Sjómannablaðið Víkingur

Árgangur

Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1962, Blaðsíða 24

Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1962, Blaðsíða 24
niður fyrir 5°, hvorki í yfir- borði né við botn. Á dýpri hluta landgrunnsins, undan suðurströnd landsins, þar sem úthafssjórinn er yfirgnæf- andi á öllum árstímum, eru breytingar ár frá ári tiltölu- lega litlar, einkum á veturna, og nemur þar mismunur einstakra ára vart meira en hálfri gráðu. Samanburður á sjávarhita Sel- vogsgrunnssvæðisins í janúartil febrúar síðustu þrjú árin sýnir, að í fyrra og hitteðfyrra hefur hitastig verið talsvert yfir með- allagi, en með kaldara móti nú í vetur. Á það jafnt við u,m yf- irborð og djúplög sjávar. Nær landi er mismunur einstakra ára meiri, enda gætir þar áhrifa frá landi í ríkara mæli. Fyrir rúmum hálfum mánuði, þegar athuganir voru gerðar á svæð- inu næst landi milli Vestmanna- eyja og Reykjaness, mældist sjávarhiti um 5° í yfirborði, en tæpar 5,5° við botn á 20—30 faðma dýpi. — Er það 1—1 lægri hiti en á líkum tíma í fyrra og hitteðfyrra. I Faxa- flóa er svipaða sögu að segja. Sjórinn er þar nú allsstaðar kaldari en í fyrra, einkum inn- anverðum flóanum. Þessi mis- munur stafar sjálfsagt af hinni köldu veðráttu undanfarna mán- uði. Ég hef nú rakið fáein almenn atriði, er snerta sjóinn úti fyrir suðvesturströnd landsins. Vit- neskja okkar um eðli og ástand þessa auðuga hafsvæðis er þó mjög af skornum skammti, eins og ég gat um í upphafi þessa máls. Á næstu árum þarf að stórauka þessar rannsóknir — einkum á hrygningartímanum. Á þessum hluta íslenzka land- grunnsins þurfum við að gera ýtarlegar mælingar á hinum ýmsu þáttum umhverfisins. — Leggja verður áherzlu á að kort- leggja skilin milli strandsjávar og Atlantssjávar og rannsaka þarf hvernig og hvers vegna þau færast til á ýmsum tímum. Hér dugar ekkert minna en margar yfirferðir á mánuði meðan á hrygningartímanum stendur. Gera þarf víðtækar straummælingar á öllu svæðinu og kanna þarf veðurfarsleg á- hrif á hrygninguna sjálfa og á- stand sjávarins. Skal ég nú með nokkrum dæmum leitast við að rökstyðja, hvers vegna ég tel þessar rannsóknir mikilvægar frá sjónarmiði hagnýtrar fiski- fræði. Hitastigið má hiklaust telja einn af veigamestu þáttum um- hverfisins. Vetrarsíldveiðin og þorskveiðin við Noreg eru sígild dæmi um það. Þegar vetrarsíld- in gengur upp að norsku strönd- inni, safnast hún í gífurlegum torfum við skilin milli strand- sjávarins og úthafssjávarins. — Þar geta norskir fiskifræðingar gengið að henni vísri, hafandi sjávarhitann að leiðarljósi. Eft- ir ákveðinn umþóttunarfíma tekur síldin að leita inn á grunn- in, og með því fylgjást norsku fiskifræðingarnir og vísa flot- anum á torfurnar. Sýnt hefur verið fram á, að á Lófótenmið- unum safnast þorskurinn á hrygningartímanum í þéttar torfur á skilunum milli strand- sjávar og úthafssjávar, þar sem hitastigið er milli 4° og 6°. — Norðmenn gerðu sér snemma grein fyrir þessu nána sam- bandi milli sjávarhita og út- breiðslu þorsksins og hagnýttu sér það. Rannsóknir síðari tíma hafa leitt í ljós, að hitaskilin á Lófótenmiðunum eru breytileg ár frá ári, en möguleikar til að stunda veiðarnar eru að miklu leyti undir því komnir, að skilin séu ekki alltaf langt undan landi. Af veðráttu sumars og hausts má ráða nokkuð um það, hvar strandsjávarskilin liggi að vetri og þar með fá hugmynd um veiðihorfur og líklega veiðistaði. Við Noreg er strandsjórinn blandaður ferskum Eystrasalts- sjó og verður því ávallt eðlis- léttur borið saman við Atlants- sjóinn úti fyrir. •— Þar verða skilin milli strandsjávar og út- hafssjávar því mjög greinileg og áhrif þeirra á fiskigöngur þess vegna auðsæ. Við strendur íslands, þar se,m skilin milli strandsjávar og út- hafssjávar eru engan veginn skýrt afmörkuð, gegnir allt öðru máli. Áhrif umhverfisins á út- breiðslu tegundanna verða hér miklu ógleggri og erfiðara að rekja þau. Af rannsóknum okk- ar hér við land má þó benda á ótal dæmi um hagnýtan árang- ur af sjávarhitamælingum. — Nærtækasta dæmið er frá síld- arleitinni norðanlands, en þar hefur reynslan sýnt, að skarpar hitabreytingar ráða miklu um göngurnar. Við síldarleit hér suðvestanlands hefur hitamælir- inn einnig reynzt hinn þarfasti þjónn. Jakob Jakobsson, fiski- fræðingur hefur tjáð mér, að reynsla sín sé sú, að síldar verði yfirleitt ekki vart innan þeirra marka, þar sem hitastigið tekur að lækka verulega vegna áhrifa strandsjávarins. En á veturna er landið að sjálfsögðu kaldara en sjórinn og þess vegna lækkar sjávarhitinn eftir því sem nær dregur ströndu. í fyrra um þetta leyti varð síldar lítið vart, þeg- ar komið var inn fyrir 7° jafn- hitalínuna, en nú í vetur, þegar sjórinn er kaldari, hafa mörkin reynzt nálægt 6° jafnhitalín- unni. Kveðst Jakob haga leit- inni að talsverðu leyti með hlið- sjón af hitadreyfingunni. Þorskvertíðin við Suðvestur- land byggist sem kunnugt er á hrygningargöngu. Ekki virðist ósennilegt, að hrygningarstöðv- arnar séu að einhverju leyti bundnar við ákveðinn fallanda (gradient), þ.e.a.s., að þær sé fremur að finna, þar sem breyt- ingar verða örastar á hitastig- inu eða öðrum þáttum umhverf- isins. Þyrfti þetta atriði að rannsakast gaumgæfilega. — Hrygning þorskfiskanna fer fram uppi í sjó. Þar eð eggin eru örlítið léttari en sjórinn á því dýpi, þar sem fiskurinn hrygnir, leita þau upp til yfir- borðsins og geta þá borizt lang- ar leiðir fyrir straumi og vindi. VÍKINGUR 64

x

Sjómannablaðið Víkingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Tengja á þetta tölublað: 3. Tölublað (01.03.1962)
https://timarit.is/issue/289247

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

3. Tölublað (01.03.1962)

Aðgerðir: