Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1963, Side 15

stjómarvalda til lendingarbóta á landi hér. — Geta má merkustu
nýjunga í útvegsmálum á þessu tímabili, en það var netaveiði með
þorskanetum. Skúli Magnússon hafði kynnst þessari veiðiaðferð
í Noregi árið 1752 og lét reyna hér fyrstur manna. Þetta heppn-
aðist vel, og þorskanetaveiði var nokkuð stunduð við sunnanverð-
an Faxaflóa.
Þrír Hafnfirðingar keyptu árið 1773 35 lesta þilskip, og gerðu
það út til fiskveiða í tvö ár, en gáfust þá upp á útgerðinni, og
skipið fúnaði niður í Hafnarfirði.
Á árunum 1776 — 1787 voru af hendi konungsvaldsins gerðar
ráðstafanir til þess að senda hingað fjölda þilskipa til fiskveiða og
útgerðar við ísland. Skipstjóri og hluti skipshafnar á þessum skip-
um var danskur, en íslendingar voru ráðnir á skipin til viðbótar.
Skipin, sem urðu á þessum árum flest 42, höfðu aðsetur í Hafnar-
firði. títgerð þeirra var talin léleg, og skipin illa búin að veiðar-
færum. Útgerðin gekk illa og var hætt.
Allar tilraunirnar til þilskipaútgerðar. sem ýmist hafði verið
stofnað til af framsýnum, duglegum fslendinerum eða fyrir atbeina
velviljaðra manna, sem áhrif gátu haft á framkvæmdavaldið. höfðu
gefist þannier, að undantekinni útgerð Páls nrests í Selárdal, að
ekki væri glæsilegt að halda áfram á þeirri braut. Samt gerðu
menn sér lióst, að aðrar ástæður réðu en dugleysi eða vöntun á
starfsgetu þeirra íslenzku manna, sem gáfu sig að þessum störf-
um, heldur vissu rnenn að svo illa var búið að útgerðinni í verzl-
unarháttum og öllum öðrum aðstæðum, að bað réði úrslitum.
f lok 18. aldarinnar tók sér bólfestu í Hafnarfirði maður að
nafni Bjarni Sigurðsson, síðar nefndur riddari, eftir að hann
hafði verið sæmdur riddarakrossi.
Pétt fyrir aldamótin festi Biarni kaun á dönsku biiskini og
gerði það út til fiskveiða. Um svinað levt.i, eða árið 1803 kevnti
Guðmundur Ingimundarson í Breiðholti skin f Noregi og kom á
því til íslands og hóf fiskveiðar. Með útgerð þessara skina hófst
samfelld bilskinaútgerð á íslandi. fór hægt vaxandi framan af
19. öldinni, en óx örar þegar leið fram um miðja öldina og seinni
hluta hennar.
Um síðustu aldamót urðu mikil straumhvörf í íslenzkri út-
gerðarsögu. fyrsti togarinn kom árið 1902, bað var 205 smálesta
skip, sem Islands Handels og fiskerrícompani á Patreksfirði kevnti
og gerði út á kolaveiðar í þriú ár. Togarinn var svo seldur til Vest-
mannaeyja og hafður til aðstoðar og eftirlits fiskiskinaflotanum
þar. Árið 1904 — 1906 komu svo togararnir hver af öðrum og
síðan áfram eftir bað. Fyrsta vélin var sett í oninn bát. Stanlev,
á Isafirði árið 1902. bað var tveggja hesta vél, sem eyddi tveimur
pundum af olíu á klukkustund.
Það er nokkur vandi að gera sér grein fvrir þeirri öru bróun,
sem átt hefur sér stað á þessu 60 ára tímabili. síðan um síðustu
aldamót. Mað tilkomu togaranna og vélbátanna iukust allir mögu-
leikar til fiskiveiðanna á margvíslegan hátt. Veiðarfæri onuu bát-
anna og vélarlausu þilskipanna höfðu nálega eingöngu verið hand-
færi, þó hafði lóðaveiði verið stunduð á opnum bátum á Vestfjörð-
um og síðar á Breiðafirði.
Fiskiskipastóllinn tók að aukast. bæði af togurum og vélbátum,
og útbúnaður allur batnaði, jafnt skinin sem veiðarfærin. í árslok
1938 var fiskiskipastóllinn tæpar 13 þús. lestii’. samtals 496 bátar,
undir 30 rúmlestum. Á síðasta ári var fiskiskinafloti landsmanna
41797 lestir, 787 bátar, hvalabátarnir eru meðtaldir í þessum tölum.
Meðalstærð fiskibáta 1938 var 26,2 lestir, en árið 1962 var meðal-
stærðín 53,1 lest. Verzlunarfloti landsmanna hefur á síðustu 20
VlKINGUB
árum algjörlega verið endur-
nýjaður og aukinn. Verzlunar-
skipastóllinn var á síðasta ári
33 skip 47536 lestir og aðeins
eitt skip eldra en 20 ára gamalt.
Jafnhliða því sem skipastóll-
inn hefur verið bættur, hafa átt
sér stað stórfelldar framfarir
með uppbyggingu vinnslustöðva
fyrir fiskinn á landi. Ekki verð-
ur annað sagt, en að velgengi
undanfarandi ára hafi vel verið
notuð til uppbyggingar fyrir
framtiðina — ég segi velgengi,
— þrátt fyrir það að við mun-
um vel 17 aflaleysisár á síld-
veiðum norðanlands. Við mun-
um líka undanfarin erfiðleika-
ár togaranna.
Það tók okkur margar aldir,
alla tíma févana þjóð, að ná því
marki að vera útbúin veiðitækj-
um á við nágrannaþjóðir okkar.
í dag stöndum við með þann
pálma í hendi að vera búin
skipastóli betri en nokkru sinni
fyrr og betur útbúnum veiðar-
færum en þekkst hefur áður.
Við höfum borið gæfu til þess
að vera fljótir að tileinka okk-
ur nýjungar í veiðitækni, sem
hafa komið á markaðinn á
hverjum tíma seinustu árin.
Þetta á þó meira við um vél-
bátaflotann í dag, en það er von
mín, að togaraútgerðin nái líka
því marki að vera búin beztu
tækjum og tækni, sem til verða
á hverjum tíma og það er trú
mín að leiðir séu til í dag, sem
fara megi, til þess að ráða að
nokkru leyti bót á því aflaleysi,
sem togaraútgerðin á við að búa
í dag.
Miðað við aðrar þjóðirhöfum
við margfaldan afla með tilliti
til þess mannfjölda, sem fisk-
veiðar stundar. Alla tíð höfum
við átt duglega og harðsækna
fiskimenn. Sannarlega berum
við hlýjan þakkarhug til þeiri’a
gömlu kynslóða um margar ald-
ir, sem lélegum skipastóli, illa
búnum að veiðarfærum og öllu
öðru, hafa með dugnaði og
þrautseigju haldið lífi í þjóð-
inni og komið okkur fram á
þennan dag. Við dáumst að því,
183