Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1957, Blaðsíða 29

Harmsaga hugvitsmanns
Maðurinn, sem smíðaði sjófært gufuskip 20 árum á
undan Robert Fulton og fann upp skipsskrúfuna hálfri
öld á undan John Ericsson, var hafður að athlægi og
dó óþekktur og misskilinn, sjálfsmorðsdauða.
Kanski verkfræðingurinn, Jo-
hann P. Sörensen, sem árið 1889
fékk þá hugmynd, að unnt myndi
að senda tal þráðlaust, og sendi
frá eyju nokkurri fyrir Dan-
merkurströndum hljóðmerki,
þráðlaust, til báts, 4 mílur un.l-
an eynni, var ekki hinn eini með-
al hugvitsmanna þessa heims,
sem dó án þess að nafn hans öðl-
aðist há frægð, sem hann hefði
átt skilið. f sögu Bandaríkjanna
getur einnig mann, sem gerði
sams konar og aðrir urðu frægir
fyrir, 20 árum seinna. Hugsjón-
ir hans fóru með hann í gröfina,
og á gröf hans glitraði ei neinn
varði og ekki var minningu hans
á neinn annan hátt sómi sýndur.
Þessi maður, en starf hans og
líf er lítt sem eigi þekkt, full-
gerði gufubát af eigin rammleik
og tókst að sigla honum með
5 mílna hraða móti árstraumi,
19 árum áður en Fulton kom
<S>-----------------------------
urnar fóru að því að kverka,
dansa og gera hitt, skal ég ekk-
ert um segja, en líf var bæði
í tuskunum og treyjunum og
aldrei sváfu stelpurnar yfir sig,
en á sunndögum var aldrei unn-
ið, þá messaði séra Bjarni Þor-
steinsson ætíð fyrir troðfullri
kirkju og þá var ekki messufall
sökum heyanna og síldar, en fal-
legra tón en hjá honum hef ég
aldrei heyrt nema hjá vini hans
og stéttarbróður vígslubiskup
Norðlendinga, séra Geir Sæ-
mundssyni, og aldrei séð tígu-
legri og fallegri Drottins þjón
fyrir altari en þessa tvo. f hin-
um veraldlegu málum Siglfirð-
inga var Hafliði hreppstjóri Guð-
mundsson höfuðkempan og átti
fram á sjónarsviðið með sínar
uppfinningar. Nafn þess'a manns
er John Fitch.
Með þessu er þó ekki allt upp
talið, því að John Fitch fann
upp skipskrúfuna 50 árum á und-
an John Ericsson. En heiðurinn
af þeirri uppfinningu fékk hann
ekki.
Eigi fyrir alllöngu hefur sann-
leikurinn um John Fitch komið
fram í ljós dagsins, og fundizt
hefur í skjalasöfnum Chicago-
borgar mynd frá 1796, er sýnir
gufubát með skrúfu, smíðaðan
af John Fitch.
Það er vitað, að þegar hinn
snjalli uppfinningamaður á sviði
loftskeytanna, Sörensen, var á
æskuárum sínum sem óbreyttur
sjóliði í danska flotanum, reyndi
hann að komast til náms í verk-
fræðiháskólanum í Khöfn, en var
meinað það á þeim forsendum,
að hann væri aðeins „fúskari“
------------------------------<§>
ég í starfi mínu þar engan vitr-
ari og betri stuðningsmann, en
næstur honum gekk minn ágæti
lögregluþjónn Guðmundur frá
Helgustöðum, sem var mér ómet-
anlegur þegar mest gekk á og
kær vinur. Þetta var nú útúrdúr,
en hann mátti ekki styttri vera
og þó full stuttur, því alveg hef
ég gleymt að segja frá því, þeg-
ar vinur minn Grímur á Kambi
hitti enska herskipið í þokunni og
tók aðmírálinn í land með sér
að sækja póst og sagði stöðugt
„fy tysk“ við hann í von um að
fá fyrir a. m. k. viskíflösku, en
fékk ekkei*t og komst að þeirri
niðurstöðu, að Englendingar
væru líklega engu betri en Þjóð-
verjar. Frh. í næsta blaði.
og skorti alla hæfileika og mennt-
un til þess að fást við lausn erf-
iðra tæknilegra vandamála.
Á svipaðan hátt fór fyrir John
Fitch, er hann, árið 1788, hóf
tilraunir sínar með gufubát á
ánni Delware og lagði uppdrætti
sína fyrir Benjamín Franklín og
bandaríska þingið. Menn brostu
umburðarlyndisbrosi að skýja-
borgum hans, eða virtu hann eigi
viðlits fremur en hann væri geð-
bilaður maður.
Sá, sem ritaði bókina „Robert
Fultan“, hefði átt að hugsa sig
tvisvar um áður en hann ritaði
hana, þar sem ævisaga Fitch er
miklu athyglisverðari og drama-
tískari (harmsögulegri) en Ful-
tons. En (svo vitnað sé í Turg-
enjef), hvernig getur maður vit-
að það, sem maður veit ekki, eða
það sem maður vill ekki vita?
Nú hefur Bandaríkjamaðurinn
Franklin M. Reck loksins sagt
heiminum frá John Fitch og
harmsögu hans í bók sinni um
sögu samgöngutækja í Banda-
ríkjunum. Sagan um þennan
mikla uppfinningamann er þess
virði, að maður kynni sér hana,
því að hún sýnir, að jafnvel þótt
menn séu gæddii' óþrjótandi iðni
og þrautseigju og jafnvel snilli-
gáfu, er það ekki alltaf nægilegt
til þess að koma sér áfram í
heiminum, og um leið er hún
dapurlegur vitnisburður um
mannlega lítilsvirðingu þess, sem
telur sig vita betur en hinn, sem
kominn er miklu lengra í sann-
leiksleit sinni.
Þær upplýsingar, sem Reck
hefur tekizt að grafa upp um líf
Fitchs, eru ekki ýkja miklar, og
honum hefur ekki tekizt að kom-
ast yfir mynd af manninum, en
hið litla, sem hann hefur fundið,
er allt skjalfest.
John Fitch sá fyrst Ijós þessa
heims hinn 21. janúar 1743 á fá-
tæklegum bóndabæ nærri Wind-
sor, Connecticut. Frá fyrstu
bernskutíð er ferill hans stráð-
ur brostnum vonum og bágind-
um. Hann fékk örlitla barna-
skólamenntun fram til tíu ára
aldurs, og sautján ára að aldri
réðst hann sem lærlingur hjá úr-
229