Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1951, Blaðsíða 39

Júlíus Ólafsson:
F j ó r ð a g r e i n
imim;i mmn
I ýmsum goðsögnum er getið um sérstakar
hátíðir til heiðurs og vegsemdar Sjöstjörn-
unni. Haus nautsins myndast af stjörnuþyrp-
ingunni „Hyaderne“. Nafnið þýðir víst regn-
stjörnur og bendir sjáanlega til þess, að í býrj-
un regntímans var þessi stjörnuþyrping á kvöld-
in á austurloftinu. Stjörnumyndin „Orion“ er
sennilega sú elzta, er um getur. Hennar er getið
hjá Homer og í Gamla-testamentinu. Orion
var trylltur veiðimaður, sem fylgdi veiðiguð-
inum Artemis á ferðum hans. Um afrek þeirra
eru ýmsar ævintýrasögur, allar enda þær á þann
veg, að Orion hafi verið drepinn með sporð-
drekalagi í bolinn. Sökum þess gengur Orion
ævinlega undir, þegar Sporðdrekinn kemur upp
fyrir hafsbrún.
Slíkur veiðimaður. sem Orion var, varð að
hafa veiðihunda. Hundarnir eru því í fylgd með
honum á himninum, stóri hundur Síríus og litli
hundur Prokgon. Hundadagar eru kenndir
við stóra hund, sem er tímabilið frá miðjum
júlí til 20. ágúst. Sést þá Síríus í morgunskím-
inu. Síríus er oftast nefnd hundastjarna.
Stjörnumyndin Tvíburarnir, Castor og Polluz,
voru synir Zeus og Leda. Fordæmi þeirra um
samheldni og bræðralag var annálað. Vegna
þessara fágætu kosta, launuðu guðirnir þeim
með því að setja þá á meðal stjarnanna. 1 hum-
áttinni á eftir Tvíburunum kemur stjörnumynd-
inn „Krabbinn“ (Concer). 1 sama himinbelti
er stjörnumyndin „Ökumaðurinn" (Auriga).
Annars er hann alltaf sýndur með geit á hand-
leggnum. Það er geitin „Amalteaa“, sem mjólk-
aði og hélt lífinu í guðabarninu Zeus. Því var
haldið leyndu á „Idabjerget“, þegar faðir þess
Kronos vildi deyða það.
Næst er stjörnumyndin „Ljónið“ (Leo), sem
er ekki annað en ljónþað, sem átti að hafa
fallið úr tunglinu niður á jörðina og varð stað-
bundið í skógi nokkrum. Það hafði þann eigin-
leika, að verða ekki sært með neinu vopni. Þeg-
ar Herkules ætlaði að drepa það, varð hann að
kyrkja það í fanginu. Á stjörnumyndum Herku-
lesar er kappinn venjulega sýndur með ljóns-
húð á handleggnum.
Stjörnumyndin Jomfruen (Virgo), hefur í
gegnum aldirnar táknað röð kvenlegra guða-
líkana, þær báðar, Ceres, gyðju akuryrkjunnar
og frjóseminnar, og Themes, gyðju réttlætisins.
Egyptar skoðuðu Jomfruna sem Iris, konu Osir-
is. Bjartasta stjarnan í stjörnumyndinni Jom-
fruen heitir Spíka.
Stjarnan E (epsilon) ber nafnið „Vindemia-
trix“, sem er tákn vínberjatekjunnar. Beint í
norður frá stjörnumynd Jómfrúarinnar er
stjörnuþyrpingin „Berenikes Lokker“ (Coma
Berenices).
Um þessa stjörnumynd er sögð rómantísk
saga. Berenika var drottning á Egyptalandi, gift
Ptolemæas I. konungi. Eitt sinn er konungur-
inn herjaði í Sýrlandi, fór drottningin til must-
erisins og bað guðina um sigur fyrir Egypta-
land. Hún lofaði guðunum því, að fórna þeim
sínu óvenjufagra höfuðhári, sem var stolt og
eftirlæti manns hennar, ef konungurinn kæmi
sigrandi heim. Guðirnir voru náðugir, Egyptar
unnu sigur. Drottningin hélt loforð sitt, hún
skar höfuðhárið og fór með það til musteris-
ins, þar sem það var hengt upp. Konungurinn
varð mjög hryggur yfir því, að kona hans varð
að vera án síns fegursta skrauts. Hann hugg-
aði sig við að fara til musterisins og virða fyrir
sér hina fögru lokka. Það bar við, að hárinu
var stolið úr musterinu, varð konungur þá
óhuggandi. Prestarnir sýndu honum stjörnu-
skurðarmann. Sjálft nafnið þýðir nautreki.
Bjartasta stjarnan í Bootes er „Arkturus“. '
Um Bootes er sagt, að það sé fljótt að koma
upp, en seint að ganga undir. Það kemur til af
því, að stjörnumyndin er í láréttri stillingu upp
yfir sjóndeildarhringnum. Á undan Bootes, neð-
an undir kjálka Karlsvagnsins, hlaupa veiði-
hundarnir Asterion og Kara, er alla jafnan
leiðbeina honum.
I Dýrhringnum koma Vogirnar (Libra) á
eftir Jómfrúnni. Vogirnar eru táknmynd, jafn-
V í K I N □ U R
217