Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1963, Blaðsíða 9

rýma fyrir hákarlinum, eða
lifrinni, þegar skipið þótti full-
hlaðið. Þegar hákarl var tekinn
og fluttur í land, var hann verk-
aður þannig. Hákarlinn skorinn
í hæfilegar sneiðar, settur í
djúpar gryfjur venjulega í mal-
arkambi við sjóinn. Gryfjurnar
voru svo fylltar af grjóti. Eftir
6 eða 7 vikur var hákarlinn tal-
inn hæfilega kæstur. Var hann
þá tekinn upp úr gryfjunum,
þveginn og hengdur upp á þar
til gerðar rár. Bezt þótti takast
að þurrka hann í svokölluðum
„grindahjöllum." Vel verkaður
hákarl var eftirsótt vara. Þekkt-
astur er hinn nafnfrægi Siglu-
nes-hákarl, hann þótti beztur
þriggja til fjögurra ára gam-
all. Þjóðsagan getur um 12 ára
gamlan Sigluneshákarl eða eldri.
Einstöku sinnum voru skip-
verjar svo heppnir að lenda í
vitlausum hákarli — sem kallað
var — á sjómannamáli — þá
voru settar svokallaðar þriðj-
ungavaktir, stóðu þá átta
menn á þilfari (dekki) í 10 tíma
en 4 voru undir þiljum til skipt-
is. 5 vaðir voru þá hafðir úti og
3 lausingjar. Þá var kátt á
hjalla og hver háseti vann eftir
getu og meir en það. Þá var
ekki um annað hugsað en að
fylla skipið með lifur sem fyrst.
Stundum var hákarlinn svo óð-
ur, að hann óð í torfum ofan
sjávar allt í kringum skipið, þá
þurfti bæði snögg og föst hand-
tök til að handsama „Grána“
með þar til gerðum goggum með
löngu skafti. Þannig var haldið
áfram, þar til búið var að fylla
skipið en þau voru flest full
með 200 tunnur lifrar. Slíkir
túrar voru fremur sjaldgæfir,
að skipin væru fyllt skemmst í
5 eða 6 sólarhringum. Þegar
skipið var fullhlaðið, voru allir
skipverjar ræstir til að hafa upp
stjórafærið „Ræst á spilið.“ Við
það var þá verkum skipt þann-
ig: 6 menn tilnefndir á spilið —
því var snúið af handafli með
tveim járnsveifum 3 menn á
hverri sveif og jafnmargir til
skipta, því að alltaf var einn
VÍKINGUR
sprettur,. meðan á því stóð að
spila upp stjórafærið. Tveir
menn voru hafðir til að draga
inn stjórafærið frá spilinu og
sjá um að ekki strikaði út, þeg-
ar aldan reið undir skipið eða
ef stormkviða reið yfir það, það
var kallað að vera á stoppinu.
2 menn voru settir niður í lest
til að hringa stjórafærið niður.
Erfiðast var að losa stjórafærið
úr botni, og þeim mun erfiðara
eftir því sem veðrið var verra,
erfiðast í stormi og stórsjó og
ef leysa þurfti undan hafís. Það
var yfirleitt talið erfiðasta verk-
ið á hákarlaveiðunum.
Oft setti að manni kuldahroll
eftir löðrandi svita af spilinu
þegar fyrir höndum var löng
sigling til lands í froststormi og
stórhríð. Þá þótti gott að mega
skreppa niður í lúkar og hressa
sig á vel heitum kaffisopa, því
ætíð var haft heitt á kaffikatl-
inum og nægur hiti á „kabyss-
unni í lúkarnum." Oft fengu
skipverjar hagstætt veður og
leiði til lands. Góð veiði og hag-
stæð veður fylgdust oft að og
þá var góðviðri í hugum skip-
verja. Þeir hugsuðu með hlýju
og eftirvæntingu til endurfunda
konu og barna eða unnustu, og
þá var kveðin við raust þessi
vísa:
„Austan kaldinn á oss blés“
„upp skal faldinn draga trés“
„veltir alda vargi hlés“ i,
„við skulum halda á Siglunes.“
Ef annarsstaðar átti að fara í
land, var vísunni breytt í sam-
ræmi við hvert halda átti. Á
nesið. skagann, víkina eða fjörð-
inn. Dæmi:
„Austan kaldinn á oss blés“
„upp skal faldinn draga“
„veltir alda vargi hlés“
„við skulum halda á Skaga“
Ef haldið var á víkina var vís-
an þannig:
„Austan kaldinn á oss blés“
„upp skal draga sigluflík“
„veltir alda vargi hlés“
„við skulum halda inn í Vík.“
Þegar átti að halda inn á Siglu-
fjörð var vísan höfð þannig:
„Austan kaldinn á oss blés“
„upp með faldinn drengja
hjörð“
„veltir alda vargi hlés“
„við skulum halda á Siglu-
fjörð.“
Þangað héldu siglfirzku hákarla-
skipin oftast beina leið inn að
svokallaðri „lýsisbryggju," þar
var lifrinni skipað upp úr skip-
inu. Það var allra sóðalegasta
verkið á hákarlavertíðinni. Þá
fór hver og einn í verstu fata-
garmana, sem þeir áttu til. Sóða-
legast var þó að vera í skipa-
lestinni. Lifrin var látin í þar
til smíðuð tunnumál, sem skip-
stjóri og stýrimaður höluðu upp
úr lestinni. Lifrinni úr því var
hellt í þar til gerða stampa og
þeir settir á sporvagn og hon-
um síðan keyrt á sporvagns-
teinum (spori) upp að lifrar-
körunum. Þar var hellt úr
stömpunum í eitthvert þeirra,
þannig var haldið áfram þar til
öll lifrin var komin úr skipinu
upp í lifrar-körin. Allt var þetta
löðrandi í grút og brílu, og einn-
ig þeir sem unnu við uppskip-
unina. Þegar lifraruppskipun-
inni var lokið og skipverjar voru
búnir að þvo af sér grútinn og
hafa fataskipti, fóru þeir sem
áttu konu og böm eða unnustu
á staðnum heim til þeirra, og
dvöldu þar meðan skipið beið í
höfn, hinir hugguðu sig við það,
að þeir áttu kærustu í hverri
höfn til að breiða yfir sársauk-
ann yfir því að vera fjarri sín-
um nánustu. Aðrir létu fröken
hálsmjóu drekkja sorgum sín-
um. Þannig leið tíminn þar til
skipið sigldi úr höfn í nýja
veiðiför, og sami leikurinn hófst
í aðalatriðum og frábrugðinn í
öðrum, sérstaklega hvað veður
og veiðiheppni snerti, þar til
vertíðinni lauk. Þó mátti segja
að hver ein veiðiferð ætti sína
sögu, Sigurljóð og raunbögu
eins og séra Matthías kvað um
skagfirzka bæi.
Guðlaugur Sigurðsson, SiglufirSi.
177