Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1962, Blaðsíða 23

flóa er sjávarhiti nokkru lægri
en á Selvogsgrunni. 1 innanverð-
um flóanum fer hitinn niður
fyrir 3° köldustu mánuðina, en
er nálægt 5° í flóanum utan-
verðum. — Sumarmánuðina er
sj^varhiti í Faxaflóa svipaður
og á Selvogsgrunni.
Sé gerður samanburður á
hitastigi lofts og sjávar, sést að
við flesta landshluta er lofthit-
inn í júlí hærri en sjávarhitinn,
nema við Suðurland — þar er
sjávarhitinn að sumrinu svipað-
ur eða lítið eitt hærri en loft-
hitinn. Árshiti sjávar hér við
land er allsstaðar hærri en loft-
hitinn, en mestur er munurinn
við Suðurland, sem liggur opið
fyrir hinum hlýja úthafssjó.
Hvílíkur hitagjafi hafið fyrir
sunnan landið er, sést bezt á
því, að sjávarhitinn er þar rétt
undir 6° köldustu mánuði árs-
ins eða um 4° hærri en norðan-
lands, þar sem Atlantssjávar
gætir ekki vetrarmánuðina nema
mjög takmarkað.
Hinn suðræni og hlýi Atlants-
sjór myndar meginhluta hafsins
fyrir sunnan og vestan landið.
í úthafinu er selta Atlantssjáv-
arins víðast 35,2-35,3 af þús.,
þ.e. 35 kg. af uppleystu salti í
hverju tonni sjávar, en lítið eitt
lægri vestanlands. í yfirborðs-
laginu og uppi á landgrunninu
er seltan lægri. Yfirleitt má þó
segja, að ferskvatnsáhrifa gæti
mjög lítið við strendur Isltnds
samanborið við mörg önnur
lönd, t.d. Noreg. Víða nær ó-
mengaður úthafssjórinn aðheita
má upp í landssteina, en í ná-
munda við ósa stærstu vatns-
fallanna er seltan þó mjög lág,
t.d. undan ósum Þjórsár, ölfus-
ár og Hvítár í Borgarfirði. í
Faxaflóa virðist áhrifa ferska
vatnsins gæta lítið, einkum í
sunnanverðum flóanum — og
munur á mestu og minnstu seltu
er ekki mikill. Við Garðskaga
og Gróttu er meðalselta t.d. að-
eins örlítið lægri en í yfirborði
sjávar úti í miðjum Faxaflóa.
Breytingar á ástandi sjávar
eftir árstíðum eru ekki eingöngu
VlKINGUB
bundnar við hitabreytingar. —
Árstíðabreytingar koma ekki
síður fram í lóðréttri blöndun
og útbreiðslu strandsjávar. En
með strandsjó á ég við sjóinn á
innsta hluta landgrunnsins, þar
sem ferskvatnsáhrifa verður
greinilega vart.
Á vorin tekur yfirborðslagið
að hitna og verður þá eðlislétt-
ara en djúpsjórinn. — Blöndun
sjávar í lóðrétta átt minnkar þá
og sjórinn verður lagskiptur. —
Vindur og sjógangur valda þá
stöðugri blöndun í efsta sjávar-
laginu, en neðan þess, í hinu
svokallaða hitaskiptalagi. sem
oftast er í 25—40 m. dýpi, lækk-
ar hitastigið skyndilega. Segja
má, að hitaskiptalagið sé ein-
kenni sumarástandsins. Á haust-
in, þegar yfirborðslagið kólnar,
þyngist það smám saman og
sekkur niður í djúpið. Þessi lóð-
rétta blöndun heldur áfram
fram eftir vetri og nær hámarki
hér við land á útmánuðunum.
Má þá heita, að sjórinn sé víð-
ast óbreyttur að seltu og hita
niður á 200—250 m. dýpi. Á
einstökum svæðum myndastekk-
ert hitaskiptalag, og sjórinn
helzt blandaður allt árið. Slíkt
á sér einkum stað á röstum út
af annesjum, þar sem fall-
straumar eru harðir — t.d.
Reykjanesröstinni og suðvestur
af Eldey. Þá gætir talsverðrar
lóðréttrar blöndunar yfir land-
grunnsbrúninni. Því munu að
nokkru leyti valda straumiður,
einkum þar sem landgrunnið er
vogskorið, en einnig djúpbylgj-
ur, sem lenda á landgangsbrún-
inni og brotna þar. Á þennan
hátt berst djúpsjór til efri sjáv-
arlaganna, og séu djúpbylgjum-
ar nægil. öflugar, geta þær náð
alla leið upp til yfirborðslag-
anna og komið í veg fyrir að
hitastig myndist. Yfir talanörk-
uðu hitaskiptalagi ganga til
þurrðar ýmis næringarefni, sem
plöntunum eru nauðsynleg, og
plöntugróðurinn stöðvast að
mestu, nema næringarefni geti
borizt að frá öðru svæði, þar
sem lóðrétta blöndunin heldur
af einhverjum ástæðum áfram
allt sumarið. Uppstreymi djúp-
sjávar við landgrunnsbrúnina
gegnir því vafalaust mikilvægu
hlutverki fyrir hina lífrænu
efnasköpun svifplantnanna.
Á Selvogsgrunni verður há-
marksþykkt strandsjávar ná-
lægt 50 m. Síðari hluta vetrar
er útbreiðsla hans minnst, og
nær hann þá venjulega aðeins
örfáar mílur frá landi, enda
ferskvatnsrennsli að j afnaði
minnst á þeim árstíma, þar eð
nokkur hluti úrkomunnar binzt
þá sem snjór eða ís á landi.
Þegar hitaskiptalag hefurmynd-
ast á sumrum, er strandsjórinn
í þunnu, afmörkuðu yfirborðs-
lagi, sem náð getur alllangt frá
landi. jafnvel suður undir land-
grunnsbrúnina. Á haustin verð-
ur strandsjávarlagið aftur þykk-
ara, en nær skemmra frá landi.
Árssveifla hitans verður því
minni, sem komið er niður á
meira dýpi. Á Selvogsgrunni er
mismunur sjávarhita í febrúar
og ágúst að meðaltali tæp 5 stig
í yfirborði, tæpar 2° á 50 m., en
innan við 1° á 100 metrum. Á
300 m. og þar fyrir neðan verð-
ur ekki séð að hitastigið breyt-
ist með árstíðum.
í innanverðum Faxaflóa, t.d.
Hraununum í sunnanverðum
flóanum, er strandsjór ríkjandi,
en í Akranesfor, sem gengur
inn flóann norðan Hraunanna,
gætir Atlantssjávar þó stundum
við botn og nálgast seltan þar
35 af þús., þegar hún nær há-
marki. — Á þessum slóðum er
sjávarhiti hærri í yfirborði en
við botn mánuðina maí-septem-
ber, og er munurinn mestur í
júlí — þá er yfirborðshitinn um
11°, en botnhitinn nálægt 7°. í
apríl og síðari hluta september
er hitastigið svipað á öllu dýpi,
en hærra við botn en yfirborð
mánuðina október-marz. í febr-
úar er botnhitinn 4°, en yfir-
borðshitinn rúmar 3°. I utan-
verðum Faxaflóa vestan Hraun-
anna er þetta á annan veg. Þar
eru áhrif Atlantssjávarins mun
meiri, svo að hitastigið fer vart
63