgjur en ca. 25 metra, talið frá bylgjudal að
bylgjutoppi.
Tuttugu og fimm metrar virðist flestum ekki
mikil hæð í þessu tilfelli, en þegar við lítum á
byggingu, sem er svona há, eða reykháf, gefur
það glögga hugmynd um hvernig slíkur stórsjór
lítur út séður frá litlu hlöðnu kaupskipi, sem
sígur í öldudalinn.
Vorið 1943 lenti brezka herskipið „King
George V“ í fárviðri suður af Islandi. Herskipið
fékk á sig brotsjó, sem reif stóran mótorbát
lausan og kastaðist hann upp á flugvélaþilfarið,
lyfti björgunarbátunum og fyllti einn vélasal-
inn. I sama fárviðri svipti brotsjór rammger-
um hlífum frá 20. sm. fallbyssum. Mönnum
reiknaðist bylgjuhæðin vera 13-15 metrar og
180-200 metrar á lengd.
Vorið 1947 lenti brezka farþegaskipið Queen
Mary í einu mesta fárviðri, sem geysað hafði á
Atlantshafinu s. 1. 20 ár.
Töldu menn að sumar bylgjurnar hefðu náð
27 metra hæð. Hraði sftipsins komst niður í
4 sjómílur og hafði því seinkað um rúman sólar-
hring, þegar það kom til New York. 1 október
1932 var ég stýrimaður á hafskipinu Majestic
sem er 56 þús. smál. 200 sjómílur vestur af
Scilly-eyj unum fékk skipið á sig 25 metra háan
brotsjó og braut bylgjutoppurinn margar rúður
á stjórnpalli, en hann var 27 m. yfir sjávarmáli.
Skipstjórinn E. L. Trant, skarst illa af glerbrot-
um og þurfti skipslæknirinn Woods að taka níu
nálspor á höfði hans.
Tuttugasta og níunda des. 1922 var Majestic
á austurleið yfir Atlantshafið og hentist áfram
undan norðvestan fárviðri. Þá reið stórsjór yfir
afturstefni skipsins. Var talið að þar hefði
bylgjutoppurinn verið 27 metra hár og er það
mesta hæð sem mæld hefur verið á N.-Atlants-
hafinu. Þar í grennd og um svipað leyti fórst
farþegaskipið Rheinland eign Red Star skipa-
félagsins. Skipið fékk á sig næstum 25 metra
stórsjó. Hver einasti björgunarbátur og einn
maður skoluðust útbyrðis. Margir særðust
hættulega, fót- og handleggsbrotnuðu. Randall
skipstjóri skýrði svo frá, að í nokkrar mínútur
hefði ekkert staðið uppúr af skipinu nema reyk-
háfurinn og masturstopparnir.
Tuttugu og fimm metra bylgjuhæðir eða
meira eru mjög sjaldgæf fyrirbrigði, jafnvel í
mestu fárviðrum. Þessir stórsjóir myndast
venjulega á þann hátt að bylgjurnar hrúgast
upp við það að mætast úr ýmsum áttum.
Gamlir sjómenn frá seglskipatímabilinu halda
því fram, að í fárviðrum séu einn eða tveir
sjóir af hverjum fimm, venjulega slíkir risa-
sjóir. Staðhæfa þeir þetta án þess þó að geta
gefið ástæðuna fyrir því. Eflaust hafa þeir
haft á réttu að standa í einstökum tilfellum.
Á þrauthlöðnum seglskipum sem sigldu hrað-
byri í ofsaveðrum var að sjálfsögðu mjög erfitt
að segja nákvæmlega til um hæð sjóanna, því
skipin ultu og sveifluðust til. Af þessum sökum
voru mjög fáir seglskipstjórar, sem gátu dæmt
um hæð sjóanna, sem þeir fengu á skip sín.
„Lorch Torridan“ var árið 1882 á heimleið
frá Calcutta í fyrstu ferð sinni. Úti fyrir Góðr-
arvonarhöfða fékk skipið á sig heljar mikinn
sjó. Skipið hafði lagt til drifs um stjórnborða
og þegar Pinner skipstjóri skipaði að stagvenda,
vildi fyrsti stýrimaður draga upp framseglið
áður. Pinner skipstjóri neitaði og þegar skipið
stagventi — alltof hægt — fékk það brotsjóinn
á sig. Margir skipverja héldu því fram að hann
hefði verið 35 metra hár. Skipstjórinn, 2. stýri-
maður, rórmaðurinn, seglasaumarinn og skips-
drengurinn skoluðust útbyrðis. Skipið rétti sig
VÍKINGUR
1B1