Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1963, Side 31

Um smokkfiskveiðina 1874
Herra ritstjóri! Hér með sendi ég
y'Sur til viðbótar við groin mína i
síðasta blaði yðar „Brautryðjanda-
starf á sviði smokk- og kúfisksöflun-
ar,“ og jafnframt sem athugasemd við
grein herra kennara, Jóhanns Hjalta-
sonar í sunnudagsblaði Tímans 14. júní
s.l. |>ar sem hann segist segja í bókinni:
Frá Djúpi og Ströndum,“ sem út kom
1939: „Sá, sem fyrst fann það upp
hér vestra, að draga smokk á færi
hét Kristján og var Hjaltason ættaö-
ur úr Súðavík í Álftafirði“ o.s. frv.
Segist hann hafa þetta eftir Kolbeini
Jnkobssyni fyrrum bónda í XJnaSsdal
á . Sncef jállaströnd. Þar sem þessi
Kristján Hjaltason er sami maðurinn
sem ég get um í ofanritaðri grein
minni og sem gisti hjá Einari föSur-
bróður mínum í Hringsdal, og fékk
hjá honum smokköngulinn, er ég lýsi
í greinninni, sem Kristján fór svo
meS norður til Isafjarðar, vil ég
leyfa mér að gera eftirfarandi athuga-
semd: Sumarið 1901 ferSaSist dr.
Bjarni Sæmundsson um Vestfirði og
Strandarsýslu og leitaði upplýsinga
um fiskveiðamál lijá helztu útgerSar-
mönnum á þeim slóðum. í skýrslu
sinni til landshöfSingja 1901, sem
út kom í 28. árg. Andvara 1903, segir
dr. Bjami, er hann ritar um Aniar-
fjörS, sjá bls. 105: „Um fiskveiðar í
firðinum fræddi mig: Einar Gíslason
í Ilringsdal, fegðarnir Ásgeir og Gísli
á Álftamýri, Matthías á Baulhúsum,
síra Lárus í Selárdal, Thorsteinsson,
kaupmaSur á Bíldudal og GuSmnnd-
ur Kristjánsson skipstjóri í Reykja-
vík. I skýrslunni um Isafjarðardjúp
segir: sjá bl. 90. Af hinum mörgu
mönnum, er fræddu mig um fiskimál-
efni viS Djúpið vil ég nefna: Nefnir
hann svo í skýrslunni 23 helztu út-
gerðarmenn við DjúpiS, og þar á
meðal Kolbeinn í Dal (UnaSsdal),
sem Jóhann kennari segir aS sé lieim-
ildarmaður sinn fyrir fregninni um
að Kristján liafi fyrstur fundiS upp
vestra að draga smokk á færi. Raun-
ar virðist vera þó nokkur beygur í
Jóhanni að liafa fregnina eftir Kol-
beini, þar sem hann segir: „Raunar
VlKINGUE
er aldrei fyrir það aS synja, að eitt-
hvað geti skolast til í minni mnnna, er
það á skemmri tíma en 60 árimi, enda
þó skýrir séu.“ Eftir að dr. Bjami
hefir hlýtt þessum 29 merkismönnum
yfir og spurt þá spjörunum úr um
fiskveiðamar á Vestfjörðum og talað
viS menn í Strandarsýslu, segir hann
í skýrslunni bls. 105: „Einar í Hrinr/s-
dal veiddi hann fyrst á öngla
áSur var hann aSeins brúlcaSur þegar
hann rak.“ Iívers vegna man Kol-
beinn í Dal né neinir af hinum 22
Djúpmanna eftir Kristjáni 1901, þcg-
ar þeir gefa dr. Bjarna upplýsing-
amar um fiskveiðamar? Vill Jóhann
kennari svara þessari spumingu. Eg
skil ekki að nokkmm geti dulist að
þessi skýrsla dr. Bjama sanni að ég
hafi farig meS rétt og satt mál. Um
bikarinn, sem þeir nyrðra gáfu Krist-
jáni fyrir að færa þeim smokköngul-
inn, sem ég vil leyfa mér að nefna
töfrasprota, vegna viðbragða þeirra,
sem Djúpmenn tóku við smokkfisk-
veiSamar eftir sögu Teits Jónssonar
mágs Einars, sem stóS í smokköngla-
smíSinni ásamt fleiri smiðum um
haustið, hefi ég oftir Arngrími kaup-
manni Bjamasyni, er ég hitti hann í
Reykjavík fyrir nokkrum ámm. Hann
sagðist hafa liitt Kristján fyrir all-
mö-rgum árum og liafði hann þá sýnt
sér bikarinn áletraðan. Ekki gat Arn-
grímur um liverig áletrunin hljóSaSi.
Af því ég minnist á viðbrögS þau,
er Djúpmenn tóku, er Kristján færði
þeirn öngulinn og kenndi að nota
hann til smokkveiðanna og koma
drift á smokköngulssmíðina, langar
mig mönnum til gamans, þó það
sé þessu máli óskylt, en höfSu
þó heillarík og skemmtilog áhrif, að
minnast á önnur viðbrögð, sem Súð-
víkingar, Einar Vatnsfirðingur, Loft-
ur Gíslason í Bæ og fleira mannval
á Vestfjörðum tóku, er þeir fengu
lierútboSiS frá Hrafni Oddssyni, er
hann átti í ófriSnum við Sturlu
Þórðarson 1263. Brugðu þeir svo hart
við að þeir settu stórskip yfir fjöll,
sem vart þótti fært yfir lausum mönn-
um. Lauk þessu meS því, aS Hrafn
neiddi Sturlu Þórðarson til aS lofa
því að fara til Noregs í óvinahendur.
Þá var sem liulin hönd hjálpaði
Sturlu og tæki í taumana, ])egar mest.
lá á, því Hákon konungur versti ó-
vinur Sturlu andaðist áður en Sturla
steig á skip. Er hann kom til Nor-
egs sættist hann viS Magnús konung.
Flutti kvæSi um hann og föSur lians.
Sagði konungur: „að hann kvæði bet-
ur en páfinn.“ Ilann skemmti kon-
ungi og hirðinni með sögum. Ilann
samdi sögur af Magnúsi konungi og
Hákon gamla föSur hans, sem þykju
mjög merkileg fornrit. Fyrir hin
mörgu kvæSi sem liann orti um Magn-
ús konung þáSi hann margfalda sæmd
fyrir. Hann varð hirðmaður konungs
og skutulsvein. HafSi konungur
haim mjög við ráSagerSir sínar.
Konungur sagði við Sturlu, um
leið og hann drakk af sáttarbik-
amum og rétti hann Sturlu, sem
drakk af lionum líka.:: „Vín skal til
vinar drekka.“ Sturla kom út með
lögbók fyrir Islendinga. Sturla varð
siSar lögmaSur, þar til hann sagöi
því embætti um þaö loyti, sem Staða-
málin og deilur útaf þeim byrjuðu.
Má því með sanni segja, að öll þessi
viðbrögS Vestfirðinganna snérust
Sturlu og þjóSinni til gæfu og geng-
is. Þar sem þjóðin á í Sturlu, höfund
að tveim merkum konungasögum. Auk
])ess er Sturla talinn aðalhöfundur
hinnar merku bókar Sturlungu, þar
sem Sturla fær almenningslof fyrir
óhlutdrægni. En vel má vera aS Vest-
firðingarnir hafi verið baksárir, eftir
að hafa sett og bakað tólfæringana
yfir vestfirzku fjöllin. Einar í Hring-
dal er því brautryðjandi smolckfislc-
veiSanna hér á landi og JcúfisIcveiS-
anna viS Arnarf jörS.
Einar Bogason
frá Hringsdal.
X-
Þegar skotinn kom í heimsókn frá
Ástralíu, voru tveir brreður hans
komnii' með alskegg. Ilvað er aS sjá
þetta, spurði hann. Jú, þú stakkst af
af mcS rakhnífinn!
199