Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1957, Blaðsíða 35

J □ N DÚASDN:
FRJÁLSIR ÍSLENZKIR ÞEGNAR
VORll EVRSTU
LANDNEMAR GRÆNLANDS
I.
íslendingar (Snæbjörn Galti)
fimdu Grænland fyrir 980. Sá á
fund, sem finnur! Grænland var
mannlaust þá.
Á árunum 982—985 könnuðu
íslendingar Grænland í þeim til-
gangi að eiga það og nota og
reisa þar byggð, og hófu fyrstu
byrjun á því 983.
Allt frá upphafi íslenzka þjóð-
félagsins 927—930 lágu hlutar
austurstrandar Grænlands inn-
an þess svæðis, sem upphaf Úlf-
ljótslaga og síðari íslenzk lög
tóku yfir.
Svo var Grænland sumarið
986 numið af frjálsum ísl. þegn-
um, er fóru með alla þætti hins
ísl. þjóðfélagsvalds yfir því.
Grágás, Járnsíða, Kristinn rétt-
ur Áma biskups og hin enn gild-
andi lögbók Islands, Jónsbók
(frá 1281), allar lögbækur Is-
lands, sýna og sanna, að Græn-
land er nýlenda íslands.
Á árunum 1257—1261 sóru
Grænlendingar Hákoni Noregs-
konungi hvorki land og þegna
né trú og hollustu. Þeir lofuðu
honum aðeins ótilgreindum
skatti, fjárgreiðslu. Eftir þágild-
andi lagareglum hlaut það lof-
orð að falla niður við dauða Há-
konar 1263.
Við gerð gamla sáttmála 1262
—64 komst ísland með nýlendu
sinni Grænlandi í málefnasam-
band við Noreg, er stóð til 1814
—1821.
Með Gamla sáttmála og lög-
bókunum Járnsíðu og Jónsbók
komst Grænland undir íslenzka
konungsstjórn og framkvæmda-
vald íslenzkrar miðstjórnar sam-
kvæmt Jónsbók. Þetta fram-
kvæmdarvald hinnar íslenzku
miðstjórnar á Grænlandi var ís-
lenzkt, þótt konungar Islands
sætu erlendis.
I Grænlandsdómnum frá 5.
apríl 1933 (Leyden 1933), bls.
47—48, lýsir Fasti alþjóðadóm-
stóllinn því yfir, að um miðja
13. öld hafi verið orðinn til yfir
öllu Grænlandi réttur, er svar-
aði til landsyfirráða nú, og hon-
um hafi verið af hinum norsku,
norsk-dönsku konungum verið
haldið nægilega vel við um alla
tíma, svo að hann hafi verið í
óslitnu gildi er dómurinn gekk,
að sjálfsögðu því þjóðfélagi kon-
ungs til handa, er átti hann fyrir
öndverðu.
Konungarnir töldu sig eiga
erfðakonungdóm á Grænlandi.
Þann erfðarétt gátu þeir einung-
is haft úr réttarheimildum, er á
Grænlandi giltu, þ. e. Gamla
sáttmála og konungserfðatalinu
í Jónsbók.
Eftir 1662 töldu konungarnir
sig vera einvalda á Grænlandi.
Það einveldi gátu þeir aðeins
haft úr ísl. einvaldsskuldbind-
ingunni frá 1662, er hlaut eins
og öll önnur ísl. lög að grípa
yfir Grænland. I Kópavogi lét
Friðrik III. Islendinga auk þess
sverja sér „hans arfsrétt til ís-
lands og þess undirlig gjandi
insuler og eyja“, er hlýtur að
eiga við lönd í vestri. Slík við-
bót er að vonum hvorki í norsku
né dönsku éinvaldsskuldbinding-
unni. Norskt þjóðfélagsvald náði
aldrei lengra vestur en að miðju
hafi, en þar tók yfirráðasvæði
„várra laga“ við (sbr. Grgs. Ia
142—143). Þar sem norska ein-
valdsskuldbindingin tók aðeins
yfir Noreg sjálfan, varð að setja
aðra einvaldsskuldbinding fyrir
Færeyjar árið eftir (1662).
Þessi nýlendustaða Grænlands
olli því, að enginn konungur
reyndi að fá Grænlendinga til
að ganga sér á hönd fyrir 1262,
né leitaði síðar (eftir 1262)
nokkru sinni hyllingar á Græn-
landi. Hylling móðurlands gilti
í nýlendum þess.
Fyrir 1814 hafði það aldrei
verið efað af nokkrum manni, að
Grænland væri nýlenda Islands
eða „Islandorum colonia". Eng-
inn efaði þá heldur, að Eystri-
byggð, er ranglega hafði verið
staðsett á Austui’-Grænlandi,
stæði þar enn, væri enn alís-
lenzk að uppruna og tungu, og
að þar gengju íslenzk lög. Allar
aðgerðir voru miðaðar við þetta.
Árið 1914 voru aðeins 2 full-
valcla lönd í Noregskonungs
veldi, Island og Noregur, og að-
eins öðruhvoru þeirra gat Græn-
land tilheyrt. Eins og Grænland
hafði 1262—64 komið með Is-
landi undir Noregskrónu, lét
stjórn í Khöfn Grænland fylg.j-
ast með íslandi burt frá Noregi
1814—21, og sýndi með því í orði
og verki að Grænland tilheyrir
Islandi en ekki Noregi, enda var
þessi réttarstaða Grænlands til
Islands á allra vitorði þá.
Þessi færsla íslands og Græn-
lands frá krónu Noregs undir
krónu Danmerkur gaf ekki Dan-
mörku nokkurn rétt yfir þess-
um löndum, og konunginum eigi
heldur aukinn rétt yfir þeim.
Frá 1662 til 1848 hafði kon-
ungur Islands stýrt íslandi og
Grænlandi sem einvaldur, sem
og öllum öðrum sínum löndum.
Frá dögum Hans Egedes og fram
til 1774 hafði stjórnarfram-
kvæmdin á Grænlandi lengst af
verið aðskilin frá yfirráðarétt-
inum, sem konungur íslands hélt
stöðugt í sinni eigin hendi. En
1774 tók hann einnig í sínar
hendur st.jórnarframkvæmdina á
Grænlandi. Árði 1848 var ein-
235